Аңшылық және оның түрлері

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым
министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік
университеті

СӨЖ
ТАҚЫРЫБЫ: АҢШЫЛЫҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ.

ОРЫНДАҒАН:РАМАЗАНОВ КАУСАР
ТОБЫ:ЛД-411
ТЕКСЕРГЕН:ТУГАМБАЕВА.С.М
СЕМЕЙ 2015 ЖЫЛ.
ЖОСПАР:

1. Аңшылық
2.Аңшылық түрлері.
3.Дәстүрлі аңшылық
4.Орман аңдарының іздері.
АҢШЫЛЫҚ. АҢШЫЛЫҚ ТҮРЛЕРІ.
Аңшылық - адамзаттың ең көне және ең
алғашқы күнкөріс қарекетінің бірі
болғанымен, уақыт өте келе кәсіпке
ұласып, орта ғасырдың соңына дейін
шаруашылықтың негізгі бір түріне
айналды.
ТАРИХЫ.
Адамзат алғаш әлемде пайда болған кезден-ақ өзін қоршаған
ортаға үйлесе өмір сүруге талпынған. Күн көріс қарекетімен
әуелден әртүрлі табиғаттағы жабайы жеміс-жидекті теріп
жей келе, аң-құс аулауға машықтана бастады. Аң аулау
дәстүрлері мен тәжірибелері ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, аң
аулау шаруашылығы дамыған. Соған байланысты қазақтар
арасында аңшылықты жақсы меңгерген мамандар – аңшы (
аңды аулаушы), аңкөс (аң аулаудың сырларын жетік
меңгерген аңшы), құсбегі(қырандарды түрге, топқа жақсы
ажырататын), бүркітші (бүркітті баптай алатын) және қағушы
(бүркітшілерге қолғанат болатын) пайда болды. Олар аң
аулаудың айла-шарғыларын (ор қазып, ұшпалардан ұшырып,
қарға омбылатып аулау, тасқақпанмен, тормен,
құмқақпанмен, тұзақпен ұстау, құспен, итпен қуу, түтін,
жемтік салу, мұзға отырғызу, т.б.) жетік меңгерген.
АҢШЫЛЫҚТЫҢ МАҚСАТЫНА
ҚАРАЙ:
ТҮРЛЕРІ:
Кәсіптік аңшылықтың мақсаты – аңдар мен құстардан
ет, тері, мамық, қауырсын, мүйіз, т.б. өнімдерін алу.
Өнімнің сапасы аңның түлеуіне, балалау мерзіміне
байланысты белгіленеді. Спорттық-әуесқойлық
аңшылық аңдар мен құстарды белгілі тәртіппен
аулап, табиғат саясында дем алу. Әуесқой аңшыға
мемлекет тарапынан шек қойылады. Ғылыми
аңшылықтың құрамына: аң шаруашылығының
экономикасы, кәсіптік аңдар мен құстардың
биологиялық ерекшеліктерін зерттеу, олардың сан
мөлшерін көбейту, алынатын өнімді арттыру және
сапасын жақсарту, аң аулау әдістерін, құралдарын
жетілдіру мәселелері жатады.
ДӘСТҮРЛІ АҢШЫЛЫҚТЫҢ ТҮРЛЕРІ:
Аңшылық түрлері: бірінші түрі –
топ болып аң аулау. екінші түрі –
