Аналық жыныс мүшелері

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі Семей
қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

БӨЖ
Тақырыбы: Аналық жыныс мүшелері.

Орындаған: Иманақышева Ж.М.
Балғанбай Ж.С.
Тексерген: Сатиева К.Р.

Семей қаласы 2015 жыл
ы с
ын
ж і
ық е р
на л ел
А мү ш
Аналық жыныс мүшелері

Сыртқы Ішкі

Үлкен, кіші Екі аналық без,
жыныстық жатыр, екі жатыр
жапсарлар түтігі және қынап
және шүртекей (кл жатады.
итор) жатады.
Әйел адамның жыныс мүшелері

1 — оң бүйрек;
2 — сол бүйрек;
3 — оң несеп ағар;
4 — жатыр түбі;
5 — жатыр денесі;
6 —жатыр түтігінің ампуласы ;
7 —жатыр түтігінің шашағы;
8 — аналық жыныс безі;
9 — аналық жыныс безінің шажырқайы;
10 — жатыр денесі;
11 — жатырдың домалақ байламы;
12 — жатырдың мойыны;
13 — жатыр мойын каналы;
14 — несеп қуығы;
15 — қынап;
16 — клитор аяқшасы;
17 — несеп шығарушы түтіктің сыртқы т
18 — кіре беріс;
19 — қынап тесігі;
20 — кіре берістің үлкен безі
• Жатыр - қуықтың артына таман жамбас шоңкимасының қуысында
орналасқан алмұрт пішінді бұлшықетті мүше. Нәресте ту ғанға
дейін ұрық жатырда дамиды. Жатырдың кабырғалары негізінен қалың
бірыңғай салалы бұлшықеттерден тұрады. Оның ішкі жағын ұсақ
қантамырлармен торлаған сілемейлі қабыкша астарлайды. Жатырды ң
төменгі жағында сыртқа ашылатын бұлшыкетті т үтікше - қынап болады.
Жатырда дамып жетілген нәресте әйелдер босанатын кезде қынап
арқылы сыртқа шығады. Жатырдың қынапқа дейінгі аралығын жатыр
мойны дейді. Жатыр мойнын сақина тәрізді бұлшықеттер орап тұрады.
Қынап сперматозоидты қабылдайтын және нәрестені сыртқа
шығаратын бұлшыкетті мүше. Қынаптың аузы тері қатпарларынан
тұратын жыныс жапсарларының аралығында болады. Жынысты қ
қатынас жасамаған қыздар қынабының аузы дәнекер ұлпасынан
түзілген қызпердемен (қыздық) жартылай жабулы тұрады. Зәр
шығарылатын тесік қынап аузымен қатар оның алдыңғы жа ғында
орналасады. Аналық жыныс мүшелерінің ауруларын емдейтін дәрігерді
гинеколог (гр. gynaikos - әйел) дейді
Жатыр (матка)— алмұрт тәрізді бірыңғай салалы ет талшы қтарынан
түзілген қуысты мүше. Жатыр кіші жамбас қуысында, қуы қ пен тік ішек
аралығында орналасқан. Ұрықтанған жұмыртқа клеткасы жатыр ға жатыр
түтігі арқылы енгеннен бастап босанғанға дейін өсіп дамиды. Жатырды ң
жоғарғы түп бөлігіне екі жатыр түтігі ашылады. Оны ң үшбұрышты
пішінде келген денесі төмен қарай сүйірленіп мойнына к өшеді. Сол
себептен, жатыр мойны жіңішкеріп келген жатыр денесіні ң жал ғасы болып
саналады. Жатыр мойнының төменгі қынап ішіне түсе жат қан б өлігін
қынап бөлігі деп атайды. Жатыр қуысы фронтальды жа ғдайда жат қан үш
бұрышты саңылау тәрізді. Жоғарғы жағынан бұл қуысты ққа екі жатыр
түтікшелері ашылса, төменгі жағында жатыр мойныны ң каналына
жалғасады. Жатыр ішін астарлаған кілегейлі қабы қша жазы қ келеді, ал
мойын бөлігі керісінше қыртысты келеді.
Жатыр қабырғасы негізінде үш қабаттан түзілген. Сырт қы
периметриум жатырдың сыртын айнала жауып жатқан сір қабаты болып
саналады. Периметриум қабаты қорғаныспен қатар жатырды жамбас
қабырғасымен байланыстырып қимылды бекемдеп отырады.
Ортаңғы қабат — миометриум өте қалың жетілген
жатырдың ет қабаты. Әр түрлі бағытта жатқан бірыңғай
салалы ет талшықтарынан түзілген, миометриум б өлігі қан
тамырлы келеді.

