XVII-XIX ғасырдағы психология дамуы

Тақырыбы:XVII-XIX ғасырдағы психология дамуы

Ерекше танымалдылыққа Гербарттың үш оқушысы ие болды - Т. Вайтц (1821-1864), М. Лацарус (1824-1903) және Г. Штейнталь (1823-1899) .

Вайтц алғашқы қауымдық халықтардың рухани өмірін зертеу жайлы идеясын айтты және жалпы психикалық өмірдің тарихи дамуын қадағалуды ұсынды.

«Алғашқы қауымдық халықтар антропологиясы» еңбегінде әртүрлі халықтардың олардың мәдениетіне, жанұялық өмірі, мінезі, адамгершілігі, саяси өмірі, дініне қатысты материалдар жинауға талпынып, психиканы зертеудің обьективті мүмкіндіктері туралы сұрақ қойды.

Лацарус және Штейнтальды тарихшылар этникалық психологияның негізін салушылар сапасында бағалады. Штейнталь өзінің тілді тану жұмыстарымен, сонымен бірге грамматика, логика және тілдің психиологиалық мәнін зерттеу жұмыстарымен танымал.

Штенталь сол кезде әр түрлі халықтардың мәдинетімен дәстүрін зерттеген

Сонымен қатар 17 ғасырда Лецпруспен бірге

«Халық психологиясы »атты еңбегі жарық көрді

Психология териясын қалыптастырушы неміс психологы М. Лецарус 1824-1903 жылы және Штенталь 1823-1893 халық психологиясының тарихын зерттеген. Сол кезднгі өзекті мәселе адам және рух екеуін бөліп қарастыру

болған . Адамдардың жадында дін, өнер, аңыз, салт -дәстүр деген тұжырымдар бір-бірімен байланысын ажырату болған. Олардың мақсаты табиғат құбылыстарын ашу.

XVI-XVII ғасырларда көптеген ғылымдар саласы дами бастады. Оларға механикалық өнер, машина, техника, әр түрлі жергілікті механизмдер, астрономиялық жасаулар, физикалық приборлар жатады.

Халық мәдинетін жаңалай терең зерттеу мүмкіндігі XYIII ғ. Басынан басталды, онда экономикалық даму саяси және ұлттық дербестікті тереңдетті, ол өз кезегінде ішкі ұлттық байланыстар мен ұатынастарды дамытуға үлес қосты. Осы жағдайлар үрдісінде ұлттық өмір салты, ұлттық мәдениет, психология өмірлік іс-әрекет аумағында өзіндік орын алып, функционалды мүмкіндіктерге ие болды. Халық мәдениетінің бірлігі, оның рухани-психологиялық жалпылығы төңірегіндегі жалпы мәселелер сол кездің мәдениетінде белгілі орынға ие болды. Осы мәселелер Г. Гердердің, Г. Гегельдің, И. Канттың, Ш. Монтескьенің, И. Фихтенің, Д. Юмның және тағы басқаларды еңбектерінде көрініс тауып, жарыққа шықты.

1859 жылы «Журнал психиологии народов и языкознания» журналының негізін салды. Редакторлардың «Халықтар психиологясы жайлы» бағдармалық мақаласында ең негізгі міндет болып әр халықтың рухын зерттеу көзделді. Халықтар рухының элементтері ретінде тіл, дін, практикалық өмір жатты. Халықтар психологисын зертуді В. Вундт жалғастыруға талпынды.

Лецарус халық психологиясынан:Халықтар психологиясы индивидуалдық психология тәрізді дербес ғылым болып табылады. Ол этникалық психологияның зерттеу объектісіне тіл, аңыз-әпсаналар (діни элементтерімен қоса), әдет-ғұрыптар мен ахлақ-әдеп-дәстүрлер жатады деп санайды. Неліктен ұлттық психология рухани тұрмыстың үш саласын зерттеу керек деген сауалға ол былайша жауап береді: «Тіл халық рухында өмір сүретін ұғымдарды қамтиды; аңыз-әпсаналар ұғымдардың ілкі мазмұны мен ұлықтығын өзінде бейнелейді: әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер ұғымдардағы бейненің жалпы бағытын білдіреді»

М. Лацарус (1824-1903) және Г. Штейнталь (1823-1899) пікірі:

Нақтылы этностық қауымдастық өкілінің ұлттық психологиялық қалыптасу факторлары мен негізін жан-жақты мағыналау мен жалпылау.

Қандай да бір ұлт өкілінің психикасының мотивациялық өрісін зерттеу мақсатында адамдардың өнімді іс-әрекеті-нің көрсеткіші болатын іскерлікті, ынта-жігерді қарастыру.

Ұлт сезімдердің өту заңдылықтарын анықтау мен талдау, эсоционалдық өмірдің констатациялық заңдылығының мақсаты мен эмоциалардың көріну ерекшелігін бақылау-

ды ұйымдастыру.

Қанда да бір ұлттық мінезінде маңызды қызмет атқаратын ұлттық бағыттың ерік-белсенділігіне әсерін анықтау.