жеке аң аулау. Аңды ұрып алу.
ТОП БОЛЫП АҢ АУЛАУ.
Аңшылық маусымында иен далаға ұжым болып
аттанып, ондағы барлық аңшылар өздерінің
құстарымен, тазыларымен ұзақ уақыт бойы аң
аулаған. Аңшы топта тіпті, әнші-күйші, көңіл
көтеретін ақын, сайқымазақ, сал мен серілер
де аңшылармен бірге сан алуан қызыққуарлық
шаралар атқарды. Олармен дабылшы, атшы,
ыспар қазаншы және т.б. сияқты қызмет
көрсететін адамдар бірге аттанды. Мақсаты –
әрі қыстық соғымның қорын көбейту, әрі
серуен құрып, көңіл көтеру.
ЖЕКЕ АҢ АУЛАУ:
бүркіт, мылтық, иттері бар орта ауқатты қазақтар Атпен қызық қуарлық
үшін ғана емес, күн көріс қамы үшін айналысты.
Аңды құрал-сайман көмегімен аулау – аң аулаудағы құрал-саймандар
және осыған байланысты қолданылатын тәсілдер. Аң аулау әдісінің түрі
көп және аулайтын аңға байланысты өзіндік түрі, тәсілдері және қажетті
құрал-саймандардың қолданылуы да әр алуан болып келеді. Аң мен құсқа
байқамайтындай етіп құрылатын қарапайым қылтұзақ, қақпан, темір
қақпан, қолқақпан, қандыауыздеген түрлері болды. Және қызметі
қақпанға ұқсас болғанымен, мүлдем басқа тәсілдерге саналатын
тасқақпан, құмқақпан, ағашқақпан, орқақпандармен де аңдарды түсіріп
отырды. Таулы өңірде аюға басқы (бастырық, баспа) құрды. Сондай-ақ,
улы шөптерден жасалған умен улау немесе у салу ірі жыртқыш аңдарды
аулау үшін қолданылды. Жолбарыс аулаудың қауіпті тәсілі – кереге
құрып аулау қазақтар арасында тарады. ХІХ ғ. екінші жартысында қазақы
ортада мылтықпен аң аулаудың түрі кең тарағанына қарамастан, садақ
пен зақпы мылтық қарапайымдылығына байланысты өзінің қолданыстық
маңызын жоғалтқан жоқ.
АҢДЫ ҰРЫП АЛУ – АҢШЫЛЫҚТЫҢ ҚАРАПАЙЫМ ТҮРІ.
ТАЗЫ ЕРТКЕН АҢШЫ ҚОЛЫНА ШОЙЫЛ, ШОҚПАР, ДОЙЫР
СИЯҚТЫ ҰРУ ҚҰРАЛДАРЫМЕН ҚАРУЛАНЫП, ЖҮЙРІК АТҚА
МІНЕДІ.
ОРМАН АҢДАРЫНЫҢ ІЗДЕРІ: ҚОЯННЫҢ ІЗДЕРІ.
АЮДЫҢ ІЗІ. ОҢАЙ БІЛІНЕТІН ІЗДЕР. В ЗАВИСИМОСТИ
ОТ СКОРОСТИ, ДВИЖЕНИЕ ЖИВОТНОГО РИСУНОК
ЦЕПОЧКИ СЛЕДОВ МОЖЕТ БЫТЬ “КРЫТЫМ”(ЗАДНИЕ
ЛАПЫ ОТПЕЧАТЫВАЮТСЯ ПОВЕРХ ПЕРЕДНИХ), ЕСЛИ
ЗВЕРЬ ДВИГАЛСЯ МЕДЛЕННО, ИЛИ “ПЕРЕКРЫТЫМ”
(ЗАДНИЕ ЛАПЫ ОТПЕЧАТЫВАЮТСЯ ВПЕРЕДИ
ПЕРЕДНИХ) ПРИ БЫСТРОМ ДВИЖЕНИИ.
СІЛЕУСІН ІЗІ.СЛЕД ПЕРЕДНЕЙ ЛАПЫ ОКРУГЛЫЙ, ДО 9–12 СМ
В ДЛИНУ И ШИРИНУ, ЗАДНЕЙ ЧУТЬ УЖЕ. В ОТЛИЧИЕ ОТ ЛИСИЦЫ
ИЛИ ВОЛКА, СЛЕДОВАЯ ЦЕПОЧКА РАСПОЛАГАЕТСЯ ЛОМАНОЙ
