жібіту үрдісінің орындалуы

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ЖІБІТУ ҮРДІСІНІҢ ОРЫНДАЛУЫ
Орындаған: Ерланқызы А.
Топ: ТК-421
Тексерген: Бауыржанова А.З.

2015
ЖОСПАР:
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1 Теріні жібіту
2.2 Теріні шелдеу
3. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақ халқының тұрмыс - тіршілігінде малдың етін, с үтін азық етсе, терісі мен ж үнін киім - кешек
тігуге, тұяғы мен мүйізінен, сүйегінен әртүрлі қолөнер бұйымдарын әзірлеген. Т өрт т үлік малды ң
терісі өте қымбат шикізат. Соның ішінде ірі қараның терісін сиыр терісі, өгіз терісі, тайынша терісі,
бұзау терісі деп төртке бөліп атаған. Жылқы терісін - бие терісі, жаба ғы ж әне құлын терісі деп үшке
бөледі. Түйе терілерін атан терісі, бота терісі дейді. Мал терілері негізінде жонды қ, қабыр ғалы қ,
үйектік, пұшпақ мойын, таңлақ деген бөліктерге бөлінеді.
Еліміздің аймақтарында жүн мен терінің көптеп жиналып қал ғандығымен келісуге болады.
Мұндағы мәселе терінің сапасында жатыр. Өйткені ондағы малдарды жекелеген азаматтар т ұрмысты қ
жағдайда, аулада сояды. Малды сою кезінде оның терісіне пыша қ тиеді немесе бас қадай жа ғдай
болады. Содан барып тері пайдалануға жарамай қалады. Ал ол тері сапалы қалпын са қтау үшін арнайы
орындарда сою керек. «Қазір біз көпшілік арасында малдарды арнайы орындарда сою ж өнінде м әселе
көтеріп отырмыз. Өйткені онда қойдың немесе бас қа да малды ң терісі арнайы техниканы ң
көмегімен. механикаландырылған түрде сылынып алынады. Ал м ұндай теріні экпорттау ға да елімізде
өңдеуге де болады. Жүн де бізде жетіп, артылады. Бірақ өкінішке қарай, біздегі ж үнні ң тек 18 пайызы
ғана биязы жүн. Ал қалғандары қылшықты жүн. Оған әлемде с ұраныс аз. Оны бұрын тек Ресей ғана
әскердегі жауынгерлеріне арнап киім тігу үшін сатып алатын. Қазір олар да алмайды. Сонды қтан
қылшықты жүннің берері шамалы. Ал биязы жүнді қой санын артыратын болса қ, болаша қта ол бізге
мол пайда әкеледі. Бұл Ауыл шаруашылығы министрлігіні ң назарынан тыс қал ған м әселе емес. О ған
қатысты «ҚазАгро» ұлттық холдингінің арнайы бағдарламасы да бар. Ба ғдарлама ға с әйкес біз жа қын
болашақта биязы жүнді мал санын 50 пайызға дейін жеткізуді көздеп отырмыз».
Мех және былғары шикізаттарын
сумен өңдеуді – жібіту деп атайды.
Жібітудің мақсаты - шикізатты
сулану дәрежесі және
микроқұрылымы жағынан мал
денесінен жаңа сыпырылған күйіне
мейілінше жақындату, яғни «жас
тері» қалпына жеткізу болып
табылады.
Жібітуді орындағанда келесідегідей талаптарды
ескеру қажет:

Судың сапасы мен
температурасы

Судың мөлшері

Өлтіргіш заттар
Судың сапасы мен температурасы - біріншіден су таза, жаңа және ағын судан
алынған болуы керек. Әйтпесе, тұрып қалған судағы шіріткіш бактериялар теріні ң
белок сапасын бұзады. Екіншіден, ең жұмсақ немесе орташа кермектікте бол ғаны
дұрыс. Өте кермекті су тұздың үлкен концентрациясын қажет етіп, ерімейтін әктік
сабын түзеді, ол теріні баптауға бөгет жасайды. Егер сізде өте кермекті су болса, о ған
әлсіз сілті немесе калъциленген сода қосьп, жұмсартыңыз. Су температурасы 10 о-20оС
болу керек. Төменгі температурада жібіту баяу жүріп, тері сапасын т өмендетеді, ал
жоғары температурада- тезірек өсіп, шіріткіш бактериялар көбейеді.
Судың мөлшері - судың мөлшері жібітіп жатқан теріден 6-7 есе көп болады.
Өлтіргіш заттар - суланған теріде тез және шіріткіш бактерияларды көбейтпеу үшін
өлтіргіш заттар қолданады. Үй жағдайында өлтіргіш зат ретінде ас т ұзын пайдаланды.
Бірақ керекті концентрациясын білген жөн, әйтпесе шіріткіш бактериялар керісінше
көбейіп кетеді, 1 л суға 30-50 г тұз қажет. Жібітуді тездету үшін бас қа да өлтіргіштер
ретінде - сілтіні, өте қатты кептірілген шикізатқа әлсіз сілті (кальциленген сода, аммиак
бұлар 1 л суға 1г кетеді) пайдаланады. Тері біркелкі ылғалдану үшін ж үйелі т үрде
араластырған дұрыс.
ЖІБІТУ ҮРДІСІН АНЫҚТАУ
Натрий
гексафторсиликатының
мөлшерін анықтау

