Вирустардың организмге енуі,таралуы,орналасуы.Инфекция түрлері және оларға сипаттама.Иммунитеттің механизмдері.Иммунитеттің гуморальдық,клеткалық,жалпы физиологиялық факторлары

Презентация қосу

Вирустардың организмге
енуі,таралуы,орналасуы.Инфекция
түрлері және оларға
сипаттама.Иммунитеттің
механизмдері.Иммунитеттің
гуморальдық,клеткалық,жалпы
физиологиялық факторлары.
Вирус (лат. vīrus - «у») – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз
тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе
дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған
нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған
қабықшадан – кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың
құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз
жағдайларынан корғайды.
Кейбір вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа
көмірсулар, май текті заттар, биотин және мыс молекулалары кездеседі.
Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген.
Электрондық микроскоппен 300 мың есе үлкейтіп қарағанда, оның
пішіні таяқша тәрізді, жіп тәрізді немесе іші қуыс цилиндр пішінді
болатыны дәлелденді.
Вирустар тірі организмдердің барлығын уландырады. Вирустардың
пішіні әр түрлі. Вирустың клеткадан тыс және клетка ішінде тіршілік
ететін топтары бар. Барлық вирустар шартты түрде жай және күрделі
болып бөлінеді.
Жай вирустар – нуклеин қышқылдары мен белокты қабықтан тұрады;
бұларға таяқша, жіп және сфералық формалары жатады.
Күрделі вирустар – нуклеин қышқылы мен капсидтен басқа,
липопротеидті мембрана, көмірсу және ферменттерден тұрады.
Вириондардың мөлшері 15 – 350 нм негізінен вирустарды тек
электрондық микроскоп арқылы көруге болады. Вирус тек бір типті
нуклеин қышқылынан тұрады. ДНҚ-да вирустардың молекулалық саны
106 – 206, ал РНҚ-дағы вирустардікі – 106 – 15-106 болады.
Адам мен жануарларда жиі кездесетін вирусты көпшілігі 60С-та
қыздырғанда тіршілігін немесе ауру қоздырғыштық қасиеттерін
жояды. Ал темекі теңбілінің вирусы 10 минут бойы 90С-қа дейін,
сары ауру вирусы отыз минут бойы 80С-қа дейін қыздырғанда ғана
тіршілігін жояды.
Вирус ультракүлгін сәулелер мен химиялық заттарға төзімді келеді.
Тотықтырғыш заттар вирустың белсенділігін жояды, ал барлық
тотықсыздандырғыш заттар олардың тіршілігіне қолайлы келеді.
Мысалы, полиомиелит вирусы фенолдың 0,5%, күкірт қышқылы
аммонийдың 50%-дық ерітіндісінде сақтала береді. Ал
тотықтырғыштарда, мысалы, сутек асқын тотығы немесе марганец
қышқыл калий ерітіндісінде олар тіршілігін тез жояды.
Вирус көбеюі бес сатыға бөлінеді:
клеткаға ену;
клеткада вирус нуклеин қышқылының құрылуын қамтамасыз ететін
ферменттердің түзілуі;
вирус құрылым бөлшектерінің жиналуы;
одан вирионның түзілуі;
Вирус бактериялар клеткасына клетка қабырғасы арқылы өтсе,
жануарларда клетка мембранасы арқылы адсорбцияланады.
Өсімдіктерге вирус тек қана клетканың зақымдалған жерінен
ғана ене алады. Бір клетканы «іштей жеген» вирустар көршілес
клеткаларға ауысып, барлық организмді зақымдап, ауруға
шалдықтырады.
Вирустар нуклеин қышқылдарының гендік қызметін ашу үшін
пайдаланылады. Вирустардың генетикалық ақпаратының
ерекшелігі. Құрамында РНҚ және ДНҚ бар вирустар Вирустар
– клеткасыз организмдер. Олар негiзiн құрайтын ДНҚ немесе
РНҚ және оны қоршап тұрған белокты капсидтен тұрады.
Вирустар бактериялардан миллион есе кiшi және оны 40000 есе
үлкейтетiн электрондық микроскоп арқылы көруге болады.
Вирусты сыртынан нәруыз қабаты қаптайды, ішінде ДНҚ
немесе РНҚ болады. Басының мөлшері 40 нм, ал
«құйрығының» ұзындығы 20-22 нм-ге тең. «Құйрығының»
ұшы – нәруыз молекуласынан тұратын қуыс түтік.
Вирустардың репродукциялану циклы келесі сатыдан
тұрады: жасушаға жабысу жасушаға ену шешіну
вирустық ДНҚ немесе РНҚ -ның репликациялануы
вирустық геномның транскрипциялануы вирустық
ақпараттың РНҚ-ның транслокациялануы вирустық
бөлшектердің бастырылуы вирустың жасушадан
шығуы Адсорбция - ол жасушаның вирионмен
инфицирленуінің бірінші сатысы, вирион жасушалық
беткейлерге жабысады,әрбір вирус жасушаларының
бәріне ие,кейбіреулеріне ғана адсорбциялану
