Жасуша органоидтары Ядро Ядролық мембрана

Презентация қосу

Жасуша органоидтары
Ядро
Ядролық мембрана

Орындаған: Сахипжанова Д.

Токтагулова А.
Жасуша
Тірі организмдердің
(вирустардан басқа)
құрылымының ең
қарапайым бөлігі,
құрылысы мен
тіршілігінің негізі;
жеке тіршілік ете
алатын қарапайым
тірі жүйе.
Жасуша» терминін
ғылымға 1665 жылы
ағылшын
жаратылыстанушысы
Р.Гук енгізген.
Лизосома
Цитоплазм Рибосома
а

Митохондри Вакуоль
и
Жасуша
органоид
Гольджи тары Лизосома
жиынтығы

Центриольд Микротүтікш
ер елер
Эндоплазмалы
қ тор Пластидтер
Цитоплазма
жасушаның ішін толтырып
тұратын іркілдек сұйықтық.
Жасуша мен сыртқы орта арасында
жүретін зат алмасуды қамтамасыз
ететін жасушаның қажетті бөлімі.
Митохондрия

Жасушаның тыныс алу процесін
қамтамасыз ететін органоид.
Митохондрияның ұзындығы 10 мкм-дей,
диаметрі 0,2 – 1 мкм, саны 1-ден 100
мыңға дейін болады.
Жасушадағы негізгі энергия тасушы зат –
аденозин үш фосфор қышқылы
Эндоплазм
алық тор

жасушаның ішін түгелдей бірімен-бірі тығыз
байланысқан түтікшелермен торлап жататын 2
жарғақшалы түзіліс. Сыртқы жарғақшаларына
рибосомалар бекінсе - түйіршікті ЭПТ ,
бекінбесе, тегіс жарғақшалы ЭПТ дейді. Тегіс
жарғақшалы ЭПТ майлар мен
полисахаридтердің алмасуына қатысады.
Вакуоль

Клетка шырынына толық қуыс, ол
цитоплазмада тонопласт арқылы
бөленіп тұрады. Вакуоль
эндоплазматикалық ретикулумның
локальдық кеңістігінен пайда болады,
онда клетка шырыны жиналады.
Ақуыз синтезін жүзіге асыратын
жасуша-ішілік органоид. Рибосомалар
- екі орташа: улкен және кіші өлшем
бірлігінен турады. Нәруыздар
биосинтезін іске асырады.

Рибосома
Лизосома

домалақ немесе сопақша пішінді, бір
қабатты жарғақшалы түзіліс.
Құрамындағы ферменттердің әсерінен
нәруыз молекулаларымен
полисахаридтерді ыдыратады.
Жасушаға түскен бөгде заттарды
ерітеді.
Жасушалық мембрана

жасуша цитоплазмасын
сыртқы ортадан немесе
жасуша қабықшасынан
(өсімдіктерде) бөліп
тұратын жасуша
органоиды.

Оның қалыңдығы 7 – 10 нм.
Негізінен жасуша мен оны қоршаған
сыртқы орта арасындағы метаболизмге (зат
алмасуға) қатысады.
Жасушаның қозғалуы мен бір-біріне
жалғануында үлкен рөл атқарады.
Гольджи жиынтығы

бір-бірімен қабаттаса тығыз орналасқан жалпақ
жарғақты 5 – 10 «цистернадан» және олардың
шетіндегі ұсақ көпіршіктерден құралған
органоид. Мұнда өндірілген өнімдер
жинақталып, пісіп жетіліп, сыртқа шығарылады.
Целиндр тәрізді бір-біріне тік бұрыш түзіп
орналасатын екі денешік. Центриоль
қабырғасы әрқайсысы үш микротүтікшеден
түзілетін 9 топтан тұрады. Бұл органоид
жасушанын бөлінуі кезінде, бөліну ұршығын
түзеді. Олар хромосомалардын полюстерге
ажырауын қамтамасыз етеді.

Жасуша
орталығы
Пластидтер
Эукариотты өсімдік
жасушасының
органоидтары. Олар
пішіні, мөлшері,
құрылысы мен
қызметтері бойынша
әртүрлі.

