АМЕРИКА ҚҰРАМА ШТАТТАРЫНДАҒЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АУДАРМА НАРЫҒЫН ЗЕРТТЕУ

Презентация қосу

АМЕРИКА ҚҰРАМА
ШТАТТАРЫНДАҒЫ ЖӘНЕ
ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ
АУДАРМА НАРЫҒЫН ЗЕРТТЕУ
Дамушы елдер қатарына енетін Қазақстан үшін
АҚШ сынды нарықтағы беделі жоғары елмен қарым-
қатынаста болу өте маңызды. Екі ел арасындағы
байланыс 1991 жылы 25 желтоқсанда – АҚШ Қазақстан
Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігін таныған
кезден бастау алады. Ал 1997 жылы Қазақстан мен АҚШ
арасында экономикалық әріптестік бағдарлама жасалған
болатын.
Одан кейінгі байланысты нығайтуға бағытталған
ресми кездесулер ортақ сауда және экономикалық
шешімдердің нәтижесін берді.
1999 жылғы желтоқсанда Қазақстан мен АҚШ арасындағы келісімде
– екі ел арасындағы серіктестікті одан ары дамыту, А ҚШ-ты ң
Қазақстанға демократиялық, экономикалық өркендеуде қолдау көрсету,
аймақтық, ғаламдық негізде тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында
ынтымақтастық үшін барлық мүмкіндіктерді пайдалану сияқты
мәселелер қаралды.
АҚШ Қазақстанға мәдениет пен білімді дамыту саласында үлкен
қолдау көрсетуде “Болашақ” бағдарламасы шеңберінде қазақстандық
студенттер АҚШ, Франция, Германия оқу орындарында оқиды.
Бұндай қатынастар біздің ел үшін маңызды болып саналады.
Себебі қазіргі АҚШ Еуразияның жаңа ұлы державасы атануға ашы қ
түрде талас жүргізіп отыр. АҚШ-тың жетекші саясаттанушыларының бірі,
стратегиялық және халықаралық мәселелерді зерттеу орталығының
кеңесшісі З. Бжензинскийдің пікірінше, «Американың әлемдік де ңгейде
жалғыз ұлы державалық рөлі Еуразияға қатысты толыққанды және
ашық стратегия жасаудың қажеттілігін нық бекітіп отыр. Бжезинский
алдымен АҚШ-тың Еуразияда саяси плюрализмді бекіту қажеттігін
айтады. Ол үшін басымдық АҚШ-қа қарсы коалиция құрылудың
мүмкіндігін жоққа шығаратын саяси әдістер мен дипломатиялық
басқаруға берілуі тиіс.
Қазіргі к үні а ғылшын тілі Ұлыбританияда, Америка Құрама
Штаттарында, Канадада, Австралияда, Жа ңа Зеландияда ж әне
Кариб те ңізі бассейні мен О ңт үстік Африка Республикасында,
Ирландияда қолданылады ж әне орыс, араб, португал, испан,
қытай тілдерімен қатар Біріккен Ұлттар Ұйымыны ң ж ұмыс
тілдеріні ң бірі болып табылады. Б ұрын ғы Ұлыбритания мен
Америка Құ рама Штаттарыны ң барлы қ отарларында да өз
әлеуетін са қтап тұр. Жалпы Әлемдік рейтингте а ғылшын тілі
бірінші орын алады, м әселен Интернетте ана тілінде
сөйлеушілеріні ң саны қытай тілінен кем бол ғанына қарамастан
ағылшын тілі қолданушыларыны ң саны бойынша бірінші
орында тұр. Осы арада орыс тілі мен а ғылшын тіліні ң бас қа
мемлекеттерге әсері бойынша Қаза қстан мен Ирландияны ң
