XVII-XIX ғасырдағы психология дамуы

Презентация қосу

Тақырыбы:XVII-XIX ғасырдағы психология дамуы
Ерекше танымалдылыққа Гербарттың үш оқушысы ие
болды – Т. Вайтц (1821-1864), М. Лацарус (1824-1903)
және Г. Штейнталь (1823-1899).

Вайтц алғашқы қауымдық халықтардың рухани өмірін
зертеу жайлы идеясын айтты және жалпы психикалық
өмірдің тарихи дамуын қадағалуды ұсынды.
«Алғашқы қауымдық халықтар антропологиясы»
еңбегінде әртүрлі халықтардың олардың мәдениетіне,
жанұялық өмірі, мінезі, адамгершілігі, саяси өмірі, дініне
қатысты материалдар жинауға талпынып, психиканы
зертеудің обьективті мүмкіндіктері туралы сұрақ қойды.

Лацарус және Штейнтальды тарихшылар
этникалық психологияның негізін салушылар
сапасында бағалады. Штейнталь өзінің тілді
тану жұмыстарымен, сонымен бірге грамматика,
логика және тілдің психиологиалық мәнін
зерттеу жұмыстарымен танымал.
рт теген
н е т ім ен дәстүрін зе
ди
қ тардың мә ге
ке зд е әр тү рл і ха лы
ы р да Л е цпруспен бір ді
сол с көр
Штенталь атар 17 ға гі жарық
Сонымен қ »а т т ы е ңб е
а л ық п сихологиясы
«Х
Психология териясын қалыптастырушы
неміс психологы М.Лецарус 1824-1903
жылы және Штенталь 1823-1893 халық
психологиясының тарихын зерттеген.Сол
кезднгі өзекті мәселе адам және рух
екеуін бөліп қарастыру
болған .Адамдардың жадында
дін,өнер,аңыз,салт –дәстүр деген
тұжырымдар бір-бірімен байланысын
ажырату болған.Олардың мақсаты
табиғат құбылыстарын ашу.
XVI-XVII ғасырларда көптеген ғылымдар
саласы дами бастады. Оларға механикалық
өнер, машина, техника, әр түрлі жергілікті
механизмдер, астрономиялық жасаулар,
физикалық приборлар жатады.
Халық мәдинетін жаңалай терең зерттеу мүмкіндігі XYIII ғ.
Басынан басталды, онда экономикалық даму саяси және
ұлттық дербестікті тереңдетті, ол өз кезегінде ішкі ұлттық
байланыстар мен ұатынастарды дамытуға үлес қосты.Осы
жағдайлар үрдісінде ұлттық өмір салты, ұлттық мәдениет,
психология өмірлік іс-әрекет аумағында өзіндік орын алып,
функционалды мүмкіндіктерге ие болды. Халық мәдениетінің
бірлігі, оның рухани-психологиялық жалпылығы
төңірегіндегі жалпы мәселелер сол кездің мәдениетінде
белгілі орынға ие болды. Осы мәселелер Г.Гердердің,
Г.Гегельдің, И.Канттың, Ш.Монтескьенің, И.Фихтенің,
Д.Юмның және тағы басқаларды еңбектерінде көрініс тауып,
жарыққа шықты.
1859 жылы «Журнал психиологии народов
и языкознания» журналының негізін салды.
Редакторлардың «Халықтар психиологясы
жайлы» бағдармалық мақаласында ең
негізгі міндет болып әр халықтың рухын
зерттеу көзделді. Халықтар рухының
элементтері ретінде тіл, дін, практикалық
өмір жатты. Халықтар психологисын
зертуді В.Вундт жалғастыруға талпынды.
Лецарус халық психологиясынан:Халықтар
психологиясы индивидуалдық психология тәрізді
дербес ғылым болып табылады. Ол этникалық
психологияның зерттеу объектісіне тіл, аңыз-
әпсаналар (діни элементтерімен қоса), әдет-
ғұрыптар мен ахлақ-әдеп-дәстүрлер жатады деп
санайды. Неліктен ұлттық психология рухани
тұрмыстың үш саласын зерттеу керек деген сауалға
ол былайша жауап береді: «Тіл халық рухында өмір
сүретін ұғымдарды қамтиды; аңыз-әпсаналар
ұғымдардың ілкі мазмұны мен ұлықтығын өзінде
бейнелейді: әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер
ұғымдардағы бейненің жалпы бағытын білдіреді»
М. Лацарус (1824-1903) және Г. Штейнталь
