Жер геосфералары, олардың негізгі қасиеттері. Глобальдық экологиялық өзгерістердің бағытын анықтаушы әлеументтік- экономикалық процестер. Адам әрекетінің атмосфераға әсері, атмосфера күйінің өзгерістері және олардың салдарлары

Презентация қосу

Жер геосфералары, олардың негізгі
қасиеттері. Глобальдық экологиялық
өзгерістердің бағытын анықтаушы
әлеументтік- экономикалық процестер. Адам
әрекетінің атмосфераға әсері, атмосфера
күйінің өзгерістері және олардың салдарлары.

Орындаған: Кусайнова Б.О
Тобы: БЖ 315
Жер геосфералары, олардың негізгі
қасиеттері.
ГЕОСФЕРАЛАР (гео... және spїaіre — шар) — Жерді құрайтын, құрамы мен тығыздығы әр түрлі,
концентрлік (шамамен сфералық) қабаттар. [1ар сыртқы және ішкі геосфералар болып бөлінеді. Сыртқы
Геосфераға атмосфера, гидросфера, биосфера жатады.
Атмосфера — газ массасынан және ылғалдан тұратын жердің ауа қабаты.
Атмосфера массасының 90%-і төм., 16 км дейінгі қабатта шоғырланған.
Гидросфера — су қабаты, оның жоғ. шекарасы су алаптарының ашық беті арқылы өтеді. Төм. шекарасы
тұрақсыз.
Гидросфераға әлем мұхитының, құрлық пен мұздардың суы және жерасты сулары кіреді.
Биосфера — жердің органик. өмір бар жоғарғы жағын құрайды. Ол гидросфераны, атмосфераның озон
қабатынан төм. жағын және литосфераның жоғ. бөлігін қамтиды. Ішкі Геосфераға ядро, мантия және
жер қыртысы жатады.Ядро — жердің орталық өзегін құрайтын өте тығыз қабат. Ол сыртқы сұйық және
ішкі (орталық) субядродан тұрады. Жердің бетінен субядроға қарай қысым мен тығыздық өседі де,
ауырлық күші кеми береді (субядро ішінде ауырлық күші 0-ге жуық). Мантия — жер қыртысы мен ядро
аралығында орналасқан ең үлкен аралық қабат. Оның массасы жер массасының 2/3-ін құрайды.
Мантияның жоғарғы бөлігінде (мұхиттар астында 50 км, ол құрлықтарда 80—120 км тереңдікте)
сейсмикалық толқындардың күрт баяулайтын астеносфера қабаты басталады. Оның тереңд. 250—400
км.
Жер қыртысы — жердің ең жоғ. қатты қабаты. Ол шөгінді, магмалық және метаморфтік тау
жыныстарынан тұрады. Оның қалыңд. мұхиттар астында 5—10 км, құрлықтағы биік таулар астында 70—
80 км, орташа қалыңд. 33 км. Жер қыртысы мен астеносфераға дейінгі қатты жоғ. мантия қабаты бірігіп,
литосфера қабатын түзейді.
Геосфералар - өзара химиялық құрамы, агрегаттық жай-күйі және физикалық қасиеттері бойынша
ерекшеленетін Жердің концентрлік, тұтас немесе үзілмелі қабығы. Жерді бетінен орталығына қарай:
магнитосфера, атмосфера, гидросфера, литосфера, мантия және орталық бөлігі - ядросыдеп бөледі.
Кейбір Геосфералар (мысалы, атмосфера) 2-қатардағы сфераларға бөлінеді.
Экологиялық проблемаларды олардың Глобальдық
экологиялық
көлеміне қарай классификациялау. өзгерістердің бағытын
анықтаушы әлеументтік-

Ғаламдық экологиялық проблемалар: экономикалық
процестер.

климаттың өзгеруі, озон қабатының Өндірілетін ресурстардың

ыдырауы, қышқыл жаңбырлар, тек 2-3% ғана пайдалы өнім
ретінде қолданылады, ал

шөлейттену, биологиялық қалғаны қалдықтар (бос
жыныс, шлактар және т.б).