жағдайы өте ұқ сас екенін атап өткен ж өн. М әселен, жарты мы ң
жыл Ұлыбританияны ң отары бол ған Ирландияда әлі к үнге дейін
өз ана тілінде тек халы қты ң 25 проценті с өйлейді (Еуропада
басқа тілде с өйлейтін бірден бір мемлекет). Ал Азияда хал қыны ң
көпшілігі бас қа тілде с өйлейтін бірден бір мемлекет - ол
Қаза қстан (Беларусьті есепке алмаймыз, өйткені оны ң жа ғдайы
өзгеше әрі беларус тілі шы ғыс славян тілдері семьясына
жатады). Қаза қстан Ресей империясыны ң құрамында ширек
ғасыр, яғни 260 жыл бол ғанын атап өткен ж өн.
Президент «Жа ңа Әлемдегі жа ңа Қаза қстан» атты Жолдауында
былай деп атап к өрсетті: «Тілдерді ң үшт ұғырлы ғы» м әдени жобасын
кезеңдеп іске асыруды қол ға алуды ұсынамын»*. Қаза қстан б үкіл
әлемде хал қы үш тілді пайдаланатын м әдениетті ел ретінде танылу ға
тиіс. Б ұлар: қаза қ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралы қ қатынас
тілі ж әне ағылшын тілі - жа һанды қ экономика ға ойда ғыдай кірігу тілі».
Осы ған орай м ұны мемлекеттік тіл саясатыны ң негізгі басымды қтары
ретінде қарауымыз қажет.Б ұл ретте, Сиэтл университетіні ң (А ҚШ) Кіндік
Азияны ж әне Қаза қстанды зерттеу орталы ғыны ң директоры Уильям
Фиерманны ң пікірі өте қызы қ. Қаза қстан Республикасы Президентіні ң
«Тілдерді ң үштұғ ырлы ғын» енгізу ж өніндегі бастамашылы ғына оны ң
қалай қарайтынды ғы туралы « ҚазАқпарат» ұлтты қ а қпарат агенттігі
журналисіні ң с ұра ғына ол былай деп жауап береді: «Мені ң ойымша, б ұл
идея д ұрыс ж әне мемлекетті дамыту ға ж әрдемдесетін болады. Біра қ,
әзірге Қаза қстанда «Тілдерді ң үшт ұғырлы ғы» туралы айту ға әлі ерте.
Қазақ тілі Конституция бойынша мемлекеттік тіл бол ғанына қарамастан,
қазіргі уа қытта сізді ң елдері ңізде бір тілді ң – орыс тіліні ң басымды ғы
білініп тұр. Мені ң ойымша, Қаза қстанда, әсіресе қалаларда қаза қ тілі
неғұ рлым елеулі р өл атқаруы тиіс, ал ауылдарда оны ң басымды ғы
әр қашан бол ған ж әне солай бола береді. М әселен, қаза қ тілі елді ң
оң түстігі мен батысына қара ғанда шы ғысы мен солт үстігінде жиі
қолданылмайды. Ал, а ғылшын тілі Қаза қстанда елеулі орын ала
бастады ж әне б ұл өте жа қсы үрдіс».
Неғұ рлым «Тілдерді ң үштұғ ыр-
лы ғы» жобасы Қаза қстан Республика-
сы азаматтарыны ң а ғылшын тілін
оқып-үйренуі үшін жа ғдай жасауды
болжайды: барлы қ жалпы білім
беретін мектептерде, оны ң ішінде шет
тілдерін тере ңдетіп о қытатын
мамандандырыл- ған мектептерде, орта
арнаулы, жо ғары о қу орындарында
ағ ылшын тілін о қытуды ң сапасын
арттыру; кадрлар-ды даярлауды ң, о қу
процесін әдістеме-лік ж әне о қу
құралдарымен қамтама-сыз етуді ң
икемді ж үйесін жасау қажет. Осы
мақсат үшін:
1) жалпы білім беретін мектептерге
ағ ылшын тіліні ң шетелдік о қытушыла-