Ішкі қабат —эндометриум жатырдың іш жағын астарлап
жатқан кілегейлі қабаты. Бұл жай түтікше бездерге бай келген
әрі беті кірпікшеэпителиймен жабылған. Жатырды ң мойын
бөлігінде түтікше бездерден басқа кілегейлі бездер де бар. Олар
қою кілегей шығарып мойын бөлігінде кілегей тығынын т үзіп,
жатыр ішіне микробтар мен вирустар өтуінен қорғап т ұрады.
Екіқабат болған әйел адамда жатырдың салмағы да, пішіні де
өзгереді. Босанар кезде жатыр салмағы 2 кг-ға дейін барады,
жалпы сыйымдылығы 60 есе ұлғаяды. Босанғаннан кейін
жатырдың көлемі жинақталып бұрынғы қалпына жақындайды.
Жатыр көлемі қартайған сайын тығыздалып кішірейе бастайды.
Әйел адамның жыныс мүшелері
(алдынан көрініс)

1 — жатыр түтігі;
2 — жатыр түтігінің шашағы;
3 — аналық жыныс безі;
4 — жатырдың денесі;
5 — жатыр қуысы;
6 — жатыр мойыны;
7 — жатыр тесігі;
8 — несеп қуығы;
9 — қынап;
10 — тік ішек;
11 — несеп-зәр шығару түтігі;
12 — клитор;
13 — қынап кіре берісі;
14 — кіші жыныс еріндері;
15 — үлкен жыныс еріндері
Аналық жыныс безі (ovarium) – жұп без, жамбастың кіші астауында
жатырдың екі бүйірінде орналасқан. Екі бүйірі қысыңқы,сопақша, салма ғы 5-
7г., оның екі беті, жоғарғы түтік, төменгі жатыр ұшы, артқы еркін, алды ңғы
шарбы шеті бар.
Аналық жыныс безінің түтік ұшына жатыр түтігінің бір шашағы келіп
бірігеді, жатырмен оның меншікті байламы арқылы шектеседі. Аналы қ жыныс
безінде жыныс жасушасы өсіп дамиды, жетіледі, гормон пайда болады.
Аналық жыныс безі екі қабаттан тұрады:
-Ішкі милы қабаты қан тамырлары мен жүйкеге бай.
-Сыртқы қыртысты қабаты фолликулалары бар дәнекер ұлпадан т ұрады.
Жаңа туған сәби қыздың аналық жыныс безінде бірнеше он мы ңдаған
жетілмеген фолликулалар болады. Кәмелетке жеткен бойжеткенні ң аналы қ
жыныс безінде жетілмеген фолликулалармен бірге жетілген фолликулалар
болады.
Жетілген фолликулалар немесе графф көпіршігі лимфа мен қан тамырларына
бай.Пісіп жетілген графф көпіршігінің іші көпіршік с ұйы қты ғына толы, оны ң
ішінде дәнешелі жасушалармен қоршалған ж ұмырт қа т өмпешігі бар. Әрбір 28-
30 күнде жетілген графф көпіршігі жарылып, жұмыртқа жасуша іш қуысына
түседі. Оны «овуляция» деп атайды.
Аналық жыныс безі,жатыр түтігі
және жатыр