әралуандылықтың кемуі. Ауыл Адам қызметінің көңіл
шаруашылығы мен өнеркәсіптің жұмыс аударарлық нәтижесінде
қоршаған ортаға оған тән
қарқынының артуына байланысты пайда емес, тірі ағзалар үшін бөтен
(ксенобиотиктер) заттардың
болған экологиялық проблемалар. Ауыл шығарылуы жатады.

шаруашылығы зиянкестерінің улы
Табиғатта 2 мыңдай
бейорганикалық және

химикаттарға төзімді формаларының шамамен 2 млн.
Органикалық қосылыстар

пайда болуы. Атмосфераның, бар. Адам қазір 8млн. – нан
астам қосылыстарды

топырақтың, Әлемдік мұхиттың синтездей алады. Жыл
сайын олардың саны
ғаламдық деңгейдегі ластануы. Кейбір бірнеше мыңға артып
отырады.
қоршаған ортаны ластаушы заттардың
Жер бетіндегі адам мекен
тірі организмдерге әсері. етпейтін кеңістіктің болуы
(құрлықтың жалпы ауданы
149 млн. км2 болса мұндай
жерлердің үлесіне шамамен
48 млн. км2 тиеді)
Адам әрекетінің атмосфераға әсері, атмосфера күйінің өзгерістері және
олардың салдарлары.
Адам баласы өзі пайда болған алғашқы кезде табиғатқа тәуелді болды. Табиғатқа табыну алғашқы қауымдық
қоғамда басты орын алды. Бірте-бірте халық санының артуы, шаруашылық салаларының дамуы, өнеркәсіптің
өркендеуі адамның табиғатқа ықпалын арттыра түсті. Орманды жерлердің өртелуі, кәсіптік мәні бар
жануарлар санының азаюы (тіпті жойылуы) адамның ойланбай жасалған іс-әрекетінің нәтижесі. Бір кезде
"табиғатты таусылмайтын қазына" деп есептеп, "табиғаттың бермесін тартып алу" деген теріс
көзқарастардың әсерінен табиғат талан-таражға түсті. Табиғат заңдылықтарын ескермей жүргізген іс-
әрекетімізден, табиғат тепе-теңдігі бұзылды. Бұл казіргі кезде адамның өз тіршілігіне де зор қауіп төндіріп
отыр.
Әрбір халықтың табиғатқа деген қарым-қатынасы, жанашырлық сезімі тарихи дәуірлерде қалыптасады.
Қазақ халқы ұлан байтақ даланы ғасырлар бойы мал шаруашылығына дұрыс пайдалана білді. Әрбір түліктің
өзіне тән өрісін де тандай біліп, жазда жайлауға, қыста қыстауға, т.б. орын ауыстырып тұруы табиғатқа
деген қамқорлығының құнды көрінісі. Халқымыз кең байтақ жайылымдарды жыл мезгілдеріне сай дұрыс әрі
тиімді пайдалана білген. Халқымыздың асыл азаматы Міржақып Дулатұлы 1910 жылы жазған мақаласында
төрт түлік малдың халық өміріндегі алатын орнын ерекше атап көрсеткен.
"Мал оның күнкөріс көзі. Оның барлық мүддесі мал төңірегінде, игілікті өмірге қолын жеткізетін иен дәулеті
де осы мал байлығы... Табиғаттың кейбір заңдылығын бақыламай, білмей отыра алмайды", — деген ойлары
өте орынды айтылған. Бір кезде халқымыздың көзінің карашығындай корғап келген жайылымдарының казіргі
тағдыры мүлде сын көтермейді. 1954 жылы басталған тың және тыңайған жерлерді игеру деген жаңсақ
ұранмен миллиондаған гектар жайылымдар босқа жыртылды. Ондай жерлерде алдын ала ғылыми
зерттеулер жүргізілмеді және әрбір аймақтың жергілікті табиғи жағдайлары ескерілмеді.
Ғалымдардың деректері бойынша Қазакстанда 180 млн га мал жайылымының 30 млн га алқабы мал тұяғынан
тозаңы шықты, 50 млн га жер су тапшылығынан жарамсыз күйге ұшырады. Бірнеше жылдың ішінде еліміздің
солтүстік аймақтарындағы шұрайлы жерлер эрозияға (желдің әсерінен) ұшырап, не егін егуге, не мал
