Шаруашылық субъектілеренің қаржылары

Шаруашылық

субъектілеренің

қаржылары

Асет Абдукаримов

Фн 207

Шаруашылық субъектлердің қаржылары - қаржы жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Шаруашылық субъектлердің қаржысы ақшалай нысанда қалыптасып, өндіріс процесін ұлғайтуға бағыттала отырып, оның экономикалық заңдар негізінде жүзеге асырылуына ықпал етеді. Сонымен қатар олар халық шаруашылығы одан әрі дамытуға қажетті ақшалай қаражаттың жиынтықтарын пайдалану мен бөлістіруде қолданылады.

Шаруашылық субъектлердің қаржысының бөлістірушілік функциясының ерекшелігіне жеке қаржылар айналымындағы бекітілген номативтер негізінде (салық мөлшерлемелері, амортизациялық аударымдар, банк несиесінің мөлшерлемесі) өндірілген өнімнің құнының айналымына қатынасуы ұдайы өндіріс процесіне қатынасуы жатады.

Шаруашылық субъектлердің қаржысының бақылаушылық функциясы кәсіпорын экономикасында маңызды орынды алады: себебі қаржылық бақылаусыз шаруашылықты жүргізу мүмкін емес. Қаржы басқада экономикалық тетіктермен біріге отырып, экономиканы басқару үрдісінде, өндірісті арттыруда және еңбек, материалдық, табиғи және қаржылық ресурстарды мақсатты түрде пайдалануды жүзеге асыруда маңызды рөлді атқарады

Шаруашылық субъектілердің қаржылары әр түрлі белгілеріне қарай жіктеледі:

қызмет саласына қарай: материалдық және материалдық емес;

меншік формасына қарай: мемлекеттік, жекеменшік, қоғамдық ұйымдар, шетел субектілерінің, аралас;

ұйымдастыру-құқықтық түріне қарай: шаруашылық серіктестіктер, мемлекеттік, кооперативтік, қоғамдық, өндіріс салаларындағы ұйымдар мен мекемелер;

қаржылану негізіне қарай: коммерциялық және коммерциялық емес;

Шаруашылық қызметті жүзеге асыру үрдісінде кәсіпорынның қаржыларының айналымы басқа да қаржы көздері тұрғысында, мысалы, 6-ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді несиелер мен басқа да займдар және кредиторлық қарыздар нысанында қатынасады. Осы ақша қаражаттарын қалыптастыру мен пайдалануда (капитал, кіріс, резерв) кәсіпорынның қаржысының және қаржы қатынастарының экономикалық мазмұнын көрсететін кең ауқымды қаржы жүйесі тұрғысында пайдаланылады.

Қаржылық қатынастар келесі жақтар арасында қалыптасады:

Ø Меншіктік капиталды қалыптастыруда, девиденттер мен проценттерді төлеу барысында кәсіпорын мен инвесторлар арасында қалыптасады.

Ø Кәсіпорын, жабдықтаушы және сатып алушы арасында есеп айырысу әдістері, уақыты мен формасы бойынша, міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету барысында.

Ø Кәсіпорын-инвестор және басқада кәсіпорындар арасында қысқа және ұзақ мерзімді инвестициялар және оларға төленетін девиденттер мен пайыздар төлеу барысында.

Ø Кәсіпорын, несие институттары арасында еркін ақша қатынастарын тарту мен орналастыру барысында (несиені, займдарды алу мен қайтаруға, сақтандыру төлемдерін төлеу барысында)

Ø Кәсіпорындар арсында (еншілес, бөлімшелер) қаржыларды ішкі корпоративтік бөлістіру барысында Ø Кәсіпорын мен сенімділік негізінде қалыптасатын құрылтайшылар негізінде сенімді басқару негізінде мүлікті алу барысында

Ø Кәсіпорындар мен жалдамалы жұмысшылар арасында еңбек ақы мен тұтыну қорын ұйымдастыру барысында

Ø Кәсіпорын мен мемлекет арасында салық базасын қалыптастыру барысында

Ø Кәсіпорын мен оның жұмысшылары арасында табыс салығын, зейнетақы төлемдерін және басқада салықтық төлемдерді ұстау барысында Берілген барлық қатынастар мемлекетпен реттеліп, ІЖӨ бөлу мен қайта бөлістірудің барлық үрдісін қамтиды.

Нарық жағдайында белгілі бір қағидалар негізінде қаржылық қатынастар қалыптасады:

Кәсіпорынның дағдарысты жағдайға келуіне, оның ағымдақ төлемдерінің тоқтатылуына байланысты қатынастар

Кәсіпорындардың бөлінуі, бірігуі барысындағы қалыптасатын қатынастар

Жоғарыда келтірілген барлық қаржылық қатынасытар капиталдың, қорлардың, резервті қорлардың және кәіспоырынның басқа да қаржы көздерінің яғни қаржы ресурстарының қаптасуы мен жүзеге асырылуы барысында қалыптасады.

Коммерциялық емес қызметтердің көптеген түрлері бар және олар келесі бағыттардан тұрады:

мемлекеттік басқару және жалпыға тән мемлекеттік қызметтер;

қорғаныс саласы;

3) ішкі және сыртқы қәуіпсіздікті сақтау;

4) төтенше жағдайлар бойынша;

5) білім;

6) денсаулық сақтау;

7) халықты әлеуметтік қолдау;

8) фундаментальды ғылым;

9) мәдинет пен өнер;

10) қоршаған ортаны қорғау;

11) қала мен ауылдық мекендерді қолайлы жағдайларды қалыптстыру (жарық беру, көгалдандыру, жол, көпір. ) ;

12) Қоғамдық ұйымдар мен мекемелер;

13) қайырымдық қорлары.

Қызметтің негізгі ерекшеліктеріне пайда алу емес, қоғамдық қажеттіліктерді қамтамасыз ету жатады.

Коммерциялық емес ұйымдардың қаржыландыру көздеріне келесілер жатады:

мемлекеттік бюджет есебінен;

-комммерциялық емес ұйымдардың жеке қаржылары;

-банктердің несиелері;

-қатысушылардың жарнасы;

-кәсіпорындар мен ұйымдардың қайырымдылық қаржылары;

-әр түрлі гранттар.

Кез-келген коммерциялық қызметтің негізгі мақсаты - пайда табу болып табылатындығы белгілі. Бұл негізде материалдық сала кәсіпорындары және материалдық емес кәсіпорындар /коммерциялық банктер, сақтандыру компаниялары және т. б. / да қызмет атқарады. Коммерциялық кәсіпорындардың негізгі принциптері келесілер:

коммерциялық есеп,

Ұқсас жұмыстар

Ветеринариялық шаралардың қаржыландыру көздері

Шаруашылық қаржыларының түзілу көздері

Бухгалтерлік шоттар және екі жақты жазу жайлы ақпарат

Орталықтандырылған қаржы

ҚАРЖЫ НАРЫҒЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН ФУНКЦИЯСЫ

Екі жақты жазу мен бухгалтерлік шоттар

Бухгалтерлік есеп концепциялары мен қағидалары

Бухгалтерлік шоттар және екі жақты жазу

Екі жақты жазу және бухгалтерлік шоттар

Бухгалтерлік есептің концепциялары мен қағидалары туралы