Бухгалтерлік шоттар және екі жақты жазу

Орындаған: Каратаев Е

ГУ-409 тобы

Бухгалтерлік есеп шоты - шаруашылық қаржылары мен олардың қайнар көздерімен болатын шаруашылық операцияларын ақшалай бағада бейнелеу, ағымдағы бақылау және топтаудың тәсілі.

Шот - бухгалтерлік есептегі ақпаратты жинақтаушы.

Шоттар негізінде есеп берушіліктің ең негізгі формасы - бухгалтерлік құрылады.

Түйін

активті және пассивті шоттарда дебет және кредит қарама-қарсы мағынада болады;

активті шоттарда дебет қалдық пен көбеюді, ал кредит мүлік пен міндеттемелердің азаюын көрсетеді;

пассивті шоттарда, керісінше кредит қалдық пен көбеюді, ал дебет - қайнар көздердің азаюын көрсетеді;

жаңа немесе соңғы қалдық (есептік кезең соңындағы) алғашқы

қалдықтың қай жақта болғанына сәйкес, дебет жағында болса - дебетке,

кредит жағында болса - кредитке жазылады.

Екі жақты жазу

Шаруашылық операцияға қатысатын шоттар корреспонденттелетін шоттар деп аталады. Шаруашылық операцияны шоттарға жазу бухгалтерлік жазба (проводка) деп аталады.

Қосарлық принципке негізделген

көбею мен азаю

пайда болу мен жоғалу

Шаруашылық операциялар екі тіркеледі

бір шоттың дебеті, екінші шоттың кредиті

Бухгалтерлік есеп шоттарындағы есептелетін шаруашылық операциялар көлеміне байланысты шоттар синтетикалық (жалпылаушы) және аналитикалық (талдамалы) болып бөлінеді.

Синтетикалық шоттар деп қаржылардың біртекті топтары мен олардың қайнар көздері жекелеген элементтерге бөлінбей, жинақталған көрсеткіштерде есептелетін, есеп жалпылама және құндық бейнеде ғана есептелетін шоттарды атайды.

Аналитикалық шоттар деп синтетикалық шоттардың мазмұнын бөлшектеп, даралап, детальді түрде есепке алатын шоттарды атайды. Олар қаржылардың, қайнар көздердің жекелеген түрлерін бейнелейді. Талдамалық шоттарда тек құндық өлшемдер ғана емес, табиғи өлшемдер де қолданылады. Талдамалық шоттарды субъект өзінің қаржылық есеп берушілігін толығырақ ашу үшін өзі анықтайды.

Сол жағында жазылған кез-келген жазба шотты дебеттеуді, оң жағындағы жазба шотты кредиттеуді білдіреді. «Дебет» және «Кредит» сөздері шоттың оң және сол бөліктерін бейнелеуге арналған бухгалтерлік терминдер. Бұл атаулар ежелден қалыптасқан. Шоттың әрбір жағы сомалардың азайғаны мен көбейгенін бейнелеуге арналған.

Шоттар бухгалтерлік баланс баптарымен тығыз байланысты. Сондықтан да олар активті және пассивті деп бөлінеді.

«Т - шот моделі»

Дебет Шоттың атауы Кредит

Активті шоттарда мүліктің барлық түрі, олардың бар болуы мен құрамы және қозғалысы есепке алынады. Активті шоттың алғашқы қалдығы тек дебеті жағында ғана болады. Қалдықты бухгалтерлік есепте «сальдо» деп те атайды. Есептік кезең соңындағы активті шоттың сальдосы келесідей жолмен табылады.

Сдо(соң. ) =Сдо(б) +∑ дебеттік айналым - ∑ кредиттік айналым.

Соңғы қалдық тек қана дебеттік болады.

Пассивті шоттарда шаруашылық қаржыларының қалыптасу қайнар көздері мен міндеттемелер есептеледі. Мұнда алғашқы қалдық кредит жағында көрсетіледі.

Пассивтік шоттардағы есептік кезең соңындағы қалдық мынадай түрде анықталады:

Сдо(соң. ) =Сдо(б) +∑ кредиттік айналым - ∑ дебеттік айналым.