жайылымына жарамай қалды. Мұндай мысалдарды Жер шарының басқа аймақтарынан да келтіруге болады.
БҰҰ сарапшыларының мәліметі бойынша, Жер шарындағы құрлықтың 30% алқабы қазіргі кезде техногендік
әсерден шөлді аймаққа айналған. Бұл көрсеткіш жыл сайын 6 млн г-ға өсіп отырғаны да белгілі.
Адам әрекетінің атмосфераға әсері, атмосфера күйінің өзгерістері және
олардың салдарлары.
Өнеркәсіптің өркендеуіне байланысты пайдалы қазбаларды өндіру кезінде жылына 100 млрд т-дан астам тау
жыныстары қопарылады. Осы жер қойнауынан алынатын шикізаттың бар болғаны 10%-ы дайын заттар
жасауға жұмсалады да, қалған 90%-ы жарамсыз қалдықтарға айналады.
Адамның ойланбай жасалған іс-әрекеттерінің әсерінен жануарлардың көптеген түрі жойылған. 1600 жылдан
бастап қазіргі кезге дейін құстардың 162, сүтқоректілердің 100-ге жуық түрі біржола жойылып кеткен.
Олардың көпшілігінің жойылуына тікелей адамдардың шектен тыс аулауы әсер еткен.
Кейде өсімдіктер мен жануарларды бір жерден екінші жерге алдын ала ойланбай жерсіндіру де пайдалы бола
бермейді. Мысалы, Аустралия жерінде жабайы қояндардың көбейіп кетуі, кактустың қаптап өсуі ауыл
шаруашылығына орасан зор зиян келтіруде.
Қоршаған ортаның өнеркәсіп орындарынан, көліктерден, тұрмыстық өажетінен бөлінген улы газдардан ірі
қалалардың ауасы ластануы кең өріс алуда.
Соңғы кезде ауаның радиоактивті заттармен көптеп ластануы адамзатты көбірек толғандырып отыр. 1986
жылы сәуір айында болған Чернобыль экологиялық апатынан табиғатқа орны толмас орасан зор нұқсан келді.
Арал теңізінің көлемі соңғы 40 жыл ішінде 60%-ға азайды. Балқаш көлінің көлемінің кемуі де жылдан-жылға
айқын байқалуда.
Қазіргі кезде Қазакстанның көптеген өңірі экологиялық апатты аймақ деп аталады. Соның мысалына Семей
полигонын атауға болады. Оның аумағы шамамен 18 мың км 2 алқапты камтиды. Семей полигонында 1949—
1989 жыл аралығында 500-ге жуық жарылыс болып, сынақтар өткізілген. Осындай жойқын жарылыстардан
Семей өңірінің табиғаты да, халқы да өте ауыр зардап шегуде. Мұндай әр түрлі деңгейде жүргізілген
сынақтар мен арнайы жарылыстар Қазақстанның 34 жерінде жүргізілгені белгілі болып отыр.
Қазақстанда атом энергиясын халық игілігі үшін пайдалану мақсатында 1963 жылдан бастап Ақтау
қаласында Каспий теңізінің суын тұщыландыру қондырғысы жұмыс істейді. Ол қондырғы "БН—350" деп
аталады. Онда тәулігіне 120—150 мың м 3 теңіз суы тұщыландырылады.
Көрнекті ғалым В.И.Вернадскийдің айтуы бойынша, адам қуатты геологиялық күшке айналып отыр.
Ноосферадағы табиғат пен қоғам арасындағы өзара үйлесімділікті сақтау, биосфераны жасампаздықпен
көркейту жер бетіндегі барлық адамдардың бірлесе отырып, жұмыла жұмыс атқаруын қажет етеді
Адам әрекетінің атмосфераға
әсері,
Назарларынызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Орман мониторингі

Жоғарғы атмосфераның антропогендік ластануы

Жер геосфералары

Табиғи ресурстар мониторингі

Геоэкологияжоғарғы иерархиялық деңгейлердің Экожүйесін зерттейтін экологияның бір саласы

Геоэкология - экология және геграфия түйісіндегі кешенді ғылым

Антропогендік іс әрекет және гидросфера

Атмосфера жердің ауа қабаты

ҚТҚ қоршаған ортаның ластануы

Атмосфера ластануы

Пәндер