рын тартуды қамтамасыз ету;
2) мемлекеттік қызметшілерге қаза қ
ж әне ағылшын тілдерін жеделдетіп
оқыту ға арнал ған жалпы
пайдаланыла-тын қа ғидалы қ
Ағылшын тілінен қаза қ тіліне аудару ға қатысты тілді ң
ерекшеліктерімен байланысты белгілі бір қиыншылы қтар
туындайтыны жасырын емес. Белгілі қаза қ лингвист
ғалымы Қ.Жұбанов былай деп айтқан: «Бір тілде бас қа
тілдің қандай да бір с өзімен м әні бойынша д әл қатар
келетін с өздер сирек кездеседі. М әселен, орыс тілінде
«пастух» деген ұғым болатын болса, қаза қ тілінде
«қойшы», «жыл қышы», «сиыршы» деп б өлініп к өрсетіледі,
сол сия қты орыс тіліндегі «тетя» с өзі қаза қ тілінде «апа» да
«тәте» де ж әне «же ңеше» де болуы м үмкін. К үрделі
болғанына қарамастан кез келген орыс тіліндегі с өйлем
қазақ тіліне бір с өйлеммен аударылуы м үмкін.
Алайда, мұндай с өзбе с өз аударма стилді ң д әлдігін ғана
емес, сонымен қатар оны ң м әнін де беруі м үмкін емес».
Тағы бір күрделілік – фразеологиялы қ с өздерді аударуды ң
мүмкін еместігі немесе д әлсіздігі. А ғылшын тілінен
фразеологизмдерді бас қа тілдерге аудару әр қашан м ұндай
конструкцияларды ң семантикалы қ т ұтасты ғы мен
күрделілігіне байланысты белгілі бір қиыншылы қтар
туғызады.
Қазақстанда ғы шетел тілдеріне ж әне аударманы ң өзіні ң
қиыншылы қтарына қатысты проблемалар ға қарамастан елімізде
тілдік қарым- қатынастар процесіні ң д ұрыс жол ға т үсіп келе
жатқанын ны қ сеніммен айта аламыз. Мысалы, а ғылшын тілінен
мемлекеттік тілге анимациялы қ фильмдерді аударумен
(бұрынғыдай орыс тілінен емес тікелей а ғылшын тілінен
аударумен) айналыс қан «Болаша қ» республикалы қ жастар
қозғалысы өкілдеріні ң қызметі м ұны ң на қ д әлелі.
«Тілдердің үштұғ ырлы ғы» м әдени жобасы идеясыны ң
авторы Қаза қстан Республикасыны ң Президенті Н ұрс ұлтан
Назарбаев. Е ң ал ғаш рет б ұл идея 2006 жыл ғы қазанда
Қаза қстан хал қы Ассамблеясыны ң ХІІ сессиясында айтыл ған
болатын. Үштұғ ырлы қ идеясы мынадай қарапайым ж әне
түсінікті формуладан тұрады: мемлекеттік тілді дамытамыз, орыс
тілін қолдаймыз ж әне а ғылшын тілін о қимыз. Азаматтарды ң үш
тілді игеруіне ба ғыт ұста ған Қаза қстан қазіргі к үнгі жа ғдайды
ескереді: тілдерді ң үштұғ ырлы ғы елді ң б әсекелестік қабілетіні ң
к өрінісі болып табылады.

Ұқсас жұмыстар

Америка Құрама штаттарындағы ғылыми зерттеулер

ЖАПОНИЯНЫҢ САҚТАНДЫРУ

АУДАРМА КӘСІБІНІҢ ЛИГВИСТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Корей университеті

Испаниядағы аударма нарығын зерттеу

Скандинавия еліндегі аударма нарығ ын зерттеу

Мемлекет пен құқық осы жеке меншіктің нәтижесі

Дәстүрлі сату арналарының құрылғысы

Бағалы қағаздар нарығын реттеу

Халық және еңбек статистикасы

Пәндер