Динамикалық қатарлар туралы ақпарат

Презентация қосу

ДИНАМИКАЛЫ
Қ ҚАТАРЛАР

Орындаған: Жұмаділова Перизат
Тексерген: Серекбаева Б. С.
Жоспар

1. Динамикалық қатарлар туралы түсінік
2. Динамикалық қатар көрсеткіштері
3. Динамикалық қатарларды талдау әдістері
4. Интерполяция және экстраполяция.
Маусымдық ауытқу
Динамикалық қатарлар туралы
түсінік
Динамикалық қатар деп статистикалық
көрсеткіштердің уақыт бойынша орналасқан мәндерін
айтады.
Динамикалық қатарлар 2 элементтен тұрады:
1) Қатар деңгейі;
2) Уақыт көрсеткіші.
Құбылыстың шамасын,мөлшерін сипаттайтын көрсеткіштің белгілі
бір уақыттағы сандық мәнін қатардың деңгейі дейді.

Динамикалық қатарлардың түрін мынадай белгілер бойынша
анықтайды:
1. Қатар деңгейінің қандай шама арқылы өрнектелгеніне
байланысты динамикалық қатарларды былай жіктейді:
абсолютті шамалардың динамикалық қатарлары;
қатысты шамалардың диамикалық қатарлары;
орташа шамалардың динамикалық қатарлары.
2. Уақыт көрсеткіші бойынша
динамикалық қатарлар 2-ге бөлінеді:

1. Мезеттік
(мезгілдік)

2. Интервалды
Мезеттік қатарда қатар деңгейі құбылысты
белгілі бір уақыт мезетіне байланысты сипаттайды.

Интервалды динамикалық қатарда қатар
деңгейі құбылысты белгілі бір уақыт
аралығына(айлар,жылдар) байланысты көрсетеді.
3. Даталар немесе интервалдар аралығына байланысты
динамикалық қатарлар толық және орта деп 2-ге
бөлінеді:

Толық динамикалық қатарларда уақыт мезеті немесе
уақыт аралығына бірдей интервалмен беріледі.

Ал орта қатарларда бірдей интервалдар
сақталмайды.
Динамикалық қатарлар мынадай талаптарға сай
құрылуы қажет:
Дамуды кезеңдерге бөлу,яғни зерттелетін құбылысты уақыт
бойынша біртекті кезеңдерге бөлу.Мұндай бөлу әр кезең
көрсеткішінің даму заңдылығының айқындауға мүмкіндік береді.

Қатар деңгейінің салыстырмалы болуын қамтамасыз ету.Бұл талап
бойынша қатар деңгейін анықтайтын көрсеткіштерді есептеу үшін
бірдей әдіс,бірдей өлшем бірліктері,бірдей аумақтық шекаралар
қолданылуы тиіс.Сол сияқты әр деңгейдегі бақылау объектілері де
бірдей болуы қажет.

Қатар деңгейлерінің хронологиялық тәртіппен жүйелі түрде
анықтау,яғни уақыт интервалының шамасы зерттелет ін
құбылыстың даму қарқындылығына сай анықталуы керек.
Статистикада динамикалық қатарларды мынадай
міндеттерді шешу үшін қолданады:
Құбылыстың әртүрлі уақыттағы деңгейін сипаттайтын
көрсеткіштерді анықтау;
Құбылыстың уақытқа байланысты өзгеру қарқындылығын
сипаттайтын көрсеткіштерді анықтау;
Құбылыстың даму үрдісін айқындау;
Құбылыстың кезеңдік,маусымдық ауыт қуларын зерттеу;
Құбылыс дамуына болжам жасау.
Динамикалық қатар көрсеткіштері
Құбылыстардың динамикасын зерттеп, талдау үшін динамикалық
қатарлардың мынадай негізгі 4 көрсеткішін есептейді:
Абсолютті өсім
Егер әр уақыттың дәрежесінен белгілі бір тұрақты базалық уақыттың
дәрежесін шегерсек онда нақты өсім тұрақты тәсілмен есептелінеді.
Ол келесі формула бойынша есептеледі:
∆н= Yi-Yo,
мұндағы:
∆н – нақты өсім;
Yo – тұрақты базалық уақыттың дәрежесі;
Yi – ағымдағы уақыттың дәріжесі;
i – қатардың рет нөмірі.