(1823-1899) пікірі:
Нақтылы этностық қауымдастық өкілінің ұлттық психологиялық
қалыптасу факторлары мен негізін жан-жақты мағыналау мен
жалпылау.
Қандай да бір ұлт өкілінің психикасының мотивациялық өрісін
зерттеу мақсатында адамдардың өнімді іс-әрекеті-нің көрсеткіші
болатын іскерлікті, ынта-жігерді қарастыру.
Ұлт сезімдердің өту заңдылықтарын анықтау мен талдау,
эсоционалдық өмірдің констатациялық заңдылығының мақсаты мен
эмоциалардың көріну ерекшелігін бақылау-
ды ұйымдастыру.
Қанда да бір ұлттық мінезінде маңызды қызмет атқаратын ұлттық
бағыттың ерік-белсенділігіне әсерін анықтау.
Бүкіл халық ұстанатын тәлім – тәрбиелік нормаларды жан жүйесі тұр ғысынан баяндау – барлы қ
адамзатқа ортақ халықтық психологияның зерттеу нысанасы болып табылады. Мұнда ғасырлар
бойы сұрыптала жинақталып, жүйеге түскен ұлттық дәстүр, салт – сана, әдет – ғұрып ұрпақтан
ұрпаққа біртіндеп жалғасатын адамгершілік, ақыл – ой, эстетикалы қ, еңбек, ден, т.б. тәрбие
түрлеріне қатысты таптауырынды нормалар мен принциптер, яғни белгілі бір этносты ң , жалпы
мінез – құлқы, іс – әрекетінің ішкі астарлары сөз болады. Халықтық психология – психика мен
мінез – құлықтың қанға «сіңген», тез өзгеріп, не не жоғалып кетпейтін ұлттық бітісі, мезгіл
мөлшерімен алғанда ұзақ дәуірдің жемісі. Халықтық психология – адамдарды ң қоғамды қ және
жеке тәжірибесінен, өмірдегі пайымдауларынан туындайтын қарапайым психологиялы қ білімдерді ң
жүйесі. Бұл – адам мінез – құлқының көптеген жақтарын қамтып, белгілі этностың өзіне тән
психикасы жөнінде біршама мәнді мағлұматтар беретін ілім – білімдерді ң ж үйесі. Әйтсе де, б ұлар
арнайы ғылыми жүйеге негізделмегендіктен, жеке тұлғамен этнос психологиясын ажыратуға ж өнді
жарай бермейді. Мұндай жағдайда біз тек ғылыми психологияны ң деректеріне с үйенеміз.
Халықтық психологияның теориялық мәселелрін зерттеумен этнографиямен астарласа дамы ған
этнопсихология атты ғылым саласы шұғылданады.
Этнопсихология – әрбір халықтың рухани әрекетін (миф, фольклор, тіл, д әстүр, салт, әдет – ғұрып,
діл, дін, т.б), жемісін сол халықтың психологиясын, сана – сезімін к өрсететін негізгі өлшемдер деп
есептейді. Этнопсихология жеке ғылым ретінде ХІХ ғасырды ң орта шенінде Ресейде, кейінірек
Батыс Еуропа елдерінде (Лацарус, Штейнталь, Вундт, т.б) пайда болды. Қаза қ топыра ғында б ұл
мәселемен көбірек айналысқан Шоқан Уәлиханов еді. Оның еңбектерінде халы қ рухы дейтін
ұғым жиі кездеседі. Мұны халықтық психология ұғымының синонимі деуге болады. Б ұдан біртуар
ғұлама ғалымның еуропалық этнопсихологтардың еңбектерінен біршама хабардар бол ғаны
байқалады. Этнопсихология зертттейтін проблемалар (этностереотип, этноцентризм, ұлтты қ т ұрпат,
халық рухы, ұлттық намыс, ұлттық сана, дәстүр, салт, т.б.) сан алуан.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Сәбет БАП-БАБЛ. Жантану негіздері.
Алматы Дәнекер 2001
2. ҚЖарықбаее. Жантану негіздері
Алматы, 2002ж.
3. Ә.Алдамұратов. Қызықты нсихология.
Алматы. 2003ж.

Ұқсас жұмыстар

ҚАЗІРГІ ЗАМАН МӘДЕНИЕТІ

Ғылыми революциялар

Орыс философиясы

Ресейдегі аударма тарихы

Славянофиндер философиясы

АРИСТОТЕЛЬДІҢ РИТОРИКАСЫ

Мектеп жасына дейінгі балалар тобында психологтың жұмыс ерекшеліктері

Педагогикалық психология

Әлеуметтік психология

Сорбонна Париж университеті

Пәндер