Еңбек ақы

Құмаш Ләззат

Тк-223

Жетекші:Нуралина К. Т.

Еңбек ақы - Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне және Қазақсатн Республикасының басқада нормативті құқықтық актілеріне, сондай-ақ келісімдермен, еңбек, ұжымдық келісім-шарттарға және жұмыс берушінің актілеріне сәйкес жұмыскерге оның еңбегі үшін берілетін сыйақының міндетті төлемін жұмыс берушінің қамтамасыз етуімен байланысты қатынастар жүйесі.

Еңбек ақының мәні

1. Еңбек ақы еңбек бағасы, оның дәрежесі мен динамикасы рыноктық факторлар- сұраныспен және ұсыныспен анықталады.

2. Еңбек ақы жұмыс күші-тауардың бағасы, еңбектің бағасы емес, өйткені еңбек тауар бола алмайды, еңбек ақы өндіріс жағдайымен де, рыноктық факторлар сұраныс, ұсыныспен де анықталады, олардың ауытқуы еңбек ақының жұмыс күші құнынан бірде жоғары, бірде төмен болатындығын көрсетеді.

Жалақы - еңбектің күрделілігіне, саны мен сапасына сәйкес төленетін сыйлық (табыс) . Еңбекақы - қаржыландыру көзіне қарамастан, ақшалай немесе заттай түрде еңбекке төленетін ақылардың барлық түрі, сондай-ақ, әр алуан сыйақылар, қосымша төлемдер, үстеме ақылар мен әлеуметтік жеңілдіктер.

Жалақыны номиналды және нақты деп екіге бөлу қажет

Номиналды еңбек ақы -жұмысшылардың еңбегі үшін алатын ақшалай сый ақысы.

Нақты еңбек ақы- номиналды жалақыға сол кездегі баға деңгейінде алуға болатын тауарлар мен қызметтердің саны.

Еңбек адамның мақсатқа сай қызметі. Еңбектің көмегімен адам өз қажетін өтеу үшін табиғатты өзгертеді, өзіне лайықтап икемдейді. Адамның тіршілік етуінің негізгі шарттарының бірі де еңбек. Адамды адам еткен деп айтудың өзі де жайдан-жай емес. Адам еңбек арқылы хайуанаттар дуниесінен бөлініп шықты, табиғат күштерін игере отырып, оны өз муддесіне пайдаланды, еңбек құралдарын жасауды игерді, қабілетін дамытты, білім алып, оқу өнер, ғылымды игерді

Еңбек ақыны ұйымдастыру жүйесі заңды орналасқан және өзара байланысты элементтер болып табылады: тарифтік жүйе, мөлшерлеу, жалақының формасы мен жүйесі. Еңбек ақы негізгі және неғұрлым күшті ынталандырушы (мотиватор) ретінде әрекет етеді. Еңбек ақыны ұйымдастыру жүйесі заңды орналасқан және өзара байланысты элементтердің бірлігін көрсетеді: тарифтік жүйе, мөлшерлеу, жалақының формалары мен жүйесі.

Еңбекке ақы төлеуді ұйымдастырудың бизнестің стратегиясына тәуелділігі.

стратегиялық жобалау

персоналдарды басқару (еңбек тиімділігінің критерилерімен лауазымды нұсқаулар бағалау және аттестациялау, компанияның барлығының мақсаттары бойынша басқару) ;

фирмаішілік еңбекке ақы төлеу жүйесін жасау.

Кесімді еңбек ақыда еңбек жұмысшылардың өндірген өнімімен өлшенеді және жалақы өндірілген өнімнің саны мен көлемінен, сондай-ақ бекітілген кесімді бағалаудан тікелей тәуелді болады.

Қазіргі уақытта Қазақстанның кейбір кәсіпорындарында еңбек ақының тарифсіз жүйесі қолданылады.

Еңбек ақының тарифсіз жүйесі сипатталады:

- жұмыскердің жалақы мөлшерінің ұжымдық жұмыс нәтижесі бойынша есептелінген еңбек ақы қорының тығыз байланысымен;

- алдыңғы еңбек қызметінің мәліметтері жөнінде жалпы еңбек нәтижесіндегі оның еңбек үлесін анықтайтын және оның квалификациялық деңгейін сипаттайтын (квалификациялық деңгей коэффициенті), жұмыскерге тұрақты салыстырмалы коэффициенттің берілуімен;

- оның квалификациялық деңгейінің бағасын толықтыратын, ағымдағы қызмет нәтижесіндегі еңбекке қатынасу коэффициентінің (ЕҚК) әрбір жұмыскерге бекітілуімен.