Егер уақыттың дәрежесінен өзінің алдында тұрған уақыт дәрежесін
шегеретін болсақ, онда тізбектелген тәсілмен есептелген нақты өсім
анықталады және келесі формуланы қолданамыз:
∆н= Yi-Yi-1,
мұндағы, Yi-1 – ағымдағы уақыттың алдында тұрған дәрежесі.
Егер өсіңкілік қатардағы әрбір уақыт дәрежесін тұрақты бір
базалық уақыт дәрежесіне бөлсек, онда оны тұрақты өсу
қарқынының коэффициенті деп атайды және ол мына
формуламен есептеледі:
Кө= Yi/Yo
Мұндағы Кө - өсу қарқының коэффициенті
Егер өсіңкілік қатардың әрбір уақыттағыдәрежесін өзінің
алдында тұрған уақыт дәрежесіне бөлетін болсақ, онда өсу
қарқыны коэффициенті тізбектелген тәсілмен есептелген болып
саналады және мына формуламен есептелінеді:
Кө= Yi/Yi-1
Өсу қарқынының коэффициентін 100-ге көбейтіп, оның %-ін
есептеуге (Өқ) болады:
Өқ=Кө*100=(Yi/Yo)/100 – тұрақты тәсіл
Өқ= (Yi/Yi-1)/100 – тізбектелеген тәсіл
Егер өсім қарқыны тұрақты базалық уақыт дәрежесі арқылы есептелсе,
ол тұрақты өсім қарқыны, ал егер базалық уақыт дәрежесі өзгермелі
болса, оны тізбектелген өсім қарқыны деп атайды және келесі
формулалармен есептейміз:
∆ө = (∆н/ Yo)*100 – тұрақты тәсіл;
∆ө = (∆н/ Yi-1)*100 – тізбектелген тәсіл, мұндағы,
∆ө - өсім қарқыны.
Егер өсу қарқынынң көрсеткіштері есептелініпл берілген болса, өсім
қарқынын анықтау үшін өсу қарқынан 1-ді немесе 100-ді шегеру
арұылы табуға болады.
∆ө = Кө-1 немесе ∆ө = Өқ-100
Бір % өсімнің нақты мәнін есептеу үшін әр уақыттағы өсімнің
шамасы, сол кездегі өсім қарқынына бөледі және оның мәні
тізбектелген тәсілмен келесі формула бойынша есептеледі;
А%=∆н/∆ө немесе А%= Yi-1/100 ,
мұндағы А% - 1 процент өсімнің нақты мәні.
Динамикалық қатарларды талдау әдістері
Статистикада динамикалық қатарларды талдау үшін мынадай
тәсілдер қолданылады:
Интерполяция және экстраполяция.
Маусымдық ауытқу.
Интерполяция дегеніміз өсіңкілік қатардың ішінде көрсетілмеген, яғни
жетіспейтін сандық көрсеткішті жуық шамамен есептеп табу.
Арифметикалық орташа шаманы қолдану арқылы есептеуді келесі формуланы
қолданады:
Y = Yi+Yi+1
Нақты өсімді қолдану арқылы есептеуде келесідей формула қолданылады:
Y = Yi+1+Y1 +Y
Орташа нақты өсім арқылы есептегенде келесі формуламен анықталады:
∆н = Yi+Y0 +Yi
n-1
Экстраполяция тәсілі деп белгілі бір уақыттағы өсіңкілік қатардың
көрсеткіштерін қолдана отырып келешекке болжам жасауды, я ғни осы
уақыттан кейінгі мерзімдердің сандық мәндерін жуық шамамен есептеп
табу болып табылады.
Маусымдық ауытқу деп әлеуметтік экономикалық құбылыстар мен
процестер жыл ішінде мезгілдің қайталамалы ауысуына байланысты өзгеруі
болып табылады.
Маусымдық ауытқуды анықтау үшін және пәрменділігін білу үшін
маусымдық индекс көрсеткіші қолданылады, оның сандық мәндерінің
жиыны маусымдық толқынды құрайды.
Маусымдық индексті анықтауда жай орташа әдісті қолдануға болады және
мына формула қолданылады:
Маусымдық = (Yi / Y0)*100 ,
мұндағы
Yi- жылдардың әрбір айының орташа дәрежесі.
Y0- осы көрсеткіштердің орташа айлық мөлшері.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

ДИНАМИКАЛЫҚ ҚАТАРЛАР

Динамикалық қатарлар туралы түсінік және оның түрлері

Динамикалық шама түрлері

Абсолютті шамалар

Өсіңкілік (динамикалық) қатарлар

СТАТИсКАЛЫҚ мәліметтерді топтау, жинақтау

Статистикалық мә ліметтерді жинақ тау, топтау

Өсіңкілік қатардың түрлері

Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар заңы

Периодтық кесте

Пәндер