қабілеттілігі болатыны белгілі. Ол кейбір вирустардың
ақуызында "вирустық рецепторлар" деп аталатын
тиісті аминқышқылдық реттіліктердің болуымен
байланысты.
Қабықшасыз вирустардың шешінуі бірнеше кезеңдерден
тұрады.Бұл процестердің механизмі толық зерттелмеген.
Вирустық нуклеин қышқылдарының репликациялануы.Жаңа
жасушалық бөлшектер - ол жұқтырылатын жасушада
болмайтын вирустық нуклеин қышқылдарының және
вирустық ақуыздардың барлық молекулалардың жиынтығы.
ДНҚ-лы вирустар генетикалық ақпаратты жасушалық геном
тәріздес іске асырылады:вирустың геномдық ДНҚ-лы > аРНҚ
транскрипциялануы > вирус ақуызының трансляциялануы. Оң
жіпшелі РНҚ-лы вирустарда
(пикорнавирус,флавивирус,тогавирустар) РНҚ-ның қызметін
атқаратын геномдары болады.Ол рибосомалармен
танылып,трансляцияланады. Теріс біржіпшелі және екіжіпшелі
РНҚ-лы вирустардың геномы екіжіпшелі вирустың нуклеин
қышқылымен байланысқан РНҚ-полимеразаның қатысуымен
аРНҚ транскибирленетін матрица қызметін атқарады.
Инфекцияның түрлері.
Инфекцияның спонтанды (табиғи)
және экспериментальды (жасанды) болады. Спонтанды
инфекция осы патогендік микробқа тән беріліс механизмі іске
асқан табиғи жағдайда пайда болады ж әне мал организмінде
әлдеқашан мекендеген шартты патогендік микроорганизмдерді ң
активтенуі арқылы болады. Жасанды инфекцияны патологиялық
материалды немесе қоздырушының культурасын енгізу ар қылы
жасайды.
Егер спецификалық қоздырушы сырттан, қоршаған ортадан, организмге енген
болса, экзогендік инфекция туралы сөз болады. Бірақ, малдың ауруға қарсы
тұрушылығы төмендеген организмді коммпенсалдар есебінде мекендеушілер,
шартты патогенді микробтар инфекциянытудыра алады. Б ұл эндогендік
инфекция(аутоинфекция).
Қоздырушының бір түрімен пайда болған инфекцияны қарапайым
(моноинфекция) деп, ал бүтін бір топ микробтарының потогендік әрекетіні ң
нәтижесінде пайда болғанда –ассоциативті деп аталады. Кейде осындай
жағдайда микробтың бір түрінің басқалардың ықпалымен патогендігі
күшеюінен синергизм байқалады. Әр түрлі екі аурудың қатар жүргізуіндегі
инфекция аралас (қоспа) деп аталады. Тыныс жолдарыны ң ішектің кілегейлі
қабығында мекендейтін шартты патогенді микробтардың активтенуі
нәтижесінде бастапқы (негізгі) фонда екінші (секундтары) инфекцияның
дамуының кездейсоқтығы да белгілі. Пастерелл мен сальмонельді ң патогендік
әрекеттері, мысалы, классикалық шошқа обасын асқындырады. Аралас, екінші
және ассоциативтік инфекциялар таршылық жерде малдардың көп шоғырлан ған
өндірістік мал шаруашылығы жағдайында маңызды мәселе болып отыр.
Егер болып өткен инфекция мен мал организмінің оның
қоздырушысынан тазарғаннан кейін сол патогендік микробтық
себебімен қайтадан ауру болса, оны реинфекция дейді.
Оның даму шарты сол қыздырушыға бейімділігінің
сақталуы. Сол патогендік микробпен қозып, бұрынырақ
дамыған инфекциялық процестің фонында басталған
жаңа (қайтадан) қанығудың салдары – суперинфекция деп
аталады. Аурудың қайтадан оралуы, басталған клиникалық
жазылудан кейін оның нышандарының қайта көрініс беруі
редцидив деп аталады. Ол малдың ауруға қарсы
тұрушылығының төмендеуімен болып өткен аурудың
организмде сақталған қоздырушылардың активтенуінен пайда
болады. Рецидивтер тұрақты иммнитетті жеткіліксіз
құрылуынан болатын ауруларға тән (бруцелез, туберкулез,
жылқының індетті қан аздығы).
Иммунитет
Иммунитет (латынша іm-munіtas – босап шығу, арылу, құтылу)
организмнің антигендік қасиеттері бар жұқпалы және жұқпалы емес бөгде
заттарды, жұқпалы аурулар қоздырғышын немесе олар бөліп шығаратын
кейбір улы заттарды қабылдамаушылық қасиеті және оларға қарсы тұру
қабілеті.
Иммунитет - организмнің ауру тудыратын агенттерді олардың
тіршілік ету өнімдерін, сондай-ақ генетикалық табиғаты басқа
заттарды қабылдамаушылығы. Иммунитеттің қалыптасуына
тұтас жүйе ретінде бүкіл организм қатысады, өйткені оның
қорғану механизмі бір-біріне байланысты, әрі нейрогуморалды
реттеу жағдайында әрекет етеді.
Қысқаша тарихы
Иммунитет құбылысын жан-жақты зерттеуде Л.Пастер, И.И.
Мечников, т.б. зерттеуші-ғалымдардың сіңірген еңбегінің
маңызы зор болды. Мысалы, 1897 жылы неміс ғалымы
