Қазақстан Республикасының салық жүйесiн құру кезеңдері мен бүгiнгi жағдайына сипаттама

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қалалық Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы: Қазақстан Республикасының салық
жүйесiн құру кезеңдері мен бүгiнгi жағдайына
сипаттама

Тексерген:
Акишева Д.М.
Орындаған: Қалелов
Т.
Топ: ГУ-307
Семей - 2015
Кіріспе

Мемлекеттік бюджеттің түсімдерінің ең басты көзі – салықтар.
Өнеркәсібі дамыған елдердің бюджетіндегі салықтардың үлесі 90
пайыз. Салықтың негізгі түрлеріне табыс салығы, одан бас қа
қоғамның құқықты мүшелерінің табыстарына, корпорация
пайдаларына салынатын салықтар. Өндірістік бірлестіктер,
кәсіпорындар, капитал иелері өздері жариялаған мәлімдемелері
бойынша салық төлейді.
Қазіргі кездегі салықтардың маңызы мен рөлі
мемлекеттік органдарды қаржы ресурстарымен
қамтамасыз етумен шектелмейді. Салықтар ұлттық
табысты мемлекеттендірудің басты құралы. Олардың
макроэкономикалық шешуші рөлі артып келеді, мұны
ЖҰӨ-нің көлеміндегі салық үлесінің ұлғаюынан көруге
болады. Салықтар экономикалық белсенділікті
арттырудың, ұдайы өндіріс процесіне әрекет етудің
басты бір тұтқасы ретінде жаңа сипатқа ие болуда.
«Салық» ұғымымен «салық
жүйесі» ұғымы тығыз
байланысты. Мемлекетте
алынатын салықтар мен
бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлем түрлерінің,
оны құру мен алудың
нысандары мен әдістерінің,
принциптерінің, салық
заңдары мен салыққа
қатысты нормативті
актілердің, салық қызметі
органдарының жиынтығы
мемлекеттің салық жүйесін
құрайды.
Экономикалық жағынан салық жүйесі
мемлекеттің, аймақтардың және
муниципалды құрылымдардың қызметін
қаржылай қамтамасыз етуге байланысты
әр түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық
төлеуші арасындағы, әр түрлі салық
төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған
тікелей қатысушы заңды және жеке
тұлғалар арасындағы күрделі өзара
байланысты әлеуметтік-экономикалық
қатынастардың жиынтығын құрайды.
Салық жүйесіне қажетті негізгі
талаптар мыналар:
салық құрамы дәл анықталуы
қажет. Ол үшін салық
заңдылығында мемлекетте
алынатын салықтардың толық тізімі
мазмұндалуы керек;
салық жүйесі салық төлеушілер
үшін салықтан жалтару тиімсіз
болатындай етіп жасалуы тиіс;
салық жүйесінің
қарапайымдылығы. Бұл әсіресе,
салықтың дұрыс төленуі үшін
бақылауды жүзеге асыруда
маңызды;
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін
елде көбінесе экономиканы басқарудың әміршіл-
әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік
реттеуге сәйкес келетін салық жүйесі қызмет етті.
Бюджеттің басты кіріс көздерінің бірі болған
айналым салығы тіркелген бөлшек сауда және
көтерме сатып алу бағаларын қолдануға және
мемлекеттік реттеп отыруға бағытталған
болатын. Қазақстан егемендікке ие болғаннан
кейін 1991-1995 жылдары қабылданған бірқатар
заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі
қалыптасты.
1991 жылдың 25 желтоқсанынан бастап біздің
елімізде тұңғыш салық жүйесі қызмет ете
бастады. Ол «Қазақстан Республикасындағы
салық жүйесі туралы» заңға негізделді. Бұл заң
салық жүйесін құрудың принциптерін, салықтар
мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
САЛЫҚТАРНЫҢ, САЛЫҚ СИПАТЫНДАҒЫ
АЛЫМДАРДЫҢ ТІЗБЕСІ МЫНАЛАРДЫ ҚАМТИДЫ:

