Дін рухани мәдениеттің бөлігі

Презентация қосу

Дін рухани мәдениеттің
бөлігі
Дін жайлы түсінік
Діндарлық адамзат тарихын басынан аяғына дейін
толық қамтып жатқандығын көреміз. Қаншама рет діннің
ақыры келді деген сөз айтылса да ол қазірдің өзінде
әлемдік өмірдің негізгі қалыптастырушы факторларының
бірі болып табылады. Діннің халықтар өміріндегі алатын
орнының зорлығы соншалықты діндердің негізін түсінбей
жатып сол діндерді ұстанатын халықтардың мәдениеті
туралы толық көзқарас қалыптастыру мүмкін емес. Дінді
сипаттау оңай жұмыс емес. Біздің ойымызша, діннің
анықтауыш қызметі оның әлеуметтілікті
қалыптастыруында, яғни адамдар қарым – қатынасын
реттеуде болса керек. Өйткені тіпті «религия», сөзінің
этимологиялық бастапқы мәнінің өзі де «біріктіру»,
«байланыстыру», «қатынасты қалыптастыру» дегенді
білдіреді. Дін адамдардың бірлестігін және ұйымдастығын
қалыптастырушы идеологиялық механизм. Діннің мазмұны
әлеуметтік мәні бар негізгі құндылықтарды қасиетті деп
танудан тұрады.
Мәдениеттегі діннің рөлін әрбір мәдениеттің жүйе
құрастырушы факторы деп анықтауға болады.
Дін – қоғамдық құбылыстардың ішіндегі ең күрделісі. Діннің мән –
мағынасын қаншама ғұламалар ашып көрсетуге талпынған болатын. Дін
жөнінде жазылған мақалалар, ғылыми еңбектер саны некен – сая қ. Дегенмен
«діннің бастауы мен тұңғиық терең мәні ел көзінен тасада қалып қойды».
Қорқыныш – үрей де, сүйіспеншілік те, ата – бабаларды қастерлеу де ж әне т.е.с.
да діни сенімнің өз алдына жеке тұрған бастауы бола алмасы аны қ. Дінге на қты
және бір мағыналы анықтама берем деу өте қиын. Егер «религия» – (дін)
терминіне келер болсақ, латын тілінен дәлме – дәл аудар ғанда «байлау», «екінші
қайта оралу» дегенді білдіретін көрінеді.
Дін адам жан – дүниесінің талап – талпыныстары мен арман –
мақсаттарының тоғысу нүктесі бейнесінде адам өмірінің толыққандылығын
танытатын категория ретінде де қарастырылады.
Дін деп адамдардың қасиетті байланысты іздеу және табу барысы ңда қол
жеткізетін бірлестігінің тұрақтылығын қамтамасыз ететін методологиялы қ
механизмді атайды. Діннің негізінде рәсім тұр. Рәсім деп жеке т ұлғаны ң
әлеуметтік ісәрекетін қатал қадағалаушы ережелер жиынтығын айтады. Өкімет
пен азаматтық қоғам институттары пайда болмай тұрыпақ рәсім адамдар
арасындағы қарым – қатынастарды реттеп, қоғамдық тәртіпті сақтауға
болысқан.
Дамыған діндердің ортақ мүддесі – қақтығыссыз, кикілжіңсіз өмір сүру.
Бір құдайға табынушы діндердің алғашқысы – иудаизмнің өзінде қауымдастар
арасындағы жанжалды бүкіл көпшілік алдында ортақтаса шешу принципі қабыл
алынған болатын. Діни бірлестік бұл жерде қауым арасында үйлесімді тіршілік
етуді көздейтін және бейбіт – тыныш өмір сүрудің кепілді бола алатын д әрежеде
көрсетілген. «Дін – бейбіт өмірдің субстанциясы. Дін арқылы к өпшілік арасында
кең танымал бейбітсүйгіштік идеясы тарайды».
Жалпы қандай да болмасын
қауымның тұрақты әрі үзіліссіз, ұдайы
дамуының және қызмет етуінің түпкі
себебі сол қауым мүшелерінің
әлеуметке лайық, мақсат – мүделлі іс –
әрекетіне көп байланысты екендігі кімге
де болса түсінікті нәрсе. Адамның
жалған өмірінің шеңберінен тысқары
орналасқан қандай да бір түпнегіздер
табу — діннің болмыс етуінің алғы
шарты. Қоғамдағы адамның алдында
көптеген өмірлік маңызы бар сұрақтар
туары рас, ал енді оның шешімін
құдайға деген сенімсіз, дінсіз табу
қиынға соғады, әлде тіпті де мүмкін
емес деуге болады. Ол мәселелер
мәңгілік мәселелер және де ол адам
болмыс – бітімінің айрықша ерекшелігін
құрастырады да. Сондықтан да діннің
қай кезеңінде болмасын, қандай қоғам
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ
Тақырыбы: Адамның діни сеніміне құрмет пен
оның таңдауына құрмет ретінде қарау.