П.Эрлих (1854 – 1915) алғаш рет организмдегі иммундық
реакцияның химиялық моделін (кескінін), яғни “бүйірлі тізбек
теориясын” ұсынды. Ал 1959 жылы австралиялық ғалым
Ф.Бернет (1899 – 1985) және даниялық ғалым Н.Кай Ерне
(1911 жылы туған) иммунитеттің клондық-сұрыпталу (арнайы
антидененің түзілуі) теориясын ұсынды. Бұл жаңалықтар
ғылымда иммунитеттің белгісіз қасиеттерін ашуға жол
салды.Иммунитет – өсімдіктер арасында да ауру ға қарсы
төзімділік туғызатын биологиялық қасиет. Өсімдіктер
иммунитеті туралы ғылымның негізін салған Н.И. Вавилов. Ол
өсімдіктер иммунитетнің екі формасы: сұрыпты иммунитет
және түрлік иммунитет бар екенін анықтады.
Организмнің зиянды микробтар енуіне қарсы тұра алатын ерекше
бейімделушілігін организмнің табиғи төзімділігі (резистенттілігі) деп
атайды. Бұған организмнің кез келген бөгде заттарға қарсы тұрып
оларды жоюға қатысатын тері эпителийінің механикалық қасиеті,
сонымен бірге ауру қоздыратын микробтарды жойып жіберетін
бактериоцидтік заттар бөлуі, асқазан сөлінің микроб жойғыш қасиеті,
шырышты қабаттардың, лимфобездердің қорғаныс қабілеті, көз
жасының, сілекейдің микробтарға қарсы әсер ету қасиеті, қан
сарысуының құрамында болатын қорғаушы заттар – фагоциттер,
лизоцим, бактериолизин, т.б. жатады.
Ал организмге зиянды микробтар (олардың улы заттары) түскенде
оларды тікелей жоюға қатысатын ақуыз, яғни табиғаты,
қорғаушылық қабілеттілігі өте күшті арнайы заттар
– антиденелер (иммундық глобулиндер) түзіледі. Олар көк
бауыр, бауыр, сүйек кемігі, т.б. ұлпаларында өндіріліп, қан арқылы
барлық организмге тарайды. Мұндай антиденелер қандай затқа қарсы
пайда болса, соны ғана жоюға қатысады. Олар иммунитеттің арнаулы
факторларына жатады.
Кейбір жануарлар мен адамның қанында организмді ж ұқпалы
аурудан қорғайтын заттар іштен туа пайда болады, ондай
иммунитетті туа пайда болған иммунитет деп атайды. Бұл қасиет
тұқым қуалайды.
Туған күнінен бастап, өзінің барлық тіршілік ету кезеңдерінде
түзілетін организмнің қарсы тұру қабілеттілігін жүре пайда
болатын иммунитет деп атайды. Ол табиғи және жасанды деп
екіге бөлінеді (екеуі де белсенді және енжар болып ажыратылады).
Бұл иммунитеттің табиғи жолмен түзілген белсенді түрі ж ұқпалы
аурулармен науқастанып тұрғаннан кейін пайда болады. Әдетте, ол
ұзақ мерзімге созылады, кейбір жағдайда өмір бойына сақталады.
Ал табиғи иммунитеттің енжар түрі нәрестеге құрсақта жатқанда
бала жолдасы (плацента) арқылы, ал туғаннан кейін анасыны ң
сүтімен беріледі. Мұндай иммунитет ұзаққа созылмайды, сәби 1
жасқа келгенше сақталуы мүмкін.Ауруды болдырмау үшін алдын
ала егудің немесе биологиялық препараттар енгізудің н әтижесінде
түзілген иммунитет жасанды иммунитет деп аталады.
Егер де ондай иммунитет вакцина егуден кейін пайда болса – белсенді,
ал дайын иммунды қан сарысуын құйғанда пайда болса – енжар
иммунитет дейді. Жасанды жолмен, яғни егудің нәтижесінде құрал ған
белсенді иммунитет енжар түріне қарағанда, ұзағырақ (6 айдан
бірнеше жылға дейін) сақталады.
Ал сарысу енгізгеннен кейін пайда болатын енжар иммунитетті ң 2 – 3
аптадан 1 айға дейін ғана тиімділігі бар.
. Иммунитеттің түзілуіне бүкіл организм қатысады. Бас қарушы ж әне
бағыттаушы орган – орталық жүйке жүйесі болып табылады. Адам мен
жануарлар организмінде жасанды иммунитет туғызу ға болады. Оны
– иммунитеттеу деп атайды. Ол да белсенді және енжар болып екіге
бөлінеді. Белсенді иммунитеттеу антигендерде – вакцина препараттарын
(тірі микроорганизмдерден алынған) егу (теріге жағу, тері астына, ет
арасына, мұрынға, ауызға тамызу) арқылы туғызылады. Иммунитет
күші, қасиеті иммунитет туғызған вакциналық препараттың
мөлшеріне, сапасына, дайындық мерзіміне байланысты болады.
Белсенді иммунитеттеуді 1 – 2 жетіде қайталап егеді. Әсіресе, к үшті
әсер ететіні – бірнеше айдан не жылдан кейін егілген иммунитет. Енжар
Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Мырзабекова Ш.Б «Ветеринариялық
вирусология».А.2004ж.
2. Мырзабекова Ш.Б «Жалпы вирусология».А.1994ж.
3.Сюрин В.Н, Фомина Н.В «Малдардың вирустық аурулары»
4.Интернет желісі.
Назарларыңызға рахмет!!!

