Вируст ардың жіктелу принциптері. Олардың номенк латурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Презентация қосу

Қ АЗ А Қ С ТА Н Р Е С П У БЛ И К АС Ы Б І Л І М Ж Ә Н Е Ғ Ы Л Ы М М И Н И С Т І РЛ І Г І
С Е М Е Й Қ А Л АС Ы Н Ы Ң Ш Ә К Ә Р І М АТ Ы Н Д А Ғ Ы М Е М Л Е К Е Т Т І К
УНИВЕРСИТЕТІ

БӨЖ
Та қ ырыбы: Вирустарды ң жіктелу принциптері. Оларды ң
номенк латурасы. Вирустарды ң к ө беюіні ң биогенетикалы қ
ерекшеліктері ж ә не к ө бею сатылары

Ор ы н д а ғ ан: Ба лы қ пае ва Л.Е .
Текс ер ген: Ома р беко в Е .О .

Семей 2015ж
ВИРУСТАР
1. “Virus” латын сөзінен
аударғанда “у” деген мағынаны
білдіреді.
2. Бұл сөзді алғаш рет темекі
теңбілі зиянкесін зерттеген
орыс ғалымы Д.И.Ивановский
1892
жылы қолданады.
3. Вирустар тек тірі
жасушаларда ғана өніп-өсіп
тіршілік етеді.
4. Қазіргі кезде жылы қанды
омыртқалыларды
уландыратын 500-дей және
өсімдіктерді уландыратын 300-
ден астам вирустар белгілі.
ВИРУСТАРДЫ ЗЕРТТЕУ
Ж Ұ МЫСТАРЫ

р/с Зерттеу Зерттеген ғалыдар Зерттеу салалары
жылдары
1. 1892 Д.И.Ивановский Темекі теңбілі ауруын тудыратын - вирустар
жыл (орыс ғалымы)
2. 1897 Ф.Леффлер Ірі қара малда ящур ауруының себепкері вирустар
жыл (неміс ғалымы)
3. 1898 М.Бейерник Осы тәжірибелерді қорытындылады
жыл (голландия ғалымы) “сүзілетін вирустар”
4. 1898 жылы Н.Ф.Гамалея Топалаңды қоздыратын бактерияларды ерітіп жіберетін
(орыс микробиологы) бактериофаг

5. 1915 жылы Ф.Туорт Бактериофагтарды зерттеді
(ағылшын)
6. 1917 жылы Ф.д Эрелль Іш сүзегін ерітіп жіберетін бактериофаг
(канадалық
бактериолог)
7. 1935 жылы У.Стенли Темекі теңбілі вирустары шоғырланған кристалдар
(американдық
ғалымы)
Вирустардың пішіндері әртүрлі болып келеді
В И РУ С ТА РД Ы Ң П І ШІ Н Д Е Р І М Е Н Ө Л Ш ЕМ Д ЕР І

Вирустардың
ұзындығы
20 нм-ден
500 нм-ге
дейін барады.
( 1нм= 10-9 м )
Вирустар
бактериларда
н кіші болып
келеді.
Темекі теңбілі вирусының мозаикасы

Темекі теңбілі вирусының
пішіні- ұзынша цилиндр
тәрізді болып келеді.
Капсомерлерден тұратын
нәруызды қабықшасының
астында спираль тәрізді
оралған РНҚ болады.
Бактериофагтың құрылысы
Жануар вирусының
құрылысы
ВИРУСТАРДЫҢ НЕГІЗГІ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1. Вирусты ң қү рамында тек бір нуклеин қ ыш қ ылы ғ ана бар: РН Қ
(рибонуклеин қ ыш қ ылы) немесе ДН Қ (дезо-ксирибонуклеин
қ ыш қ ылы). Сонды қ тан да вирустар құ рамында РН Қ -лы немесе
ДН Қ -лы бар вирустар болып б ө лінеді. Е ң негізгісі РН Қ -лы бар
вирустарды ң барлы қ генетикалы қ а қ параты о сы РН Қ -да. М ұ ндай
жа ғ дай биологияда тіпті де кезде спейді
2. Вирустар тек клетка ішінде ғ ана тіршілік ететін арамтама қ тар,
демек тек клетка ішінде ғ ана к ө бейеді.
3. Вирустарды ң к ө бею ерекшеліктерін «дисьюнктивтік» т ү рге
жат қ ызады. Себебі барлы қ жанды д ү ние екіге б ө ліну, б ү ршіктену,
спора ар қ ылы к ө бейсе, вирустарды ң ө сіп- ө нуі одан да ерекше.
4.Вирустарды ң негізгі ерекшелігі – тропты қ қ асиеті. Ә р вирус тек
ө зіне қ олайлы ортасында ө седі.
ВИРУСТАРДЫҢ НЕГІЗГІ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
4. Вирустарды ң белок құ райтын ж ү йесі —
рибосомдары жо қ . Демек вирустар ө здері белок
құ рай алмайды.
5. Вирустар — генетикалы қ де ң гейдегі
арамтама қ тар. Вирустар жасанды орталарда (ЕПА,
ЕПС) ө спейді. Себебі оларда ассимиляция,
диссимиляция, тыныс алу деген жо қ , қ оректенбейді,
еште ң е б ө лмейді. Вирустарды ң к ө беюі ү шін тек
қ ана тірі клетка керек, тек клетканы ң ішінде ғана,
клетка материалдарын пайдаланып қ ана к ө бейе
алады. Вирустар ө зіні ң геномымен (РН Қ не ДН Қ )
клетка геномына ә сер етіп белгілі бір байланыс қа
т ү седі.
ВИРУСТАРДЫҢ КӨБЕЮІ