1 — жатыр түбі;
2 — жатыр түтігінің құйғыш бөлігі;
3 — аналық жыныс меншікті байламала
4 — аналық жыныс безінің шажырақайы
5 — жатыр түтігінің ампуласы;
6 — жатыр түтігінің шашақтары;
7 — жатыр түтігінің кенейген ұшы;
8 — жатыр денесі;
9 — аналық жыныс безі;
10 — аналық жыныс байламасы;
11 — жатыр мойыны;
12 — жатырдың домалақ байламасы;
13 — жатырдың жалпақ байламасы;
14 — қынап:
• Жатыр түтігі (Фаллопиев түтігі)— жатырдың екі жағынан
басталып көлденең созылып жатады. Оның бір жағы
жіңішкеріп келіп жатырға ашылса, екінші жағы құйғыш
тәрізді кеңейіп келіп құрсақ қуысына ашылады. Осы құйғыш
тәрізденген аузы жалбыршақтанып фолликуладан бөлініп
шыққан жұмыртқа клеткасын өзінің кірпікше эпителийлерінің
толқынды қимылы аркылы жатыр ішіне тартады.
• Жатыр түтігінің ұзындығы 10—12 см, ені 0,5 см, сырты сір
қабықшамен толығынан оралған.Жатыр түтігінің қабырғасы
ішкі органдар тәрізді үш қабаттан түзілген. Олардың сыртқы
қабаты жатырдың жалпақ шандыр байламына жалғаса
жатады. Ортаңғы ет қабаты ет талшықтарынан түзілген. Ішкі
қабаты кірпікше эпителиймен жабылған кілегейлі қабаттан
тұрады. Жатыр түтігіне енген жұмыртқа (аналық) клеткасы ет
талшықтарының жиырылуымен және кірпікше эпителийдің
толқынды қимылымен жатыр ішіне қарай жылжиды. Ұрықтану
(аталық клеткасымен кездесу) процесі тек қана осы жатыр
түтігінде өтеді. Жатыр түтігі жалпы жатырға келетін қан
тамырлары және нерв талшықтарымен жабдықталған.
Аналық жыныс безі,жатыр түтігі және жатыр

(арттан көрініс)

1 — жатырдың сыртқы қабаты
(периметрий); 9 — аналық жыныс безінің жоғарғы жағы;
2 — жатыр түбі; 10 — аналық жыныс без фолликулалары;
3 — жатыр қуысы; 11 — аналық жыныса безінің сары денесі;
4 — жатыр денесі; 12 — жатырдың бұлшық ет қабаты
5 — жатыр түтігінің қатпарлары; (миометрий);
6 — жатыр түтік құйғышы; 13 — жатыр мойыны;
7 — жатыр түтігінің шашағы; 14 — жатыр мойынының қатпарлары;
8 — жатырдың ішкі шырышты қабаты 15 — жатыр тесігі;
(эндометрий); 16 — жатырдың қынап тесігі
•Қынап (влагалище)— алдынан артына қарай қысыңқы келген, ұзындығы 9
—10 см саңылау қуыстық. Оның жоғарғы жағы жатыр мойнымен, т өменгі жа ғы
сыртқы жыныс мүшелерімен шектес келген. Қынаптың сыртқа ашылар тесігін
кіреберіс деп атайды. Оның жоғарғы жағы жатыр мойнынан айнала қалталана
жатады. Оларды қынаптың алдыңғы (тайыз) және артқы (тере ң) к үмбездері
дейді. Қынап түбі төменгі бөлігіне қарағанда ке ңдеу келеді. Оны ң алды ңғы
жағында қуықтан бөліп тұратын май тканьдері бар.
Қынап қабырғасы ішкі — кілегейлі, ортаңғы — бірыңғай салалы ет тканінен,
сыртқы — дәнекер тканьді қабаттардан түзілген.
Ішкі кілегейлі қабаты өте қалың, көптеген көлдене ң қыртыстар жасап жатады.
Ортаңғы ет қабаты әр түрлі бағытта жатқан ет талшықтарынан т үзілген.
Олардың ішкі жағында сақиналы талшықтар, сырт жа ғында ұзына бой
талшықтар жатқанын байқауға болады. Қынаптың кілегейлі қабатында бездері
болмайды, тек әр жерінде лимфатикалық түйіндер кездеседі. Қілегейлі
қабықшаның беті көп қабатты қан тамырлары жақсы жетілген қыз ғылт
эпителийменжабылған.
Кынап қабырғасының серпімді болуы әйел адамның босануын о ңайлатады,
босанғаннан кейін орнына қайтып келеді. Босанған әйелдерде кілегей қабаты
қатпарлы келеді. Қыз балалардың қынап кіреберісі кілегейлі кабатты ң жал ғасы
болып саналатын кынап пердесімен (қыздық перде) жабылып т ұрады., Оларды ң
пішіні дөңгелек, жарты айшық тәрізді болып келеді, т ұтас пердемен жабылуы өте
сирек кездеседі.
Әйел адамның сыртқы жыныс
мүшелері