Орындаған: Қилашев. Е
Тобы : ВМ-305
Тексерген: Омарбеков Е.О

Ұқсас жұмыстар

Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы. Инфекция түрлері және оларға сипаттама. Иммунитеттің механизмдері

:1)Вирустардың организмге енуі,таралуы,орналасуы.Инфекция түрлері және оларға сипаттама 2)Иммунитеттің механизмдері.Иммунитеттің гуморальдық,клеткалық ,жалпы физиологиялық факторлары(температура,гормондар,ингибиторлар,интерферондар)

Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы. Инфекция түрлері және оларға сипаттама

Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы

Иммунитеттің механизмдері. Иммунитеттің гуморальдық, клеткалық, жалпы физиологиялық факторлары (температура, гормондар, ингибиторлар, интерферондар)

Вирустардың организмге енуі,таралуы,орналасуы туралы ақпарат

Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы. Инфекция түрлері және оларға сипаттама. 2. Иммунитеттің механизмдері. Иммунитеттің гуморальдық, клеткалық, жалпы физиологиялық факторлары

1)Вирустардың организмге енуі,таралуы,орналасуы.Инфекция түрлері және оларға сипаттама 2)Иммунитеттің механизмдері.Иммунитеттің гуморальдық,клеткалық ,жалпы физиологиялық

«Вирустың енуі. Иммунитет»

Пәндер