Салықтар:
Корпорациялық табыс салығы.
Жеке табыс салығы.
Қосылған құнға салынатын салық.
Акциздер.
Жер қойнауын
пайдаланушылардың
салықтары мен арнаулы төлемдері.
Әлеуметтік салық.
Жер салығы.
Көлік құралдарына салынатын
салық.
Мүлікке салынатын салық.
Салық санының
көптігі, айналымды
анықтаудың
қиындығы, шектен
тыс дәлелсіз берілген
салық жеңілдіктері,
салық ставкаларының
бір салық түрі
бойынша бірнеше
түрлі болуы,
халықаралық салық
салу негіздерінің тыс
қалуы және т.б.
кемшіліктер салық
ҚР Үкіметі 1995 жылдың басында салық
реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын
қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен
заңнамасын бірте – бірте халықаралық салық салу
принциптеріне сәйкестендіру көзделді. Осыған
байланысты «Салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер туралы» 1995 жылғы
сәуірдің 24-нде ҚР Президентінің заң күші бар
жарлығы шықты. Ендібұрынғы 42 салықтар мен
алымдар едәуір қысқартылып, олардың саны
11 болып қалды. ҚР Президентінің 1999
жылғы шілденің 16-сындағы № 440-I заңына сәйкес
заң мәртебесін алды. Осы уақыт аралықтарында
Президент жарлықтарымен және ҚР заңдарымен
бұл заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Осы уақыт аралығында Президент жарлықтарымен
және ҚР заңдарымен бұл заңға бірнеше рет
өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. 2002
1995 жылдың 24 сәуірінде қабылданған ҚР
Президентінің «Салықтар және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» заң
күші бар жарлығы салық жүйесіне оңтайлы
өзгерістер енгізді. Олардың қатарына қолданылып
келген салықтар мен салықтар мен алымдар
санының 46-дан 11-ге қысқартылуы, салық салу
принциптерінің дүниежүзілік тәжірибеге сай
өзгертілуі, халықаралық салық салу тәртібінің
енгізілуі, салықтардың нышанына, белгілеріне
қарай топталуы, сонымен қатар бұл құжаттың
көптеген заңдармен тығыз байланыстылығы,
салықтық әкімшіліктің жаңа ережелерінің енгізілуі
салық жүйесіндегі басқа да түбегейлі өзгерістер
жатады. Әрине мемлекттің нарықтық
экономикалық қатынас талабына сай дамуы
жағдайында салық жүйесінің бір орында, өзгеріссіз
қалуы мүмкін емес. Алайда қысқа уақыт
Бүгінгі күні
республикада
салық заңдарының
барлық негізгі
кемшіліктері
ескерілген, әрі
жетілдірілген жаңа
Салық кодексі
дайындалып, 2001
жылдың 12
Уақыт ағымының әсеріне, заман талабына сай қабылданған
Салық кодексінде келесідей мәселелерді шешуге басты назар
аударылған.
Біріншіден, барлық шаруашылық субъектілеріне
салықтандырудың тең жағдайын жасау. Екіншіден, кейбір
жекелеген категориядағы салық төлеушілерге берілген
жеңілдіктерді жою арқылы салық жүктемесін жеңілдету.
Үшіншіден, салық заңдылығы жөніндегі барлық ережелер мен
нормаларды тікелей қызмет ететін заң мөлшерінде біріктіру.
Төртіншіден, салық заңдылығының тұрақтылығын қамтамасыз
ету.
Әрине, салық заңдылығында өзгерістер мен толықтырулар
болашақта да жүргізіліп отырылады. Өйткені экономикалық
қарым-қатынастар бір орында тұрып қалмайды, ол жаңа даму
сатысына көшкен сайын салық заңдылығының да сол
экономикалық саясатқа сай өзгертіліп отыруы керек.
Сондықтан өзгерістің енгізілуі де заңды. Бірақ, кодекс бойынша
енді жаңадан енгізілген өзгерістер жылына бір рет енгізілуі
тиіс. Енгізілген өзгерістер келесі жаңа жылдың басынан бастап
күшіне енеді. Бұл ереже біржағынан салық төлеушілерге жаңа
енгізулерге алдын ала дайындалып, операциялар мен қаржы
Салық кодексі
2002 жылдың 1
қаңтарынан
бастап күшіне
енді. Ол салық
салудың
ойластырылған
құқықтық негізін
құрудың
түпкілікті
міндетін шешуге
бағытталған.
Салық саясатының басты мақсаты-салық
жүйесін құрү және оның тиімді қызмет
етуіне мүмкіндік беретін салық механизмін
іске асыру.
Мемлекеттің салық қызметі келесі
бағыттардан тұрады:
• мемлекеттің саалық жүйесінің
қалыптасуы;
• салық салу саламсында мемлекет
органдарының міндетін анықтау;
• арнайы салық органдарының жүйесін
қалыптастыру;
• салық заңын ұйымдастыру және оның
сақталуына бақылауды жүзеге асыру;
Салық жүйесі де өз алдына сала болып
қалыптасуы үшін, біршама қиындықтарды
бастан кешіре отырып, көптеген өзгерістер мен
толықтырулар жасалынып, қазіргі кезде тұрақты
жүйеге түсті. Қазақстан Республикасынығ салық
жүйесі реформалаудың үш кезеңінен өтті.