1 — алдыңғы ерін қосылысы;
2 — клитор;
3 — үлкен жыныстық ерін;
4 — сыртқы несеп-зәр шығару түтігі;
5 — қынап кіре берісі;
6 — кіші жыныстық ерін;
7 — қынап тесігі;
8 — қыздық перде;
9 — жыныс ерін өсінділері;
10 — артқы ерін қосылысы;
11 — анал тесігі
Сыртқы аналық жыныс мүшелері
• Сыртқы аналық жыныс мүшелеріне— үлкен, кіші жыныс
еріндері, клитор, қынап кіреберісі жатады. Үлкен жыныс
еріндері қынаптың кіреберісін және несеп каналыны ң
ашылар жерін қоршап жатады. Үлкен жынысты қ ерінні ң
ұзындығы 8 см, ені 2—3 см болады. Б ұл еріндер
құрылысында пигмент клеткаларының көп болуымен
байланысты түсі қоңыр келеді, май және тер бездері к өп
болады. Бұл еріндердің іш жағында параллельді кіші
еріндер жатады. Олардың іш жағында несеп каналыны ң
ашылар жері мен қынап кіреберісі орналасқан, ал
жоғарғы жағында клитор жатады. Клитор — ер адамны ң
жыныс мүшесінің кеуекті денесіне сәйкес келеді.
Сонымен байланысты мұның да үлкейіп, қатаю қасиеті
бар. Мұның өзі — басы, денесі және екі аяқшасынан
тұрады, екі аяқшасы арқылы шат сүйегіне бекиді.
Сүт бездері

1 — сүт безінің денесі;
2 — сүт безінің емізік айналасы;
3 — сүт безінің емізігі
Сүт бездері
•Сүт бездері — жыныс мүшелеріне жатады.
Олар көкірек клеткасының алдыңғы жағын
алып жатқан күрделі безді орган. Оның
әрқайсысы 15—20 шақты бөліктерден
түзілген. Әрбір бөліктерінің сүт шығаратын
түтікшелер емшек ұшында ашылып емізікше
жасайды. Сүт бездерінің дамуы жалпы
жыныстық жетілуге байланысты келеді.
Әйел адамның аяғы ауыр кезінде без ткані
дамиды да босанғаннан кейін сүт шығара
бастайды.
Пайдаланылған әдебиет
1.А. Рақышев «Адам анатомиясы»
2.Ә. Күзембаева «Адам
анатомиясы»
3. Сатиева К.Р. «Адам анатомиясы»
«Биология» мамандық
студенттері үшін зертханалық
сабақтарға арналған оқу құралы,
Семей. – 2015

Ұқсас жұмыстар

Жыныс мүшелері

Аналық без

Несеп зәр шығару жүйесі. Жыныс жүйесі

Жыныс жүйесінің эмбрионалдық даму көздері мен даму жолдары

Аналық жыныс жүйесі мүшелерінің гистологиясы

АТАЛЫҚ ЖЫНЫС МҮШЕЛЕРІ

Құстардың көбею мүшелерінің ерекшеліктері

Аңдардың жыныс мүшелері

ПАЙДАЛАНУДЫҢ АТАЛЫҚ МАЛДЫҢ ЫҚПАЛЫ

Стероидты гормондардың синтезі және олардың міндеттері. Менструальді фазалар бойынша эстрогендер мен прогестиндер қарым -қатынасы

Пәндер