Киттәрізділер отряды. Негізгі өкілдері

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемелекеттік университеті

БӨЖ №2
Тақырыбы: Киттәрізділер отряды. Негізгі өкілдері.

Орындаған: ЖайсанбаеваС.Ж.
Тексерген: Мадыбекова А.С.
Топ: БЛ – 309

Семей 2015
Киттәрізділер
Киттәрізділердің денесі ірі, барлық өмірін суда өткізеді. Осы ған байланысты
құрлықта, тіршілік ететін сүтқоректілерден көп айырмашылы ғы бар. Дене
пішіні балық тәрізді басы үлкен мойыны білінбейді. Алды ңғы ая қтары
ескекке айналған, артқы аяқтары мүлде болмайды. Денесінде т үгі болмайды,
терісінде тер және май бездері болмайды. Бір жұп сүт безі болады. Е ң үлкен
киттердің тері астындағы майының қалындығы 50 см-дей. Үлкен киттерді ң
(көк кит) жүрегі бір тоннадай, сүйектерінің салмағы да сондай. Бауырды ң
салмағы 3 тонна, ал өкпесінде 14000 литр ауа сияды. Өкпеден баска ауа
кіретін қапшалары да бар. Киттәрізділердің көпшілігі су астында бір са ғат,
тіпті одан да көбірек уақытқа шыдайды. Кашалоттар 300 м терендікте с үңги
алады. Киттердің есту мүшелері жақсы жетілген. Олар дыбыстарды 10-12
шақырым жерден естиді. Нашар көреді. Иіс сезу мүшелері жойыл ған.
Киттәрізділер

