Үрлемелі музыкалық аспаптар оркестрінің тарихы, құрылымы және Қазақстандағы дамуы

Yрлемелі музыкалық аспаптар оркестрі

Үрмелі музыка аспаптары - дыбысы үрлеу арқылы шығарылатын музыкалық аспаптар.

Үрмелі музыкалық аспаптарының көне түрлері ағаштан, сүйектен, мүйізден, темірден, саздан жасалған. Олардың жетілдірілген түрлері үрлемелі музыкалық аспаптар оркестрінде, кейбір түрлері симфониялық және халық аспаптар оркестрінде қолданылады.

Yрлемелі музыкалық аспаптар оркестрі тарихы

Yрлемелі және соқпалы музыкалық аспаптар тобы б. з. б. Ежелгі Египет, Иран, Грекия, Қытай, Yндістан елдерінде салтанатты діни жиындарда және әскери жорықтарда қолданылған. Еуропада XVII ғасырда пайда болды; ал Ресейдің әскери полктеріне тұңғыш рет XVII ғасырдың аяғы мен XVIII ғасырдың басында енгізілді. XIX ғасырда жетілдірілген үрлемелі музыкалық аспаптардың пайда болуы Yрлемелі музыкалық аспаптар оркестрінің орындаушылық қабілетін кеңейтті. Yрлемелі музыкалық аспаптар оркестрінің мүмкіндігін өз шығармаларында Л. Бетховен, Г. Берлиоз, М. И. Глинка, Н. А. Римский-Корсаков, А. А.

Yрлемелі музыкалық аспаптар оркестрінің 3 түрі (кіші, орташа, үлкен) қалыптасып, кейбір үлгілі әскери оркестрде және мемлекеттік Yрлемелі музыкалық аспаптар оркестрі құрамында 80 - 100 орындаушыға дейін болды. Оның құрамына ағаштан жасалған музыкалық аспаптар (флейта, гобой, кларнет, саксофон, фагот), жезден жасалған музыкалық аспаптар (валторна, труба, тромбон, корнет, баритон, бас және контрабас) және соқпалы музыкалық аспаптар тобы кіреді. Кейде үлкен оркестр құрамында арфа, рояль, челеста, қоңырау, там-там, маримба, вибрафон, т. б. музыкалық аспаптар да пайдаланылады. Ол мәдениет сарайлары мен муз. насихаттау кештерінде, көркемөнерпаздар үйірмелерінде қойылатын опера, балет, драма спектакльдер мен концерттерде, т. б. қолданылады.

Қазақ халқының үрлемелі музыкалық аспаптар

Сыбызғы

Мүйіз сырнай

Ағаштан Үрлемелі музыкалық аспаптар

Флейта

Кларне

Гобой

Фагот

Жезден жасалған үрлемелі музыкалық аспаптар

Негізінен жезден (валторна, тромбон, труба, т. б. ) жасалған үрлемелі музыкалық аспаптар болып бөлінеді. Олардың жетілдірілген түрлері (труба, тромбон, кларнет, саксофон, т. б. ) үрлемелі музыкалық аспаптар оркестрінде, кейбір түрлері симфониялық және халық аспаптар оркестрінде қолданылады.

Тромбон

Труба

Валторна

Туба

Қазақстанда

1990 жылы Қазақ мемлекеттік филармониясы жанынан үрлемелі аспаптар оркестрі құрылып, оның көркемдік жағын Қ. Ахметов басқарды. Бұл ұжым Франция мен Испанияда өткен үрлемелі музыка фестиваліне, ал 1998 жылы Тайваньда өткен Халықараралық музыка фестиваліне қатысты. Қазақтың мемлекеттік үрлемелі оркестрі репертуарынан Е. Рахмадиев, Б. Баяхунов, Ә. Бестібаев, Т. Қажығалиев, Б. Қыдырбек, т. б. композиторлардың шығармалары елеулі орын алады.