Түсі бойынша жасыл
пластидтер –
хлоропласттар, сары –
ашык қызыл және
қызыл –
хромопласттар, түссіз -
лейкопласттар.
Ядро
организмдегі протеиндік алмасуды
реттеу арқылы тұқымқуалаушылық
қасиеттерді ұрпақтан-ұрпаққа
жеткізетін жасушаның негізгі бөлігі.
Ядрошықтар - кейбір
жасушаларда пішіні мен
құрылымын өзгертіп тұратын
тығыз түзіліс (денешік).
Жасушалардың бөлінуге
дайындық кезеңінде ядрошық
жойылып, басқа кезеңінде
қайта түзіледі. Ядрошық
нуклеин қышқылының синтезіне
қатысады.
Жануарлар мен өсімдіктердік
жасушасының ортақ органоидтері:
ядро, вакуоль, рибосомы, лизосомы,
митохондрия, ЭПТ, Гольджи
жиынтығы, цитоплазма

Өсімдік
жасушасы:
Жануарлар
жасушасы: Пластидтер
Целлюлоза
Центриоль Ірі вакуоль
Гликоген Микротрубоч
ки
Лизосома
Ядролық мембрана - ядро мен цитоплазманың
арасындағы зат алмасу қызметін атқарып, оларды екіге
айырып тұратын қабат.
Ядро екі мембранадан тұратын қабықшамен
қоршалған. Сыртқы ядролық мембрана рибосомалармен
қапталған, ішкі мембрана тегіс болады. Сыртқы ядролық
мембрананың өсінділері эндоплазмалық тордың
өзектерімен (каналдарымен) байланысады да, біртұтас
өзектер жүйесін құрайды.
Ядроның тіршілік әрекетінде ядро мен цитоплазма
арасындағы зат алмасу басты рөл аткарады. Ядролық
мембрананың көптеген саңылаулары болады. Осы
саңылаулар арқылы ядро мен цитоплазма арасында
молекула алмасуы жүреді. Ядро мен цитоплазма арасында
зат алмасу белсенді түрде жүргенімен, ядро қабықшасы
ядроның құрамын цитоплазмадан бөліп тұрады.
Кариоплазма – ядро қабықшасының ішіндегі қуыстарды
толтырып тұратын қоймалжың зат.
Кей жерлерде кариотеканың сыртқы және ішкі
мембраналары қосылып, сол жерде саңылау пайда
болады.
Саңылау кешенінің құрылымы күрделі, ол ақуыз
гранулаларының өзара байланысқан екі қатарынан
түзілген. Осындай әрбір қатарда ядро қабықшасының екі
жағында бір бірінен бірдей қашықтықта орналасқан 8
гранула болады. Саңылау кешені арқылы ядродан
цитоплазмаға және керісінше молекулалар мен
бөлшектердің тасымалдануы жүреді.
Тест сұрақтарына жауап бер
1. Жасушаны ашқан ғалым:
А. Д. И. Ивановский В. Р. Гук С. Д. И. Менделеев Д. И. И.
Мечников Е. Я. Беккори

2. Өсімдіктер мен жануарлар жасушасының
цитоплазмамен тікелей байланысқан ішкі қабаты:
А. Плазмалемма В. Пластид С. Вакуоль Д. Мембрана Е.
Митохондрия

3. Жасушаның ядросын қоршап жатқан қоймалжың зат:
А. Вакуоль В. Цитоплазма С. Мембрана Д. Гольджи
жиынтығы Е. Эндоплазмалық тор

4. Жасушаның «ас қорыту мүшесі» дегеніміз:
А. Гольджи жиынтығы В. Лизосома С. Вакуоль Д.
Рибосома
Е. Ядро

5. Жасуша мембраналары арқылы ірілеу келген
түйіршіктердің өтуі:
Дұрыс жауаптар:
1-А
2-А
3-В
4-В
5-В
Клетанын
органоидтарын атаныз
1-
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
9-
10 -
11 -
12 -
Жауаптар
1 - ядрошық
2 - ядро
3–
Эндоплазматикалық
тор
4 - лизосома
5 – түйіршікті ЭПТ
6 – Гольджи
жиынтығы
7 - жасуша қабықшасы
8 - тегіс жарғақшалы
ЭПТ
9 - митохондрия

Ұқсас жұмыстар

Қосмембраналы органоидтар

«Жасуша органоидтары»

Ядро мембранасы тор

Клетка және органоидтардың құрылысы

Жасуша орталығы

Ядролық мембрана

Қос мембраналары органоидтар. Пластидтер. Ядро. Митохондрия

Клетка органоидтары

Жасуша және оның органоидтары

Жасуша қасиеттері

Пәндер