Вирустардың жіктелу принциптері.Олардың номенклатурасы.Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустардың жіктелу
принциптері.Олардың
номенклатурасы.Вирустардың
көбеюінің биогенетикалық
ерекшеліктері және көбею
сатылары.
Жоспар:

1.Вирустар туралы жалпы түсінік.
2.Вирустардың көбею сатылары.
3.РНҚ және ДНҚ.
4.Вирустардың жіктелу принциптері
Вирус (лат. vīrus - «у») – тірі организмдердің ішіндегі
жасушасыз тіршілік иесі.
Олар рибонуклеин қышқылынан немесе
дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған
нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен
қапталған қабықшадан –кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша
вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы
ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір
вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа
көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және мыс
молекулалары кездеседі.
Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге
бейімделген. Электрондық микроскоппен 300 мың есе
үлкейтіп қарағанда, оның пішіні таяқша тәрізді, жіп
тәрізді немесе іші қуыс цилиндр пішінді болатыны
дәлелденді. Вирустар тірі организмдердің барлығын
уландырады. Қазіргі кезде вирустардың жылы қанды
омыртқалыларды уландыратын 500-дей, ал
өсімдіктерді уландыратын 300-ден астам түрі белгілі
болып отыр.
Мысалы

Вирустардың құрылысы мен іс-әрекетін
темекі теңбілі ауруын мысалға алып
қарастырайық. Темекі теңбілі вирусы
темекі жапырағындағы хлоропластарды
зақымдайды. Осының салдарынан
жапырақ тақтасы бүрісіп,
шиыршықтанады. Сонымен қатар
тостағанша, күлте жапырақшалары да
өзгереді. Темекі теңбілі вирусымен
зақымдалған жапырақ 9-11 күннен кейін
сарғая бастайды. У. Стенлидің дәлелдеуі
бойынша, темекі жапырағында вирус
бөлшектері алты қырлы кристалл пішінді
шоғыр түзеді.
Бактерияларды зақымдап, ерітіп
жіберетін вирустарды
бактериофагтар деп атайды.
Бұларды алғаш рет 1915 жылы
Ф. Туорт сипаттап жазды. Кейбір
бактериофагтың пішіні
итшабаққа ұқсайды. Олардың
денесі – басы, құйрығы және іші
қуыс тармақталған базальді
түтікшелерден тұрады.
микробиология тарихы

Дүниежүзілік микробиология тарихында орыс ғалымы Д. И.
Ивановскийдің алатын орны ерекше. Ол XІX ғасырдың
соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп, ол аурудың
қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін
тапқан. Д. И. Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты
жуып, ол жуындыны бактерияларды сүзетін сүзгіден
өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты темекіге
жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға
ұшыраған. Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш
құралдармен тексергенде кристалдар байқалған.
Д. И. Ивановский
микробиология тарихы

Вирус ұғымы 1899 жылы ғылымға алғаш рет голландиялық
ғалым Мартин Бейеринк енгізді. 1935 жылы америкалық
вирусолог Уэнделл Стэнли вирусты кристалл күйінде бөліп
алды. Осы кристалдарды сау темекі өсімдігіне енгізгенде, ол
теңбіл ауруымен ауыратынын дәлелдеді. 1898 ж. неміс ғалымы
Фридрих Лефлер сиыр аусылының қоздырғышы аусыл вирусын,
ал 1911 жылы америкалық ғалым Фрэнсис Роус тауық
саркомасының вирусын тауып зерттеді.
Вирустың көбеюі

Вирус көбеюі бес сатыға бөлінеді:
клеткаға ену;
клеткада вирус нуклеин
қышқылының құрылуын
қамтамасыз ететін ферменттердің
түзілуі;
вирус құрылым бөлшектерінің
жиналуы;
одан вирионның түзілуі;
ересек вирустың клеткадан шығуы.
Вирус бактериялар клеткасына клетка
қабырғасы арқылы өтсе, жануарларда
клетка мембранасы арқылы
адсорбцияланады. Өсімдіктерге вирус
тек қана клетканың зақымдалған
жерінен ғана ене алады. Бір клетканы
«іштей жеген» вирустар көршілес
клеткаларға ауысып, барлық
организмді зақымдап, ауруға
шалдықтырады.
Vira дүниесі екі үлкен топқа
бөлінеді – ДНҚ және РНҚ –
құратын топтар. Топтар
тұқымдастықтың тармағынан,
туыстардан және түрлерден
тұрады.
Дезоксирибонуклеин
қышқылы (ДНҚ)