Кальций гидроксиді мен
тотығының мөлшерін
анықтау
Натрий гексафторсиликатының мөлшерін анықтау:
Сыйымдылығы 200 - 300 мл конус формалы шыны ыдысқа 100 см3
жібітетін сұйықтық құяды (анықтауды жібітетін суға басқа да
материал қоспастан бұрын жүргізіледі) да 5 мин қайнатады. Содан
соң 0,5 н натрий гидросиді ертіндісімен феиолфталейіннің
қатысумен әлсіз қызғылт түске боялғанға дейін титрлейді. Бұл
кезде мына реакция жүNa
реді:2 SiF 6 4 NaOH 6 NaF Si OH 4
Кальций гидроксиді мен тотығының мөлшерін анықтау:
Сүзіп алынған жібітетін сұйықтықтан 10 см3 алып ұқыптылық
пен 0,1 н тұз қышқылының ертіндісімен араластыра,
фенолфталейіннің қатысуымен қызғылт түстің бірінші жойылуына
дейін титрлейміз. Ертіндінің бояуы 3 мин аралығына дейін
титрлейміз. Ертіндінің бояуы 3 мин аралығына дейін көрінбеу
керек. ОлCa
кезде мына реакция жүреді:
OH 2 HCl CaCl H O
2 2 2
ШЕЛДЕУ ҮРДІСІ
Тері әбден суланғаннан соң, оның майлы және
бұлшық ет қабаттарын біріктіретін тін талшықтар
мен шел қабаттарын шелдейді. Бұл үрдіс «шелдеу»
деп аталады. Шелдеу екі рет жүреді: бірінші
жібітуден соң, екінші илеуден кейін. Бірінші шелдеу
пикельдеуге теріні дайындайды, жақсы иленген тері
қышқыл мен ас тұзы ертіндісін жақсы сіңіреді.
Шелдеуге қарапайым пышақ және арнайы доға
тәріздес пышақ, қозғалмайтын пышақ
қолданылады. Терінің ұзындығы, сосын ені
бойынша бүктейді де, пышақка әкеліп, алдыға артқа
қозғалта отырып шелін алады. Үшінші әдістегі
пышақ керісінше жоғары қаратылған. Теріні
майсыздандыруға қолданатын құралдармен де
шелдеуге болады. Лезвия және басқа да барлық
құралдардың өткір болғаны дұрыс. Қозғалатын
құралды қолданғанда теріні стол және тақтайға
шегемен бекітіп қояды.
Шелде
у
әдістер қырқу кесу
і:
Бірінші әдіс өткір құрал көмегімен орындалады. Бұл әдіс
кезінде терінің шел жақ май қабатын лезвиямен кесіп алмау
керек, ол үшін ұқыпты және мұқият жасаған дұрыс. Қырқу
әдісінде шел жақ май қабатын қырқып, сосын жартылай өткір
құралмен өзеңнен бөлектейді.
Жас терімен жұмыс істегенде, кейде қабыршағын
айыру қиынға түседі. Бұндай жағдайда теріні кішкене
борпылдақтандыруға болады. Бұл үшін терідегі еттерді
тазартып, терінің, бахтармасын аздап жуып, бахтарманы
бахтармаға беттестіріп, қосақтайды, оның көбірек тұрғаны
жақсы. Бұл операция сәтті өту үшін, 15 қосақталған теріден аз
болмау қажет. Сосын теріні тығыздау үшін үстіне жүк қойып,
20-40 сағатқа қалдырады. Шеберханада төмен температура
және тері аз болса, престе көбірек ұстайды. Жылудың әсерінен
бахтарма созылады да, шелдеу оңай жүреді. Толық созылған
бахтарма кірлеу сұр түске боялады. Егер аз тері өнделіп жатса,
оны қосақтап қоюға болмайды, теріні жайған бойы 20-30
сағаттай суда қалдырады.
Шел қалдығы құрамында колаген бар екенін ескеріп, одан
желім жасауға болады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Әсенова Б.Қ. Былғары және мех технологиясы: оқу
құралы / А.Н.Нұрымхан, А.Н.Нұрғазезова.- Семей, 2008
2. Ө.Мәдиев,Қ.Айтөленова Қ.Т. «Былғары және мех
химиясы мен технологиясы», Астана 2010, «Білім»,2010
3.http://e-history.kz/kz/contents/view/352
Назарыңызға рахмет,
Айгүл Заманбекқызы!

Ұқсас жұмыстар

Былғары шикізаты. Жібіту үрдісі

Жібіту үрдісінің орындалуы.Жүннен арылтудың мақсаты және тәсілдері.Теріні күлдеу

Теріні жібіту. Теріні жүннен арылту

Теріні жүннен арылту

Малдың терісіне әсер ететін факторлар Жібіту үрдісінің мақсаты және жібітуге әсер ететін факторлар

Жібіту үрдістерінің орындалуы.Теріні күлдеу

Жылу беру тәсілдерінің етті жібіту жылдамдығына әсері

Тері топографиясы құрылысы және химиялық құрамы

Иленген тері бұйымдарының ассортименттері

Біртекті емес жүйелерді ажырату

Пәндер