Бірінші кезең.
1991 жылғы 9 шілдедегі Қзақ КСР Президентінің
«ҚазКСР мемлекетік салық қызметін құру
туралы» Жарлығымен ҚазКСР-нің басты
мемлекеттік салық инспекциясы құрылды. 16
жалпы мемлекеттік және 27 жергілікті салық
түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілер
пакеті қабылданды.
1991 жылғы қабылданған Қазақстан
Республикасының «Қазақстан
Республикасындағы салық жүйесі туралы»
Жалпы мемлекеттік салықтардың түрлері:
1. Қосылған құнға салынатын салық.
2.Пайдаға салынатын салық.
3.Акциздер.
4.Бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан алынатын
салық.
5.Экспорт пен импортқа салынатын салық.
6.Кеден тарифі және баж салығы.
7.Пайдалы қазбаларды геологиялық барлау және геологиялық
іздестіру жұмыстарына байланысты шығындарды өтеуге
жұмсалатын алым.
8.Тіркелген (ренталық) төлемдер.
9.Транспорт құралдарына салынатын салық.
10.Автотранспорт құралдарын сатып алуға салынатын салық.
11.Автотранспорт құралдарының Қазақстан Республикасына
келіп кіргені үшін төленетін ақы.
12.Заңды ұйымдардың мүлкіне салынатын салық.
13.Қазақстан Республикасы азаматтарынан, шетел
азаматтарынан және азаматтығы жоқ адамдардан алынатын
табыс салығы.
14.Мемлекеттік баж салығы.
15.Табиғат ресурстарына салынатын салық.
Жалпыға бірдей міндетті жергілікті
салықтар мен алымдар:
1.Жер салығы.
2.Жеке адамдардың мүлкіне
салынатын салық.
3.Орман табысы.
4.Су үшін төленетін ақы.
5.Табысқа салынатын салық.
6.Кәсіпкерлік қызметті тіркеу үшін
алынатын алым.
7.Кәсіпкерлік қызметтің субьектілері
ретінде тіркелмеген азаматтардан
алынатын алым.
8.Заңды ұйымдарды мемлекеттік
тіркеуден өткізгені үшін алынатын
алым.
9.Елтаңбалық алым.
10.Мұрагерлік және сыйға тарту
Жергілікті салықтар мен алымдар:
1.Курорттық аймақта өндірістік мақсаттағы
обьектілер құрылысына салынатын салық.
2.Курорттық алым.
3.Азаматтардан алынатын мақсатты алым.
4.Жарнамаға салынатын салық.
5.Автотранспорт құралдарын,есептеу техникасы
және жеке компьютерлерді қайта сатуға
салынатын салық.
6.Автотранспортты аялдауға қойғаны үшін
алынатын алым.
7.Жергілікті символиканы пайдалану құқығы үшін
алынатын алым.
8.Ипподромдарда ат жарысына қатысқаны үшін
алынатын алым.
9.Ат жарысындағы ұтысы үшін алынатын алым.
10.Ипподромдарда тотализатор ойынына қатысу
адамдардан алынатын алым.
Екінші-кезең.
Қазақстан Республикасының Үкіметі
1995 жылдың басында салық
реформасының ұзақ мерзімді
тұжырымдамасын қабылдады, онда
еліміздің салық жүйесі мен салық
заңнамасын бірте-бірте халықаралық
стандарт салық салу принциптеріне
сәйкестендіру көзделген еді. Осыған
орай 1995 жылы 24 сәуірде «Салық
және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер туралы» Қазақстан
Республикасы Президентінің Жарлығы
шықты. Бұл өз қаржы жүйемізді құруға
ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу
жүйесі ықшамдалып,салық саны 45-
тен 11-ге дейін қысқартылды.Оның
ішінде бесеуі мемлекеттік,алтауы
Жалпы мемлекеттік салықтар:
1. Эаңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс
салығы.
2.Қосылған құнға салынатын салық.
3.Акциздер.
4.Бағалы қағаздармен жасалатын операцияларға
салынатын салық.
5.Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы
салығы мен төлемдері.

Жергілікті салықтар мен алымдар:
1.Жер салығы.
2.Заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне
салынатын салық.
3.Көлік құралдарына салынатын салық.
4.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке
тұлғаларды және заңды тұлғаларды тіркегені үшін
алынатын алым.
Қазақстан Республикасы Президентінің бұл Жарлығы
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 16 шілдедегі
ғ440-1 заңына сәйкес заң мәртебесін алды. Осы кезде
Қазақстан Республикасында салықтар,алымдар және
басқа да міндетті төлемдердің мынадай түрлері
қолданылды:
1.заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
2.қосылған құнға салынатын салық;
3.акциздер;
4.бағалы қағаздар эмиссиясын тіркегені және мемлекеттік
тіркеуге жатпайиын акциялар эмиссиясының ұлттық
бірыңғайландыру нөмірін бергені үшін алынатын алымдар;
5.жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен
салықтары;
6.әлеуметтік салық ;
7.автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы
бойынша жүргені үшін алынатын алымдар;
8.жер салығы;
9.заңды және тұлғалардың мүліктеріне салынатын салық;
10.-1 бірыңғай жер салығы;
Үшінші- кезең .
2001 жылы 12 маусымда
Қазақстан Республикасының жаңа
Салық кодексі қабылданып, 2002
жылдың 1 қаңтарынан бастап
қолданысқа енгізілді.