Тісті киттер Тіссіз киттер

Дельфиндер Жолақтылар
Нарвалдар Сұр киттер
Гангстық дельфин Тегіс киттер
Лаплаттық дельфин Карлик киттер
Теңіз шошқасы
Өзен дельфиндері
Мұрын тұмсықтылар
Аласа кашалоттар
Кашалоттар
Дельфин– сүтқоректілер класының кит тәрізділер отрядына жататын тісті киттер
тобының бір тұқымдасы. Дельфиндер тропиктік және қоңыржай
белдеулердің теңіздерінде таралған. Кейбір түрі полюстік белдеу те ңіздерінде де
кездеседі. Көбіне топ құрып тіршілік етеді. Дельфиндердің жиырма туысыны ң
елудей түрі бар. Бұлардың дене пішіні жұмыр, ұзындығы бір – он метр. К өпшілік
түрлерінің басы жұмыр және тұмсығы алға қарай шығыңқы келеді. Кей
түрлерінің арқасында орақ тәрізді арқа қанаты бар. Жалпақ құйрық қанаты
денесімен горизонталь бағытта орналасқан. Алдыңғы аяғының с үйектері
қысқарып, саусақ сүйектері тұтасып ескекке айналған. Артқы аяғы м үлдем
жойылған. Дельфиндер ескек аяқтарымен суда өте же ңіл әрі жылдам (са ғатына елу
километрге дейін) жүзеді. Жалғыз танау тесігі төбесінен
ашылады, сол арқылы дельфиндер
оқтын-оқтын су бетіне
көтеріліп, ауамен тыныс алады.
Ақ дельфин (лат. Delphinapterus leucas) - нарвалдар тұқымдасының ақ
дельфин түр тармағына жататын сүтқоректі. Туыстың жалғаз түрі. Дене
ұзындығы 6 м, салмағы 2 т, басы дөңгеленген, кішірек. Дене түсі жасына
байланысты өзгереді: жаңа туған дельфин (ұзындығы 1,5-1,6 м) ақшыл-
сұр соңынан караяды содан кейін түсі сүрланады ересектерінің түсі
ақ. Арктика, Чукотка, Беринг жәнеОхота теңіздерінде таралған, кейде
оңтүстік аймақтарында
кездеседі. Балық және шаянтәрізділермен қоректенеді. Ж үйелі т үрде
орын ауыстырып тұрады жазда су жағалауымен ашық теңізде, қыста
жусарда мекендейді. Балық соңында өзенге 100 шақырым ға дейін жүзіп
көтеріледі. Еріксіздікке төзімді. Шектелген кәсіпшілік нысан
Кашалот (лат.Physeter macrocephalus) - тісті киттер отряд тармағының
кашалоттар тұқымдасына жататын теңіз сүтқоректісі. Аталықтарының
ұзындығы 21 м, аналықтары 13 м. Басы ерекше үлкен, ( үстінгі
жақтарының алдыңғы жағында спермацеттік мүшесі орналасқан).
Астыңғы жақтарында 36-60 түстері бар. Түсі бурылдан қара, коңыр ға
дейін өзгеріп тұрады. Жыныс мүшелері толық 5-6 жасында жетіледі.
Аталықтары мұхит кеңістігінде еркін жүзіп, орын ауыстырумен болады,
ал аналықтары топтасып, мұхиттың жылы жақ кеңістігін мекендейді.
Буаздығы 16-17 айға созылады, сүттілігі, 18 ай. 50 жыл өмір
сүреді. Басаяқтылармен қоректенеді. Судың астында 1,5 сағаттай бола
алады
рт т ы к ит т е р
Мұ
Ақ жолақты киттер
Төменгі жақ сүйегі иілген, басы денесінің төрттен бір бөлігін алады. А қ
жолақты киттер басқа киттерге қарағанда кішірек. Оларды ң тері астында май
қабаты жақсы жетілген. Екі су атпасы бар. Танау тесігі т өбесіне қарай
орналасқан. Олардың түсі - қара бурыл, ал балаларының түсі к өгілдір с ұр т үсті
болады. Ақ жолақты киттер танау тесігі арқылы су бетінде тыныс алады.
Солтүстік ақ жолақты киттерінің аналықтарының ұзындығы - 15,2 метр,
аталықтары 13,7 метр болады. Бұл киттер балаларын 1 жыл ға дейін емізеді. Б ұл
кезде балаларының ұзындығы 8,5 метрге дейін жетеді. Жаңа туыл ған баласыны ң
ұзындығы 4,8-6 метр шамасында. Олар бунақденелілер мен крильдерді с үзіп
қоректенеді. Олар тәулігіне 1190 келі тамақ жейді. Қоректену кезінде топтасып
жүреді.
Тегіс киттер (лат. Balaenidae) - мұртты киттер тұқымдасы.
Ұзындығы, 5-21 м-ге дейін. Іші тегіс немесе жатық қатпарсыз.
Мойыномыртқалары қосылған. Мұрттарының тақтайшасы жіңішке,
ұзын, серпімді. Алдыңғы екі тақтайшасының екі қатары тұтаспайды,
тақтайша шашақтары жіңішке, түктілі, (өте ұсақ шаяндарды сүзу
үшін). Су атпасы 2-ге бөлінеді. 2 туысы, 4 түрі бар: гренланды қ кит
және оңтүстік киттер (3 түр). Сүттенуі 1 жылдай. Саны аз. Бірінші 2
түрі ХТҚО және КСРО Қызыл кітабына еңгізілген
Карлик киттер
Калифорния киті терісінің сұр түсті болуына байланысты "сұр кит" деп
аталады. Әдетте бұл киттің терісін аппақ дақтар басып жатады. Себебі оны ң
денесіне әрдайым түрлі майды шаяндар, бит сияқты паразиттер жабысып
алады. Сұр кит- сына тәрізді тұмсығы бар, сүйір денелі кит. Әдетте с ұр кит
2-6 метр тереңдікте жүзеді, алайда қауіпті сезген уақытты 10-11 метр
тереңдікке түсіп кетеді. Туылған кезде киттің ұзындығы 3,6-5,5 метр болады.
Ал ересек сұр киттің ұзындығы 14 метрден асады. Салмағы шамамен 15-35
тоннаны құрайды. Олар 5-11 жылда жыныстық жағынан жетіледі. Сұр китті
кейде балықшылар "шайтанбалық" деп те атайды. Себебі, ол өзіні ң тор ға
түсіп қалғанын сезсе, түрлі айла-тәсілмен құтылуға тырысады екен. Сұр
киттің екі дем тесігі бар. Оның біреуі - үлкен, біреуі - кішкентай.
Қарапайым теңіз
Шошқасы
Киттәрізділердің
шаруашылықта пайдасы көп.
Етінен консерві, ал сүйегінен үй
малына беретін ұнға
айналдырады. Китті сойғанда
алған майдың пайдасы өте зор.
Тіпті қарынның ішіндегі әртүрлі
заттарды жиып алып жерді
тыңайтуға болады. Киттерді
Қиыр Шығыста және
Арктикадан аулайды. Оларды
кеменің үстіне орнатылған
зеңбірекпен атады да өлтірген
жануарларды кеменің үстіне
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі:
1.Омыртқалылар зоологиясы. 1 бөлім :оқулық
/К.Б.Олжабеков,Б.Е.Есжанов.-
Алматы:Эверо,2011.-400б.
2.Наумов Н.П. Омыртқалылар зоологиясы. –
Алматы.: “Мектеп”, 1970ж.
3.Наумов Н.П., Карташев Н.Н. Зоология
позвоночных. I, и II тома. – М.: Высшая школа,
1979г.
4.Константинов В.М. и др. Зоология позвоночных.
-5е изд.-М.: «Академия» , 2007ж.
5.Жұмалиев, М.Қ. Жануарлар әлемінің
биоалуантүрлілігі. 4-бөл. Сүтқоректілер.- Алматы,
2007ж.

Ұқсас жұмыстар

Киттәрізділер отряды. Негізгі өкілдері. Ішкі,сыртқы құрылысы

Киттәрізділер отряды. Негізгі өкілдері. Ішкі, сыртқы құрылысы туралы ақпарат

Кит тәрізділер отряды, негізгі өкілдері. Ішкі, сыртқы құрлысы

Сүліктер класы

Бунақденелілердің классификациясы

Қаздар тұқымдасы

Жорғалаушылар - құрлықта тіршілік ететін алғашқы омыртқалы жануарлар

Теңқанаттылар отряды Homoptera

Жорғалаушылар

Тақтұяқтылар отрядының ерекшеліктері

Пәндер