АУДАРМА КӘСІБІНІҢ ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Презентация қосу

АУДАРМА КӘСІБІНІҢ
ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Аудармашылы қпен м әдениеттанушылар, этнографтар,
психологтар, тарихшылар, әдебиеттанушылар айналысады.
Аудармашылы қ қызметті ң әр жа қтылы ғы бас қа да ғылыми
ж ұмыстырды ң қайнар к өзі болуы әбден м үмкін. Сонды қтан да
аударма ісі туралы ғылымнда- аудармашылы қта әрт үрлі м әдени
когнитифті, психологиялы қ, әдеби ж әне де бас қа аспектілер
бө лініп шы ғуы м үмкін.
Бірақ қалыптас қан д әстүрлі таным бойынша аударма ісінде
ең маңызды рольді тілдер ат қарады деп есептеліп келді, б ұл
тұжырым ғылыми негізде д әлелденді де, әйтсе де, қазіргі
заманда ғы аударма ісінде тілдік теория ға басты назар
аударылады. Аударма ісін тіл біліміне қызы ғушылы қ ма қсатына
жатқыз ғанды қтан, бірталай қиынды қтар туында ғанын ж әне сол
қиынды қтарды же ңу ма қсатында біршама істер ат қарыл ғанын
ескере кеткен ж өн. Әлі к үнге дейін к өптеген лингвистикалық
зерттеулердегі фундаментальды ж ұмыстарда аударма ісіні ң
лингвистикалы қ зерттеудің ма ңызды бір б өлігі болып табылады
деген тұжырым айтылмайды да, алайда Р. Якобсон өз
ж ұмыстарында б ұрыныра қта б ұл туралы былай деген: “Іс
ж үзінде ке ңінен тара ған тіларалы қ коммуникация т әжірибесі,
оны ң ішінде айры қша к өрінетін аудармашылы қ қызмет үнемі
лингвистикалы қ ғылымны ң ба қылауында болу ға тиісті.”
MAJOR LEVELS OF
LINGUISTIC STRUCTURE
ХХ ғасырды ң І жартысында к өптеген тілшілер аударма ісіні ң
мәселесіне (проблемасына) қызы-
ғушылы қ танытпады, сонды қтан
лингвистикалы қ ғылымда струк-
турализм ( құ рылымдылы қ)
идеясы пайда болды. Олар
лингвистиканы “на қты” ғылым-
Дар санатына жатқызу үшін
Соссюрді ң “ Өзімде ж әне өзім
ү шін ” қағидасын қолдап, “ішкі
лингвистика” немесе “ микролин-
гвистика” тұжырымдарымен
шектелді. Тіл ғылымында ғы на қтылы қ пен обьективтілікке к өз жеткізуді
көздеген тілшілер тілдік құ рылымны ң мынадай жа қтарына басты назар
аударды: тілді міндетті т үрде ба қылау ға алу, пайымдау, өлшеу, сынау,
дәлелдей отырып суреттеу ж әне ж үйелеуді: дыбысты қ, морфемалы қ
ж ә не тілді ң лексикалы қ құ рамын, оны ң синтаксистік құрылымы,
синтагматикалы қ ж әне парадигматикалы қ байланысты қ бірліктерін, сол
бірліктерді ң с әйкес келу, тілді ң м әтінге таралуын (дистрибуция), оны ң
қолдануда ғы жиілігін т.б. қарастырды. Н әтижесінде тіл білімі к өптеген
тілдерді ң құ рылымды қ ұйымдастырылуыны ң ғылыми анализінде
айтарлы қтай жетістіктерге жетті.
Алайда тілді үйренудегі структура-
листік ( құ рылымды қ тіл білімі)
ағым тілді мазм ұн жа ғынан зерттеу
туралы логикадан бас тарту ға м әж-
б ү р етті. Сонды қтан тіл туралы
барлық тұжырымдарды ң ғылыми
негізі жо қ, “менталистік ”делінді де,
семантикада тіл туралы ғылым ға
орын болмады. Сол себепті талдау-
ғ а ұ шыра ған максимальді тілдік бір-
лік сөйлемге айналды, өйткені одан ірірек тілдік
бірліктер, я ғни м әтіндерді, оларды ң семантикалы қ құрамына назар
аудармай обьективті т үрде талдау м үмкін емес еді. Сонды қтан м ұндай
лингвистиканы ң аударма ісіні ң к өкейкесті м әселелерін (проблема-
ларын) шеше алмайтыны т үсінікті. Өз тарапынан аудармашылар аударма
ісі қызметін зерттеуде тілдік ғылымда ғы роліне нем құрайлы сал ғырт
қ арады, мұны ң себебі, аударма мазм ұнын б өтен тілден аударып беру
ү шін аударып жатқан тілді ң барлы қ құралдарын пайдалану керек
болды.
Лингвистер аударма м әселесін (проблемасын) тілге тиек етіп қоймай,
аударылмайтын теорияны ң пайда болуы туралы қосал қы т үсінікке негіз
берді, б ұдан аударма ісі ж ұмысы м үлдем болмайды деген ұғым туды.
Ақындар, сыншылар ж әне әдебиетшілер к өркем шы ғарма аударыл ған
кезде түпн ұс қада ғы к өркемдік ерекшелік са қталынбайды деп
күдіктенді, к өркем шы ғарманы ң ұлтты қ ерекшелігі, к өркемдігі, м әдени-
тұ рмыстық ассоциациясы та ғы да бас қа ерекшеліктері, тілшілерге
белгілі сөздік құ рамны ң д әйектілігі, ма ңыздылы ғы, әрбір тілді ң
грамматикалы қ құ рылымы ескерілмейді де, барша т үпн ұс қалы қ
мәтіндер өз мәнінде аударылмайды, аударылуы да м үмкін емес деген
қорытынды ға келді.
Әйтсе де тіл біліміні ң аудармамен кездесуі ХХ ғасырды ң ІІ
жартысыны ң басында ж үзеге асты. Б ұған бірнеше обьективті ж әне
субьективті факторлар әсер етті, б ұл факторлар аударма ісіне де ,
лингвистика ға да өзіні ң т үбегейлі өзгетістерін енгізді.
Лингвистерді ң назарын аударма м әселесіне (проблемасы-на)
бұруда үлкен роль атқар ған жайт — аудармашылы қ қызметті ң
сапасы жа ғынан өзгеруі болатын. Әлі де болса әлем бойынша е ң
к өп аударыл ған к өркем әдеби шы ғармалар болса да, бірінші
орынға сан жа ғынан да, сапа жа ғынан да к өркем- әдеби емес
ақпаратты қ аудармалар шы қты. Олар ға ғылыми-техникалы қ,
қоғ амды қ–саяси, экономикалы қ, за ң ісіне байланысты аударма-
ларды жатқызу ға болады. Егер к өркем шы ғармаларды аударуда
аудармашылы қ е ң негізгі м әселесі (пороблемасы) т үпн ұс қаны ң
әдеби-эстетикалы қ к өркемдігіні ң ж әне авторды ң өзіне ғана т ән
ерекшелігін са қтап аудару болса, а қпаратты қ аудармада
қиындықтар кездесті, атап айт қанда қиынды қтар лингвистика
жа ғынан болды. Б ұл жерде аударыл ған м әтіндер жиі анонимді
(жасырын) түрде аударылды, жалпы стандартты қ тілде
жазылды, жеке авторлы қ ерекшеліктері ескерілмеді, аударма
мәселелері (проблемалары) негізінен екі тілді ң бірлігіндегі
ерекшеліктері мен ма ңыздылы ғы жа ғынан аны қталды.
Егер аударма ісі қызметіндегі өзгерістер лингвистерді ң
назарын өзіне аудара қоймаса, тіл біліміні ң дамуы аударма ісін
өз ше ңберіндегі іске қосты.
ЖАҢА
ЛИНВИСТИКАЛЫҚ
ПӘНДЕР