Қазақстан Республикасының
Салық кодексіне сәйкес салықтың
9 түрі бар.2005 жылы акциз
салығын қосымша ретінде
экспортталатын шикі мұнайға, газ
Салықтың түрлері:
1.Корпорациялық табыс
салығы.
2.Жеке табыс салығы.
3.Қосылған құн салығы.
4.Акциздер.
4.1. Экспортталатын
шикі мұнайға, газ
конденсатына рента
салығы.
5.Жер қойнауын
пайдаланушылардың
салықтары мен арнайы
төлемдері.
6.Әлеуметтік салық.
7.Жер салығы.
8.Көлік салығы.
9.Мүлік салығы.
Алым дегеніміз-белгілі бір қызмет түрін
бастар алдында немесе осы қызмет түріне
құқық берер кезде төленетін міндетті төлем.
Сонымен қатар алым-анықталған құқықтық
мәртебені бергені үшін төлем болып
саналады.

2002 жылы алымның 13 түрі болды. 2003 жылдан
бастап «елтаңбалық алым» алынып тасталды.
2005 жылы алымдарға өзгерістер енгізілді, яғни:
«жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені
үшін алым» және «кеменің немесе жасалып
жатқан кеменің ипотекасын мемелекеттік тіркеу
үшін» және туындылар мен сабақтас құқықтар
обьектілерін пайдалануға лицензиялық
шарттарды мемлекеттік тіркеу үшін алымдары
Төлемақы-белгілі бір қызмет түрін пайдаланған
кезде төленетін міндетті төлем.
Төлемақының 9 түрі бар.2005 жылы төлемақыға
өзгеріс енгізілді. Радиожиілік спектрін
пайдаланғаны үшін төлемақыға қосымша
ретінде «қалааралық және халықаралық
телефон байланысын бергені үшін төлемақы»
төлейді.

Төлемақының түрлері:
1.Жер учаскілерін пайдаланғаны үшін
төлемақы.
2.Жер бетінде көзердің су ресурстарын
пайдаланғаны үшін төлемақы.
3.Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы.
4.Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін
төлемақы.
5.Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
Қорытынды
Сонымен тақырыбымды қорыта келсем, салық – мемлекеттік бюджетті ң
түсімдерінің ең басты көзі. Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар – бұл
мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір м өлшерде
және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипатта ғы
міндетті ақшалай төлемдер. Салықтар қаржының бастап қы категориясы
болып табылады. Сонымен қатар салықтар мемлекетпен бірге пайда болды
және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады.
1991ж. желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде салық
жүйесі жұмыс істей бастады. Ол «Қазақстан Республикасындағы
салық жүйесі туралы» заңға негізделген. Осы заңға сәйкес
Қазақстанда 1992 жылғы қаңтардың 1-інен бастап 13 жалпы
мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар
енгізілді.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың,
алымдардың және баждардың түрлерін, салық қатынастарын
реттейтін құқықтық нормаларды және салық службасының
органдарын қамтиды.
Қазақстан Республикасының салық түрлері: жанама
салықтар, корпорациялық табыс салығы, қосымша құн салығы,
жеке табыс салығы, жер қойнауын пайдаланушылардың
салықтары мен арнаулы төлемдері, әлеуметтік салық, меншікке
салынатын салықтар, жер салығы, мүлікке салынатын салықтар.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. А.Д.Байдүйсенов. // Қаржы және қаражат // 2001,
2. Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү.Байжомартов. //Нарықтық
экономика негіздері// Алматы, 2000 ж.
3. Г.Д.Митюгина. “Жеке тұлғалардан алынатын табыс
салығы бойынша жеңілдіктер ” // Бухгалтер бюллетені //
2000 ж., №47 қараша 6-7-беттер.
4. Салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер туралы Қазақстан
Республикасының кодексі //Салық кодексі//
Алматы, 2004.
5. С.Құлпыбаев, Қ.Қ.Ілиясов. // Қаржы // Алматы,
2003 .
6. Я.Әубәкіров, К.Нәрібаев, М.Есқалиев.
//Экономикалық теория негіздері// Алматы,
2004.

Ұқсас жұмыстар

Салық және салық салу курсы

Қазақстанда салықтардың қалыптасу тарихы

Жергілікті салықтар

Салық жүйесінің қарапайымдылығы

Салық жүйесінің қалыптасуының теориялық аспектілері

Салық кодексі

Макроэкономикалық көрсеткіштерге сипаттама

Салықтар қызметтері

ЭКОНОМИКАНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУІ

Салық және салық салу

Пәндер