жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министірлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемелекеттік университеті

БӨЖ

Тақырыбы: Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары.

Орындаған: Асылмерген Г.

ВМ-301

Тексерген: Омарбеков Е. О

СЕМЕЙ, 2015ж

Жоспар:

І. Кіріспе

Вирустарға жалпы сипаттама. анықтамасы

ІІ. Негізгі бөлім

Вирустардың құрылысы

Вирустарды жіктелуі

Вирустарға мысал

Вирустың өмірлік циклі

Вирустарды өсіру тәсілдері

ІІІ: Қорытынды бөлім

Пайдаланылған әдебиеттер.

Вирустар

Вирусқа жалпы сипаттама Вирус (лат. «у») -клеткасы жоқ, өзіне тән геномы бар және жоғары сатыдағы организм клеткаларының ішінде ғана тіршілік етіп көбейетін арамтамақтар.

Ашылу тарихы

Вирусты ең алғаш рет 1892 жылы Дмитрий Ивановский ашты. Оны темекі теңбілінен тапқан. Ивановский бұл вирусты микроскоп арқылы көруге болмайтынын және жасандым қоректік орталарда өспейтінін дәлелдеді.

Вирустың құрылысы

Вирустың құрылысы өте қарапайым, оларды тіпті көп жағдайда тірі организмге санамайды.

Вирустың әрбір бөлігі генетикалық материалдан (ДНК н/се РНК), белоктық қабатындағы(капсид) ) . тұрады.

Капсидтің қасиеттері.

1. Вирустың геномын сыртқы әсерлерден қорғайды.

2. Капсид арқылы вирус жасушаларға жабысады.

3. Капсид арқылы бір ағзадан екінші ағзаға тарайды.

4. Вирустарға антигендік және өзінділік қасиет беріп тұрады.

Суперкапсид.

ДНҚ вирустары ядрода, РНҚ вирустары цитоплазмада көбейеді, вирустар мембранада жинақталады.

Кейбір вирустарда қосымша қабық болады суперкапсид.

Суперкапсид тікенектерден тұрады, әр түрлі вирустарда ерекше тікінектер болады.

Жасушадан тыс вирус - вирион деп аталады.

Капсид түрлері.

Капсид симмертиясының 3 түрі :

Икосаэдралық н/се куб тәрізді

Спиральді н/се бұрама

Күрделі

ДНК мен РНК капсидтерінің пішіні әртүрлі: РНК-ды вирустарда тек кубты және спиральді, ал ДНК-ды вируста - кубты, спиральді, күрделі және екеулік.

Бактериофак вирусының құрылысы

Вирустар қабықтың тікенектері арқылы жасушаға жабысады.

Егер клеткада қабылдаушы рецепторлар болса, вирусты сол кезде қабылдайды.

Вирустарды жіктеу

Вирустарды жіктеу жүйесіндегі негізгі қасиеттері:

нуклеин қышқылының түрі;

морфологиясы;

Антигендік қасиеттері;

Вирус геномының стратегиясы.

Вирустың иерархиялық деңгейге бөлінуі:

тұқымдастықтар viridae

тұқымдастық тармағы virinae

Туыстықтар virus

Түрлер.

Вирустардың жіктелуі

ДНҚ-ды вирустар

Poxviridae

Herpesviridae

Hepadnaviridae

Iridoviridae

Adenoviridae

Papovaviridae

Parvoviridae

Бұл вирустардың геномы бір жіпшелі, екі жіпшелі, сызықшалы және сақиналы ДНК-нан тұрады.

РНҚ-ды вирустар

Бұл бір үлкен топтан тұратын вирустар. Олардың құрамындағы кейбір вирустарда бір жіті РНК, басқаларында екі жіті РНК бар. Сонғысында геномы сызықшалы, үзілмелі н/се сақиналы болып келеді.

Picornaviridae

Caliciviridae

Togaviridae

Birnaviridae

Coronaviridae

Paramyxoviridae

Rhabdoviridae

Orthomyxoviridae

Bunyaviridae

Arenaviridae

Retroviridae

Reoviridae

Сол жақ: темекі теңбілінің вирусы (электронды микроскоппен 100мың есе үлкейтілген суреті) . Оң жақ: вирустың құрылу схемасы; қызыл жіпшелі РНҚ-ды белок молекулалары қоршауда.

Вирустарға мысал:

СПИД вирусы - «XX ғасыр чумасы».

Вирустарға мысал:

Тұмау вирусы (30 000 есе үлкейтілген) .

Вирустарға мысал:

Вирутарға мысал жәнес салыстырмалы өлшемдері

Вирустың өмірлік циклі. (негізгі)

Вирустардың көбеюі басқа организмдердің көбеюінен өзгеше.

Вирус тек тірі клеткада пайда болады, ол тірі клетканы өзінің нуклеин қышқылының синтезіне және белок синтезіне пайдаланады.

Клеткаға түскен вирус өзінің белокты қабығын жоғалтып, нуклеин қышқылы босайды. Соның нәтижесінде клетка белогін синтездейді. (клетканың ДНК-сы инактивтендіріледі)

Полностью сформированная инфекционная частица называется вирионом (мельчайших вирусоподобных частиц, вызывающих инфекционные болезни) . Толық жетілген инфекционды бөлік(частица) вирион деп аталады

. Вирустар клеткадан клеткаға инертті нәрсе түрінде беріледі.

Өмірлік цикл этаптары.

Вирус клетка иесіне енеді. инфицирование.

Вирионның пайда болуына клетканың метаболитті аппаратын түзейді.

Көптеген жаңа вирустар клеткадан ажырайды.

Соның нәтижесінде клетка не өледі не тірі қалады.

Вирустың идентификациясы.

Вирустың түрін ажырату -идентификация деп аталады.

Идентификация осы реакциялар арқылы жүреді:

1) гемагглютинация тежеу реакциясы

2) иммунофлюоресцентты реакциясы

3) иммуноферментты әдіс

4) тізбекті полимеразды реакция.

Вирустарды өсіру тәсілдері.

Вирустар жасушаішілік паразиттер - оларды өсіру арнайы тәсілдері бар.

1. Жануарлар ағзасында.

2. Тауық эмбрионында.

3. Жасуша дақылдарында.

Қорытынды

Вирус тек тірі клеткада өмір сүреді. Вирус ол абсолютті процес. (зат алмасу жоқ) . Вирустардың жіктелуі олардың морфологиясына, нуклеин қышқылының түріне, антигендік қасиетіне және т. б. қасиеттеріне сүйенген. ДНК-ды вирустар 7тұқымдасқа, ал РНК-ды вирустар 12тұқымдасқа бөлінген. Біреулері бірден туыстыққа, басқалары тұқымдастыққа, содаң соң түрге, типке бөлінген.