- тірі организмдегі генетикалық
ақпараттың ұрпақтан -ұрпаққа
берілуін, сақталуын, дамуы мен
қызметін қамтамасыз етуіне
жауапты нуклеин
қышқылының екі түрінің бірі.
ДНҚ-ның жасушадағы басты
қызметі - ұзақ мерзімге РНҚ мен
ақуызға қажетті ақпаратты
сақтау.
ДНҚ-ның ерекшелiгi. Бiр организмнi ң
барлық жасушаларындағы
ДНҚ молекуласының құрамы,
құрылымы бiрдей болады да, жасына,
ортадағы жағдайына тәуелдi емес. ДН Қ
молекуласының нуклеотидтiк құрамы,
құрылымы, тiзбегiндегi нуклеотидтердiң
реттелiп орналасуы организмнiң ерекше
қасиетiн анықтайды. ДНҚ
молекуласының полинуклеотид
тiзбегiндегi нуклеотидтердiң ретi –
ұрпақтан-ұрпаққа берiлетiн
генетикалық мәлiмет.
Полинуклеотид тiзбегiндегi
нуклеотидтердiң реттелiп орналасуы
ДНҚ молекуласының бiрiншi реттiк
құрылымы деп аталады. ДНҚ
молекуласының екiншi реттiк
құрылымын 1953 ж. Уотсон мен
Крик анықтады. ДНҚ
құрылымының анықталуы ХХ
ғасырдағы биологияның ең маңызды
жаңалығы деп саналады.
Уотсон мен Крик теориясы бойынша
екi полинуклеотид тiзбегiнен құралған
ДНҚ-ның молекуласы кеңiстiкте оң
қос қабат спираль болып табылады.
Қос қабат спиральдағы екi тiзбектiң
жолдамасы – антипараллель, бiр
тiзбектегi нуклеотидтер арасындағы
байланыс 3'фосфорлы қалдықтар ДНҚ
молекуласының сыртқы жағына қарай
бағытталған. Спиральдiң бiр
айналымына азоттық негiздiң 10 жұбы
келедi. Спиральдiң диаметрi 2 нм
болады.
Қос қабат спиральдегі азоттық негiздердің қабысуы өте ерекше.
Бiр тiзбектегi аденинге – екiншi тiзбектегi тимин, ал гуанинге
цитозин қарсы тұрады. Бұл – ДНҚ молекуласыны ң құрылымыны ң
өте ерекше маңызды қасиетi. Спиральда ғы азотты қ негiздердi ң
осылай орналасуы ДНҚ тiзбегiндегi сәйкестiк- үйлесiмдiлiк деп
аталады. Қос қабат спиральдi азотты қ негiздердi ң
арасындағы сутектiк байланыс және гидрофобты әрекеттесулер
бiрiктiрiп ұстап тұрады. Мұнда аденин мен тиминнi ң арасында екi
сутектiк байланыс түзiледi, ал гуанин мен цитозиннi ң арасында үш
сутектiк байланыс түзiледi . Қоса қты ң әр қайсысында азотты қ
негiздердiң пентозды-фосфорлы керегесiмен қосатын гликозидтік
байланыстарының арасындағы қашы қты ғы бiрдей – 1,085 нм.
Рибонуклеин қышқылы
(РНҚ)

жоғары молекулалық
байланыс; нуклеин
қышқылдарының типі.
Табиғатта кеңінен таралған.
РНҚ-ның көмірсу
бөлігінде рибоза қанты,
ал азотты негіздері
ретінде аденин, гуанин, цито
зин және урацил болады.
Рибонуклеин
қышқылдары рибосомалық (рРНҚ), ақпараттық (аР
НҚ) және тасымалдаушы (тРНҚ) болып бөлінеді.
Рибонуклеин қышқылы тізбегі бірнеше
ондаған нуклеотидтерден бірнеше мыңдаған
нуклеотидтерге дейін созылатын
біржіпшелі полинуклеотидтерден тұрады. Организмде
РНҚ ақуыздармен кешенді
байланысқан рибонуклеотидтер түрінде болады
РНҚ генетикалық ақпараттың
жүзеге асуы мен ақуыз синтезіне
қатысып, барлық тірі
организмдерде аса маңызды
биологиялық рөл атқарады.
Көптеген вирустарда РНҚ-н жалғыз
нуклеинді компонент (құраушы)
құрайды. Осындай РНҚ вирустарда
РНҚ биосинтезімен
қатар ДНҚ биосинтезінде де
матрица рөлін атқара алады (кері
транскриптаза)
ДНҚ Белгілер РНҚ
2 Жіпшелері 1
Ядро мен
Ядрода Орналасуы
цитоплазмада
ДНҚ-
Ферменті РНК-полимераза
полимераза
А, Т, Г, Ц Нуклеотидтері А, У, Г, Ц
Дезоксирибоза Қанты Рибоза
Генетикалық
ақпаратты Генетикалық
сақтап зат ақпаратты
Қызметі тасымалдау және
алмасу
процестерін нәруыз биосинтезі
қадағалау
Вирустың жіктелу принципі мына белгілерге
негізделген:

А. Вирустардың қасиеттері – нуклеин қыш қылдары,
капсид симметриясының типі, суперкапсидті ң болуы
және болмауы, вирионның бетіндегі рецепторлы қ
құрылыстардың өзгешелігі, вирионның формасы
және өлшемі, оның антигендік сипаттамасы:
Б. Сезімтал өзгерулердің тобы, әртүрлі органдар мен
тіндерде тропизмі болады.
В. Инфекцияның әсер ету жолы және географиялы қ
таралуы.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Мырзабекова Ш.Б «Ветеринариялық
вирусология».А.2004ж.
2.Интернет желісі.
Назарларыңызға рахметт!!!

Орындаған:Қилашев
Е.Ж
Тобы:ВМ-305
Тексерген: Омарбеков
Е.О

Ұқсас жұмыстар

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және сатылары

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері, көбею сатылары

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. 2. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және көбею сатылары туралы

«Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және көбею сатылары»

Бактерия клеткасының құрылысы

Вируст ардың жіктелу принциптері. Олардың номенк латурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустар әлемі

Вирустардың таксономиясы

Пәндер