ОРЫНДАҒАН: Хаметова. М. Ж
Е – 415 топ
ТЕКСЕРГЕН: Жакпарова. Г.
А.
Еліміздегі діни сенім ахуалын барлаудан бұрын Елбасы Н.Назарбаевты ң
заман ағымына сай ұсынып отырған тағылымға толы сөздерінен: «...біз
тәуелсіздік жылдарында дінімізге қайта оралып жатырмыз. Қарап отырсаң,
қазақ ешқашан дінінен айырылып көрген емес. Ешқандай уақыт үзілісі
болмағандай, дінімен қайта қауышты да, әрі қарай жалғастырып жүре берді» –
делінген үзіндіге байыптап қарасақ, шынымен – ақ республикамыздағы діни
ахуал көп түрлілігіне қарамастан зайырлы мемлекеттік тұрпатқа сәйкес даму
үстінде екенін көреміз.
Біздің қазақ қауымы мыңдаған жылдар бойы жан – жақтан әр алуан
діндердің, нәсілдердің, мәдениеттердің айнала қоршап т ұрған ортада өмір
сүргендіктен ықпалдастыққа ыңғайласа қалыптасқан дәстүрлерінің
кеңпейілдік, мейірмандық, арлылық т.б. жауапкершілікті талап етер тұстары мол.
Атаның сүйегін қорлатпайтын, өз жерін, өз суын сүйетін, кең даланы бір
басының меншігіндей қасиеттеп, қастерлеп отыратын жауапкершілікті
қасиеттеріміздің ешқашан тозуы, ұмыт болуы мүмкін емес. Оны ң үстіне қаза қ
халқының көп нәрсеге ынтыққыш, көп нәрсені білгісі келіп тұратын елгезектігі,
табиғат жағдайындағы өзгерістерге оңай икемделе қоятын, жағдай тал ғамайтын
төзімділігі және бар. Мұның осы заманғы индустриялық, постиндустриялы қ
қазіргі кездегі технологиялық жетістіктерді тез арада, жан – жа қты игеруімізге
пайдасын тигізері сөзсіз. Мұның бәрі рухани кепілдікке жетуімізге м үмкіндік
береді, ол – рухани жауапкершілігімізді арттыру деген сөз.
Халқымыздың бойындағы қолбайлау болатындай теріс мінез, кемшіліктерін
азайтуға, ал бұрын жасампаздығын ойдағыдай таныта алмай келген жа қсы
қасиеттерін одан әрі дамытуға тиіспіз. Ондай жақсы қасиеттерге тұрмыста ғы
шүкіршілік пен қанағатшылдыққа баулынған тұтынушылық минимализмді,
соның арқасында кіріптарлыққа бас ұра қоймайтын рухани максимализмді –
арлылық пен намысшылдықты және жауапкершілікті жатқызамыз. Сонымен
бірге, кең далада оқшаулана беруге жол бермейтін «у ісшең руы ңмен ішуге»
мәжбүр ететін қауымшылдығымыз, оған басыбайлы бас ұрғызбай, өзіңді – өзің
тежей білу арқылы жүгінетін абыройлы жауапкершілігіміз де м әнді қасиеттер.
Әрине, қасиеттеріміздің барлығын да заманның талабымен тығыз үйлесімдікте
игеруіміз қажет.
Қазіргі кезеңдік мәселелер мен қайшылықтық ахуалдар біздің көршілес
елдеріміз бен әлемдік діни ілімдерге байланысты болып отыр. Сонды қтан діндер
ерекшеліктерін білу діни ахуалға немқұрайлы емес, аса сақты қпен қарау ға
үйретеді. Оның үстіне мәдениет, өнер және ғылымның барлық салалары діни
сезімдермен тікелей байланысты. Өз сеніміңнің негіздерін білмей жатып, өз
ұлтыңның ойшылдарын, жазушыларын, өнер және мемлекет қайраткерлерін
түсіну мүмкін емес. Өйткені, діни бейнелер барлық елдердің шы ғармашыл
адамдарының ой – болмысын қамтиды.
Қазақстанда көп конфессиялы жағдай қалыптасқан – әрбір діни