ЛИНИЕЙ. НА ПЛОТНОМ СНЕГУ ЗАДНЯЯ ЛАПА СТАВИТСЯ ТОЧНО
В СЛЕД ПЕРЕДНЕЙ. ДЛИНА ШАГА НА СПОКОЙНОМ ХОДУ — 20–30 СМ.
ОТПЕЧАТКОВ КОГТЕЙ НЕТ, Т.К. ОНИ ВТЯЖНЫЕ. ПРИ
ПЕРЕДВИЖЕНИИ ГАЛОПОМ СЛЕДЫ ЧЕТЫРЕХ НОГ СБЛИЖАЮТСЯ. НА
ФОТО — ЗАДНЯЯ ЛАПА РЫСИ.
ҚАСҚЫРДЫҢ ІЗІ. ҚАСҚЫРДЫҢ ІЗДЕРІ ИТТІҢ
ІЗІНЕ ҰҚСАС БОЛЫП КЕЛЕДІ. ОСНОВНОЕ
ОТЛИЧИЕ — ДВА СРЕДНИХ ПАЛЬЦА У НЕГО
ВЫДВИНУТЫ ВПЕРЕД ТАК, ЧТО ЗАДНИЙ КРАЙ
ИХ ОТПЕЧАТКОВ РАСПОЛАГАЕТСЯ
НА УРОВНЕ ПЕРЕДНЕГО КРАЯ ОТПЕЧАТКОВ
КРАЙНИХ ПАЛЬЦЕВ.
ТҮЛКІНІҢ ІЗДЕРІ. СЛЕД ЛИСИЦЫ ПОХОЖ
НА СЛЕД НЕБОЛЬШОЙ СОБАКИ, НО БОЛЕЕ УЗКИЙ,
ИЗЯЩНЫЙ. КАК И У ВОЛКА, ОТПЕЧАТКИ СРЕДНИХ
ПАЛЬЦЕВ СИЛЬНО ВЫДВИНУТЫ ВПЕРЕД.
ТИІН.БЕЛКА В ОСНОВНОМ ПЕРЕДВИГАЕТСЯ ПО СНЕГУ
ПРЫЖКАМИ. СЛЕДЫ РАСПОЛАГАЮТСЯ ПОПАРНО,
ПРИ ЭТОМ ЗАДНИЕ, БОЛЕЕ ДЛИННЫЕ ЛАПЫ
ОТПЕЧАТЫВАЮТСЯ ВПЕРЕДИ КОРОТКИХ ПЕРЕДНИХ.
РИСУНОК ГРУППЫ СЛЕДОВ НАПОМИНАЕТ ТРАПЕЦИЮ.
РАЗМЕР ОТПЕЧАТКА ПЕРЕДНЕЙ ЛАПЫ 4Х2 СМ, ЗАДНЕЙ —
6Х3,5 СМ. ДЛИНА ГРУППЫ ОТПЕЧАТКОВ — 12 СМ.
БҰҒЫ.КАК ПРАВИЛО, ОЛЕНИ ПРЕДПОЧИТАЮТ ОТКРЫТЫЕ БОЛОТА, ТУНДРЫ,
ПУСТОШИ, ПИЩУ КОПЫТЯТ ИЗ-ПОД СНЕГА, ДЕРЖАТСЯ СТАДАМИ
ИЛИ БОЛЬШИМИ ГРУППАМИ, В ТО ВРЕМЯ КАК ЛОСЬ УХОДИТ В ЧАЩУ,
МЕЛКОЛЕСЬЕ, ПОЙМЫ, ОБЪЕДАЕТ ВЕТКИ, КОРУ, ВСЕГДА ДЕРЖИТСЯ
НЕБОЛЬШИМИ ГРУППАМИ ИЛИ В ОДИНОЧКУ. ОТПЕЧАТКИ БОЛЬШИХ КОПЫТ
ОЛЕНЯ ИМЕЮТ ХАРАКТЕРНУЮ ПОЧКОВИДНУЮ ФОРМУ, СИЛЬНО ЗАКРУГЛЕНЫ,
СЗАДИ ЗАМЕТНЫ ОТПЕЧАТКИ НИЗКО СИДЯЩИХ И ШИРОКО РАССТАВЛЕНЫХ
БОКОВЫХ ПАЛЬЦЕВ. ДЛИНА ШАГА НА МЕДЛЕННОМ ХОДУ 50–82 СМ .
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДИБИЕТТЕР:
https://kk.wikipedia.org
http://www.zhardem.kz/
http://slawyan.kazakcnr.com

Ұқсас жұмыстар

Қызыл Кітапқа енген түрлердің санын жоғарлатуға арналған биотехниялық шаралар. арналған биотехниялық шаралар. Қарақұйрықтың ҚР-ның оңтүстік аймағында Қарақұйрықтың ҚР-ның оңтүстік аймағында популяциясын ұлғайтуға арналған популяциясын ұлғайтуға арналған биотехниялық шаралар биотехниялық шарала

Аң аулау тәртібі

Құстарды қорғау

Жануарларды қорғау

Сот балистикалық сараптамасы. Жекелеген қару түрлері

Сазқұндыз шаруашылығы өнімдерін жұқпалы аурулар кезінде ветеринариялық - санитариялық сараптау

Ақша төлеу және оны төлеушілер

Спорттық - қызметтік иттер жайлы

Жабайы кәсіби жануарлар және ауланатын құстарды аулау әдістері

Терісін бағалау

Пәндер