болаша қ вирусты ң компоненттері клетканы ң
ә р жерінде пайда болады: нуклеин қыш қылы
— ядрода, цитоплазмада, белоктары —
цитоплазмада, содан кейін барып вириондар
к ұ ралады.К ү рделі вирустарды ң өсіп-жетілуі
б ұ дан к ө п ерекше. Олар уа қ ыт ж әне
ке ң істікте бірнеше саты ғ а б өлінеді. Себебі
оларды ң , к ө беюі де бірнеше сатыдан т ұрады.
Көбею кезеңдері ерекшеліктері
1 Адсорбция
(жанасуы) Вирус бөлшектерінің иесінің клеткасына жанасып бекінуі

2 Инъекция(енуі) Вирус бөлшектерінің клеткаға енуі,вирус құрамындағы
нуклеин қышқылының белок капсидінен клетка ішіне босап

шығуы.
Репликация Клетка ішіндегі нуклеотидтердің есебінен вирус құрамындағы
(екі еселенуі) нуклеин қышқылдарының молекулаларының түзіле бастауы.

Вирус белоктарының
Клетка рибосомаларында жүреді.
түзілуі

Вирус бөлшектерінің Зақымданған клеткадағы нуклеин қышқылдары мен вирус
жинақталуы белоктарынан түзіледі.

Вирус бөлшектерінің
Бактерияларда көбіне клетка тіршілігін жояда, ал эукариотты
зақымданған
организмдердің клеткаларының қабығы ісініп, жарылады да
клеткадан сыртқа
ішіндегі вирус бөлшектері сыртқа шығарылады.
шығыу.
ВИРУСТАРДЫ Ң К Ө БЕЮІ
Вирустарды ң к ө беюі
клеткада
ж ү реді.Бактериофагтар
бактерияларды ң
қ абы ғ ын ерітіп,Н Қ
жіпшесін
т ү зеді.Вирустар
клетка ғ а пиноцитоз
ар қ ылы енеді.Клетка ғ а
т ү скен со ң олар сырт қ ы
қ абы ғ ынан
ажырайды.Ал ғ аш қ ы
пайда бол ғ ан белокты қ
құ рылым белок -
фермент комплексі
пайда болады.
КАПСОМЕРЛЕРДІ Ң КАПСИДТЕ
ОРНАЛАСУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ
ВИРУСТАРДЫ Ү Ш ТОП Қ А Б Ө ЛЕДІ:

Спираль т әріздес
Икосаэдрлі
Құрастырмалы
СПИРАЛЬДІ СИММЕТРИЯЛЫ - Т Ұ МАУ
ВИРУСЫ,К Ұ СТАРДЫ Ң КЛАССИКАЛЫ Қ
ОБАСЫ, Қ ОЙДЫ Ң Ж ҰҚ ПАЛЫ С Ү ЙЕЛІ Т.Б
ЖАТАДЫ
И КО САЭД РЛ І СИ М МЕТ Р И ЯЛ Ы ВИ РУ СТА Р Қ АТА Р Ы Н А –
А Д ЕН О ВИ РУ СТА Р,Г ЕР П Е СВ И РУ С ТА Р, П И КО Р Н А В И РУС ТА Р
,Т. Б Ж АТА Д Ы
ҚҰ РАСТЫРМАЛЫ СИММЕТРИЯЛЫ –
БАКТЕРИОФАГТАР,ШЕШЕК,Т.Б
ПАЙДАЛАН Ғ АН Ә ДЕБИЕТТЕР

1. «Ветеринариялық вирусология» Ш.Б.Мырзабекова
Алматы, «Білім», 2004 ж.
2.Е.Омарбеков Вирусология пәнінің зертханалық
сабақтары.Ветеринария мамандарын дайындауға
арналған оқу-құралы – Шәкәрім атындағы Семей
мемлекеттік университеті. – Семей-2001ж
3.Шигаева М.Х., Қанаев А.Т. Микробиология және
вирусология. Қазақ Университеті, 2007 ж .

Ұқсас жұмыстар

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері, көбею сатылары

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және сатылары

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. 2. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустардың жіктелу принциптері.Олардың номенклатурасы.Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және көбею сатылары туралы

«Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және көбею сатылары»

Вирустар әлемі

Вирустардың клеткаға енуі

Бактерия клеткасының құрылысы

Пәндер