бірлестіктердің уағыздаушылары өз сенімдеріне қазақстанды қ жастарды к өптеп
тартуға күш салуда. Олардың көпшілігі өздерінің діни парыздарын орындауда,
бірақ кейбір бірлестіктер жетекшілері діни топтарды өз қара басы ма қсаттарына
құрал есебінде пайдалануға ұмтылуы мүмкін. Сондықтан мұндай «ор ға» түсіп
қалмас үшін діндер жайлы, әсіресе соңғы кездердегі жаңа бірлестіктер туралы
білу қоғамдық қажеттілік деп санаймыз.
Кез келген халықтың діни сеніміне және дәстүрлі ұстанымдарына
құрметпен қарау – мәдениеттің жоғары деңгейін көрсетеді. Дәстүрлі әдет –
ғұрыптарға немқұрайды қарау білімділікке жатпайды. Кейбір діни ұстанымдары
мінез – құлықтық тәртіпке айналған елдерде оны дөрекі түрде елемеу немесе
бұзу соттық іске әкеліп тіреуі әбден мүмкін. Қазіргі күндері өтіп жатқан діни
ұстанымдардың қарулы қақтығыстарының куәгерлері болып отырмыз.
Жауапкершілік – адамның қарапайымдылық, сақтық, батылдық,
тәкаппарлық қасиеттері сияқты жеке тұлғалық мінезінің қасиеті. Және де ол
тек қана адамның мінез – құлқында ғана көрініс таппайды, сонымен бірге оны ң
сезімдік жүйесіне, саналы түрде сезінуіне, көзқарасына қатысты әр түрлі
тұрпатқа ие. Сондықтан жауапкершілікті ең алдымен жеке тұлғаның өзіндік
ерекшелігін сипаттайтын қасиеті ретінде қарастыруымыз керек. Жауапкершілік
сыртқы және ішкі тұрпатты құрайтындықтан оған не қоғамдық қатынастар
немесе әлеуметтік – психологиялық бақылау критерийі қажет. Б ұл функцияны
басқа қоғамдық сана формаларымен қатар діни сана деңгейінің жауапкершілікті
мәнін жетілдіру арқылы жүзеге асыруға болады деп санаймыз.
Жалпы діндар адамдардың мінез – құлықтарындағы, әсіресе,
саналарындағы ортақ ұқсастықтар мен нысандарға қарамастан оларды ң
арасында діни сенімдерінің ерекшеліктері мен дүниетанымдарына орай діни
әрекеттерінде нақтылы айырмашылықтар бар екендігі белгілі жайт. Шет елдік
ғылыми ортада олардың діни сенімдерінің тұрақтылығы мен тере ңдігіне, діни
белсенділігінің деңгейіне қатысты жеке тұлғаларды әртүрлі діншіл топтар ға
бөліп қарастыру қалыптасқан. Бұл арада ағылшын ойшылы Оллпортты ң
ұсынған тұжырымдамасын мысалға алуға болады. Ол діндар адамдарды ң екі
тобы бар деген қағидаға сүйене отырып дінді тек өздерінің өмірлік мақсаттарын
жүзеге асыру үшін тұтынатындар мен өздерінің барлық мінез – құлқын діни
норма мен рәсімдерге бағындыруға тырысатындар деп бөліп қарастырады. Ал,
американдық ғалымдар Д. Бэтсон мен Л. Вентис діни бағыттарды ң қай –
қайсының болсын адамның мінез – құлқына және санасына әсер ететіндігін
нақтылай отырып қосымша бір үшінші бағыт – «ізденіс бағытын» енгізді. Б ұл
бағыт экзистенциалдық сұрақтардың шешімін тауып, адамның рухани дамуына
әсер етеді деп есептейді. Біздің пайымдауымызша, осы т ұжырымдамаларды ң
заңды жалғасы ретінде діни жауапкершілік мәселесін ғылыми тұрғыдан
саралауымыз аса қажетті, заман талабынан туындаған ілімдік бастау деп
санауымызға болады.
Қазіргі таңда Қазақстан аты бүкіл әлемге тарап, бар м үмкіндіктерді
