Қиын-қыстау кезге қарамастан бұл кезең де қазақ халқында ғылым мен мәдениеттің дамуына үлес қосқан даналар талай кездесті

Презентация қосу

ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ
ТҰСЫНДАҒЫ
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
ОЙЛАРДЫҢ ДАМУЫ

ОРЫНДАҒАН: ТҰРСЫНҒАЛИ АИДА
А.И.Левшин дерегі бойынша сол
кездегі Қазақ жеріндегі жағдай

Жаулардың
шабуылы
әсерінен
қайғы мен
кедейлік
қазақ
халқының
өмір салтына
тікелей әсер
етті
Қиын-қыстау кезге
қарамастан бұл кезеңде
қазақ халқында ғылым мен
мәдениеттің дамуына үлес
қосқан даналар талай
кездесті
15 және 17
ғасырдағы қазақ
халына тән этнопсихологиял
психологиялық ық бағытта болды
ойлар
Славян ұлттарына қарағанда
Орта Азияда,яғни Қазақстанда
ғылымдардың көптеген
салаларына көңіл бөлінді
Психологи
я
Эстетика
Философия
Этика
Педагогик
а
Тарих т.б.
Дамыған
философиялық-
психологиялық
ойлардың мазмұны
Асан қайғы
14 ғасырдың ақыры – 15
ғасырдың басы
этикалық дүниетаным – ұлы жыраудың
философия ойларының өзегін құрайды. Адам,
адамшылықтың басты қасиеттері, олардың мәні
мен сипаты жоғары имандылық деңгейінде
қарастырылған. Поэтикалық формамен берілген
этикалық ұғымдар, түсініктер, қағидалар
Шығыс өркениетіне тән ерекшеліктермен
сабақтастық тауып, адамгершіліктің алуан қырлы
болмысын айқындайды.

Поэтикалық зерде және философияның қазақ
дүниетанымында егіз ұғым екенін жырау өз
толғаулары арқылы толық дәлелдеп берді. Адам
өмірінің мәні, мақсаты, өлімнің растығы, қоршаған
дүниені тану мәселелері Асан Қайғы ойының
басты бағыттары.
Жырау ру-тайпалық одақтардың
генеалогиясын, халықтық әдет-
ғұрып, дәстүрлерді дәріптеп, өмір
сүрудің мәні туралы, жақсылық пен
жамандық, әділдік пен зұлымдық,
үлкенді сыйлап-қастерлеу, олардың
ақылын алу, бір-бірімен босқа
қырқыспау, бейбіт өмір кешуге, ізгі
ниетті, қарапайым, адал, шыншыл,
иманды болуға шақырады («өле-
тұғын тай үшін, қонатұғын сай үшін,
желке терің құрысып, бір-біріңмен
ұрыспа»). Түсіністікпен үйлесімді
өмір сүру үшін әр адам өзін-өзі
жетілдіруі қажет, ізгілікті болу –
бүкіл адамзат атаулының бәріне
ортақ дейтін гуманистік тұжырым
жырау шығармашылығының негізгі
арқауы («Әділдіктің белгісі, біле
тұра бұрмасауыл Ақылдының белгісі,
өткен істі қумасауыл Жамандардың
белгісі, жауға қарсы тұрмасауыл..»).
Отейбойдак Тлеукабылулы
(1388 -1478)
«Шипагерлік баян»
еңбегінде биологиялық-
медициналық тұрғыда
адамның табиғатпен
байланысын зерттей
келе оның танымдық
процесстерін қорщаған
ортамен тікелеі
байланыстырады
Еңбегінде бүгінгі
психологияның негізі болып • Оған дәлел
саналатын көптеген
құбылыстарға түсініктеме мына кесте
берілген
Дулати Хұсайынұлы Мұхаммед Хайдар (
1499-1551)

«Біз көшпелі халықтың
аса құнды тауар,зат
секілді байлығымыз
жоқ,біз байлық деп
«Тарих-иРашиди»
жылқыны санаймыз,бұл
еңбегінде көшпелі
жануар беретін өмірлік
қазақтардың өмірінің
қажеттіліктерді
психологиясына былай
санаймыз»дей келе
сипаттама береді
«қазақтар осы
жануарсыз өмір сүре
алмайды» деп өмір
салтын бейнелеген
Психологиялық
тұрғыдан
қарастырғанда
ол адамдар 17
нашар істен
аулақ болу
керек деп
жазған
Өз еңбегінде көптеген этико-психологиялық ұғымдарды
қолданғанын байқауға болады.

«қылық»

«Күнә»

«тәлімші»

«ұшқыр сөз»

«парасат»

«тааз ой»

«қиял»
15-17
ғасырдағы
қазақ
халқының
ойшылдары
көбіне
«ақылға»баст
ы назар
аударған
Бұқар жырау Қалқаманұлы (1668—
1781) — қазақтың ұлы жырауы
Бұқар Жырау шығармаларының тақырыптық аясы,
шеңбері — Жақсылық пен Жамандық, Елдік пен
Ерлік, Ізгілік пен Зұлымдық, Әділдік пен Әдептілік,
Жастық пен Кәрілік, Татулық пен Араздық, Достық
пен Дұшпандық, Адалдық пен Арамдық, Тектілік
пен Азғындық, Тұтастық пен Бірлік.
Адамның жас
ерекшелігін
табиғат
құбылыстарым
ен сипаттай
отырып оның
қартаю кезін
толыққанды
саябырлану
деп
сипаттаған

Ұқсас жұмыстар

Орта ғасырларда қазақ жерінде рухани мәдениеттің дамуы

ШӘКӘРІМ ҚҰДАЙБЕРДІ ФИЛОСОФИЯСЫ

Ортақ болашағы бар ұлттың қалыптасуы

Достық дегеніміз не?

Қазақ әдебиетіне үлес қосушылар

Президентінің мемлекеттік бағдарламасы

МӘДЕНИ МҰРА БАҒДАРЛАМАСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ

Қазақ халқының дәстүрлі шаруашылығы бұзылуының салдары

Қазақстанның мәдени мұрасын үгіттеу

Қазақстан тарих пәндері бойынша дайындалған сұрақтарға жауап беру

Пәндер