Қазақ музыка аспаптарының түрлері

Презентация қосу

Семей мемлекеттік Шәкәрім
атындағы университеті
Педагогика факультеті
Музыкалық білім кафедрасы

Орындаған:Белдеубай.M
Сабақтың мақсаты, білімділігі: Үрмелі
аспаптармен таныстыру және оларды басқа
аспаптардан айыра білу
Дамытушылығы:
Оқушылардың музыкалық қабілеттерін
аспаптардың әуендерін ажырата есте
сақтау қабілетін дамыту
Тәрбиелілігі:
Қазақ халқының ой - арманының
музыкада бейнеленуі мен оның өмірмен
байланыстылығын түсіндіру, балаларды өз
халқының музыкалық мұрасынан
эстетикалық ләззат ала білуге тәрбиелеу.
Қазақ музыка
аспаптарының түрлері

Ішекті Үрмелі
Дабылды-шулы
Үрмелі музыка аспаптары - дыбысы үрлеу арқылы
шығарылатын музыкалық аспаптар. Үрмелі музыкалық
аспаптарының көне
түрлері ағаштан, сүйектен, мүйізден, темірден, саздан жасалғ
ан. Олардың жетілдірілген түрлері үрлемелі музыкалық
аспаптар оркестрінде, кейбір түрлері симфониялық және
халық аспаптар оркестрінде қолданылады. Қазақ халқында
үрмелі музыкалық аспаптарының түрлері (сыбызғы, саз
сырнай, тастауық, бұғышақ камыс сьірнай, мүйіз сырнай.
керпей) көп болған.Қазақ халқында Үрлемелі музыкалық
аспаптарның түрлері
(сыбызғы, сазсырнай, үскірік, тастауық, бұғышақ, қамыс
сырнай, мүйіз сырнай, керней) көп болған; олар қазіргі
“Отырар сазы” оркестрінде, т.б. музыкалық ұжымдарда
кеңінен қолданылады
Үрмелі музыка аспаптары - дыбысы үрлеу
арқылы шығарылатын
музыкалық аспаптар. Үрмелі музыкалық
аспаптарының көне түрлері ағаштан,
сүйектен, мүйізден, темірден, саздан
жасалған. Олардың жетілдірілген түрлері
үрлемелі музыкалық аспаптар оркестрінде,
кейбір түрлері симфониялық және халық
аспаптар оркестрінде қолданылады. Қазақ
халқында үрмелі музыкалық аспаптарының
түрлері (сыбызғы, саз сырнай, тастауық,
бұғышақ камыс сьірнай, мүйіз сырнай.
керпей) көп болған
Сыбызғы
Мүйіз сырнай
Ағаштан Үрлемелі
музыкалық аспаптар
Негізінен ағаштан
(гобой,кларнет, флейта, т.б.)
жасалған үрлемелі
музыкалық аспаптар болып
бөлінеді.
Флейта Кларнет Гобой Фагот
Жезден жасалған үрлемелі
музыкалық аспаптар
Негізінен жезден (валторно,
тромбон, труба, т.б.)
жасалған үрлемелі
музыкалық аспаптар болып
бөлінеді. Олардың
жетілдірілген түрлері (труба,
тромбон, кларнет саксафон,
т.б.)
Труба Валторна
Тромбон Туба
СЕРГІТУ СӘТІ
Ұмыт қалған үрмелі
аспаптар туралы
деректер
Үрмелі аспаптар маңызды екі белгісімен
ерекшеленеді. Біріншіден – табиғи түп тегі
болса, екіншісі – зат талғамайтындығы.
Олар қайсыбір аспаптарға қарағанда
қайың қабығынан (тозынан) бастап
қамыс-қурай, бамбук, ағаш, тері, саз
балшық, қыш, пластмасса, сүйек, мүйіз,
темір, мыс, жез, мал қуығы, түйе өңеші,
балық пен жылан терісі секілді заттардан
жасалады. Қайсыбірінің атауларына
дыбыс шығару ерекшелігі емес, жасалатын
заты анықтауыш рөл атқарады. Төменде
үрмелі аспаптардың ұмыт қалып бара
жатқан бірнеше түрі туралы айтылады:

Үскірік
Үскірік – тұтасымен саздан жасалатын
аспаптың бір түрі. Бұл аспаптың сипаты,
заты, ойналу, жасалу әдіс-тәсілі бұрын
белгісіз болып келді. Аспап алғаш рет 1947
жылы Маңғыстау өңірінен ашылған көне
қоныс орнынан табылған. Жалпы
ұзындығы 8-10 см, аумағы 12-15 см болып
келеді. Сапалы саздан, қыштан жасалады.
Аспаптың дыбысы үскіріп соққан боран
мен қатты желдің уіліне ұқсас
болғандықтан үскірік, кейбір жерлерде
уілдеуік деп аталады. Қазіргі кезде
аспаптың этнографиялық қазба нұсқасы
мұражайда сақталып, дамыта жасалынған
Құссайрауық түрлері шағын ансамбльдерде
қолданылып жүр.
Құссайрауық – тұтасымен саздан жасалған үрмелі
археологиялық көне аспаптың бірі. Өткен ғасырдың
соңында Түркістан қаласынан табылған ежелгі қоныстан
қазып алынған. Аспап табиғи саз, майда құм секілді
заттардың қосындысынан қатты, тығыз етіп жасалған.
Аспаптың үрлеу қуысына жақын және екі бүйірінде дыбыс
ойнақтары бар. Үрлеу қуысының салыну әдісі бұған дейін
анықталған ұлттық үрмелі аспаптарда кездеспейді.
Үрмелі аспаптардың сүйек пен мүйізден жасалатын түрлері де
ертеден бері сақталған. Олар қамыс-қурай, ағаштан
жасалатын үрмелі аспаптарға қарағанда, ұзақ сақталып,
бүгінге жетіп отыр. Соның бірі – бұғышақ. Аспаптың дыбысы
марал мен бұғылардың дауысына ұқсас болғандықтан,
жайылып жүрген маралдарды бір жерге жинау үшін
қолданған. Аспаптың «бұғышақ» аталуы «бұғы
шақырғыш», «бұғы сыбызғы» деген түсініктерден туындаған.
Жиектері жұқа жез металлмен қапталып, сырты ою-
өрнектермен безендіріледі.
Үрмелі аспаптар ішінде тұтасымен
теріден жасалатын жалғыз нұсқасы –
желбуаз аталады. Жалпы тұрқы теңіз
қауашағы секілді іші қуыс етіліп,
тұтасымен көн теріден жасалады. Екі
жерінен дауысын шығарып ойнайтын
дыбыс ойықтары салынған іші қуыс
ұзынша қамыс түтікшелері
орнатылады. Аспаптың жасалу әдіс-
тәсілі күрделі. Ен далада мал
бағатындар оны қозы, ешкі терісінен
жасаса, теңіз жағасында тұратындар
итбалық асқазанынан жасайды. Аспап
жасалатын теріні жарғақ жүнінен
тазартып алып, қоламта қызуына
уқалай отырып жұмсартып, керіп-
созып кептіреді.
Кім тапқыр ойыны
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Yрлемелі музыкалық аспаптар оркестрі

Музыкалық өнердің теориясы мен әдістемесі

Қазақ театры

Мектепке дейінгі музыкалық білім беру

«Мұрагер» халық ұлттық педагогикасының негізінде жасалған оқыту жүйесі

Музыкалық аспаптарды ата

Нұрғиса Тілендиев

Музыканы тыңдау әдістемесі

Төкпе күйдің атасы кім

Қазақтың ұлттық аспаптары

Пәндер