нақтылы іс жүзіне асырып отырған мемлекет. Бүгіндері «Әлемдегі жедел дамып
келе жатқан елдер қатарына кіріп, бүгін әлемдегі бәсекеге қабілетті 30 елді ң
қатарына кіру стратегиясы» белгіленді. Егемен ел болып қалыптасуымыз,
мемлекетіміздің өсіп–өркендеуінде діни сананың орны орасан зор. Өйткені дін –
имандылықтың кепілі, әділдіктің, сыпайылықтың, парасаттылықтың,
көпшілдіктің, төзімділіктің тұрпатын қалыптастырушы қозғаушы күш. Ұлттық
тілсіз, дінсіз халықтың мәдениеті декелешегі де мәнсіз.
«Қанша қиындық көрсе де, абзалдығы мен сабырлығын, басқа халықтар ға
деген сыйласушылығын сақтай білген халықты, қазіргідей қиыр – шиыр таразы
сын кезеңде өзім ажырамас бөлшегіне айналып отырған асыл жұртымды, XXI
ғасыр табалдырығынан аттап, өз талайын тағы бір сынап көргелі отыр ған
тәуекелшіл ұлтымды қалай мақтаныш етпеспін. Қалайша бас имеспін!» деп
жүрек жарды ұстанымын айтқан Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты ң
толғанысына қосыла отырып, келешек руханилығымызды жетілдіруде өзіміздік
жаңалы жолды ашсақ дейміз.
Дәл қазіргі таңдағы Елбасының Ұлытауда берген тарихи сұхбаты ұрпақтар
сабақтастығын рухани толғаныстар түрінде жаңғыртудың өнегесі. Мұндағы
рухани жауапкершіліктің өзегіндей «Дініміз де, дәстүріміз де қазаққа керек.
Біздің дініміз – өзіміздің дініміз» деуі діни сеніміміздің беріктігіні ң кепілі болса,
«біз дінді шынайы имандылыққа жақындатып, оның жақсы жағын алуымыз
керек. Құранның қасиетті үкімдерін орындау үшін кемтарларға көмектесу, бір –
бірімізге жанымыз ашу, бауырмал болу, үлкенді сыйлау, баланы тәрбиелеп өсіру,
Отанды, елді қорғау, бірлікке шақыру арқылы дінді өркендеткен жөн. Сонда
мемлекетке зор пайдасы, үлкен қамқорлығы болады. Ол елдің басын біріктіреді»
деген ұстанымы мемлекет пен дін арасындағы орнықтылықты паш етеді.
Мемлекет пен діни ұстанымға қатысты сенім мен жауапкершілік пәрменінің
артуына Елбасы баршамыздың үлес қосуымызды қалайды. Бұны Елбасыны ң
жүктеген міндеттері ретінде қарастырсақ елімізде азаматты қ және рухани
жауапкершілік категориясының тиімділігін арттыруға серпін берері сөзсіз.
Пайданылған әдебиеттер тізімі:
1. Зиммель Г. К социологии религии//Избранное. Т. 1. — М., 1996. — С. 618.
2. Зиммель Г. Социология религии//Избранное. Т. 1. М., 1996. С. 579.
3. Общечеловеческие и национальные ценности в изменяющемся обществе. —
Алматы, 1997. — С. 182
4. Мәдениеттану: жоғарғы оқу орнындары мен колледж студенттеріне арнл ған
оқулық. Алматы: Раритет, 2005. – 416 бет.

Ұқсас жұмыстар

Дін рухани мәдениеттің бір бөлігі

Дін тәрбие бастауы туралы ақпарат

ДІН, МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ ҚОҒАМ

ЭЛИТАЛЫҚ МӘДЕНИЕТ

1. Дін Рухани мәдениеттің бөлігі ретінде. 2.Адамның діни сеніміне құрмет оның таңдауына құрмет ретінде

Мәдениеттің белгілер әлемі типологиясы

Өнердің түрлері

Мәдениет морфологиясы

МӘДЕНИЕТ МОРФОЛОГИЯСЫ МӘДЕНИЕТ

Дін ұғымы, мазмұны

Пәндер