ПСИХОЛИНГВИСТИКА

СОЦИОЛИНГВИСТИКА

РАГМАЛИНГВИСТИКА

МӘТІН ЛИНГВИСТИКАСЫ

КОГНИТИВТІ ЛИНГВИСТИКА
ХХ ғасырды ң ІІ жартысын-да
лингвистика өзіні ң ғылы-ми
бағытын түп тамырымен
өзгертті. Формальды тіл құ-
рылымын (структурасын)
оқ ып үйренуде үлкен
жетістік-ке жеткен лингвистер
өздері-ні ң зерттеу
обьектілеріні ң ая-сын ед әуір
кеңітті, б ұғ ан
макролингвистиканы ң біраз
мәселелерін (проблемаларын)
қ осты, б ұл ретте бірсыпыра
фундаментальды с ұра қтар
қ аралды, тілді ң қо ғам-мен
байланысы, ойлау мен әрекет,
экстралингвистикалы қ аспектілер лингвистикалытқ
ұйымдастыру ж әне
әсілдері мен
адамзатты ң қо ғамға а қпаратты беру т.б. Тіл туралы ғылымда
маңызды орын ал ған м әтін мен ауызекі с өйлесу құрылымыны ң
мазм ұнын зерттеу ж ұмысы болды. Бірсыпыра жа ңа лингвистикалы қ
пәндер тізбегі бой к өтерді.

Ұқсас жұмыстар

Аударма кә сібінің лингвистикалық ерекшеліктері

Аударма кәсібінің лингвистикалық қырлары

Аудармашының лингвистикалық ерекшеліктері

АУДАРМА КӘСІБІНІҢ ЛИГВИСТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Аударма үрдісінің лингвистикалық ерекшелігі

Аудармашыға нұсқау

Аударма үрдісінің лингвистикалық ерекшеліктері

АУДАРМА СӨЗДІК

Аударма үрдісінің психологиялық ерекшеліктері

Аударма сапасына қойылатын талаптар

Пәндер