Күзендердің систематикасы. Құрылыс ерекшелігі. Таралуы. Дамуы мен көбею

Презентация қосу

ердің с и с т е м а т и к а с ы . Құ р л ы с е р е к ш е л і г і . Т а р а л у ы . Д а м у ы м е н

Орындаған:Қапай Г.Е
Тексерген:Тугамбаева С.М
Топ:БЛ-409
Жоспар
I. Негізгі бөлім
1.1 Қүзендердің систематикасы
1.2 Таралуы
1.3 Күзендердің түрлері
1.4 Құрылыс ерекшелігі
1.5 Дамуы мен көбеюі
II.Пайдаланған әдебиеттер
Қүзендердің систематикасы
Денесі жіңішке біркелкі. Мойны қысқа
және жуан. Құлақтары кең домалақтау,
сыртқы жиегі 2, аяқтары қысқа, 5
бармақты, бармақ аясында түк пен
қапталған жарғақтары бар табаны
сүйелдерінен басқасы түкті келеді.
Құйрығы денесінің 3/4 бөлігіндей, жүні
қысқа, денесіне біркелкі шыққан. Жаз
мезгілінде жаны, арқасы, басының
жоғарғы жағы коңыр.
Күзендердің маңызы
Күзен – сусар тұқымдасына жататын жыртқыш
жануарлардың бірі болып табылады. Қазақстанда
орманды далалар мен шөлейт аймақтарды, әсіресе,
жусанды және астық тұқымдас өсімдіктер өскен
жерлерді мекендейтін 7 түрі кездеседі.
Бұлар көбінесе сарышұнақтардың, қосаяқтардың,
аламандардың індерін пайдаланады. Өздері ін қазбайды.
Тұрқы 13-53 сантиметр, салмағы 0,1-2,2 келідей болады.
Денесі ұзынша келген. Жүні үлпілдек, жұмсақ, түсі
алуан түрлі. Қорегін іңірде, түнде аулайды.
Күзендердің – терісі бағалы, кәсіптік маңызы бар аң.
Сонымен қатар олар зиянкес кемірушілерді жеп пайда
келтіреді. Дегенмен, зияны да жоқ емес. Тауықты
жегендіктен ауылшаруашылығына кесірін тигізеді.
Таралуы
Солтүстік жарты шарда Африканың солтустік, оңтүстік б өлігінде,
Солтүстік Үндістаннан, Малай архипелагында және Оңт үстік Американы ң
солтүстік бөлігінде таралған. Туыстың жүйеленуі аны қталма ған. 13 т үрге
бөлуге болады. Оның 8 түрі ТМД, ал Қазақстан фаунасында 7 түрі кездеседі.
Синонимдері: Қазақша атауы Ақкіс жергілікті атауы а қ тыш қан 6 айда –
гернон. Ақкіс (Mustela erminea)-сусар тұқымдасына жататын жырт қыш а ң.
Қазақстанның солтүстік орманды-дала аймақтарында, оңт үстік ж әне
оңтүстік шығыстағы тауарларында кездеседі. Қоңыс таңдамайды. Ол өзен
көл бойында, бұталы ағаш арасында, сай -салаларда, тау б өктерлерінде жиі
кездеседі. Дене тұрқы 16-30 см, салмағы 120-370 г. Жазда арқасы а қ т үсті
болса, қыста денесінің жүні аппақ келеді. Өзіне ұқсас а ққалақтан
айырмашылығы-құйрығының ұшы қара. Ақкіс негізінен, тоқалтістерімен,
сутышқандарымен, бақа кесіртке, балықтармен, кемірушілермен ж әне
сондай-ақ ұсақ жәндіктермен қоректенеді. Азығын аулау ға көбіне т үнде
шығады. Ақпан-мамырда ұйығып, 9 айдан соң 8-9 күшік туады. Ақкіс
жылына екі рет: көктем мен күзде түлейді. Терісі ба ғалы бол ғанды қтан
ауланады. Зиянды кеміргіштермен қоректенгендіктен ауыл ж әне орман
шаруашылықтарына да едәуір пайдасын тигізеді.
Шұбар күзен
Шұбар күзен ( Vormela peregusna) — сусар тұқымдасына жататын
жыртқыш сүтқоректі. Дене тұрқы — 27—35 см, құйрығы 11—20 см. Т үсі
шұбар, қара сары дақты. Басы, төсі, бауыры, жауырыны, аяқтары қара
қоңыр. Тұмсығы қысқа, құлағы үлкен дөңгелектеу. Қазақстанның
оңтүстігінде таралған. Дала, шел,шөлейт айма қтарды мекендейді. Әр т үрлі
індет тарататын кемірушілермен, құстармен, оларды ң ж ұмырт қасымен
қоректенеді. Тамыз— қыркүйекте ұйығып,
5 ай көтеріп, ақпан—наурызда 3—8 күшік туады.
Кейінгі кезде тың жерлерді жыртып және
кеміргіштермен күресу үшін улы химикаттарды
көп қолданғандықтан Шұбар күзен азайып кетегі,
сол себепті қорғауға алынып, Қазақстанның
"Қызыл кітабына" енгізілген (1996).
Шұбар күзеннің биологиясы аз зерттелген. Кемірушілермен қоректеніп,
пайда келтіреді. Саршұнак, сұр тышқан, құм тышқан молыра қ кездесетін
шөл және шөлейт өңірлерде тараған. Облыс жерінде
Қаркаралы , Нұра (Шошқакөл алабы) ауданында кездеседі
Таралуы
Түрдің таралуы Оңтүстік-Батыс Еуропа, жарым-жартылап
Алдыңғы, Орта және Орталық Азия қалетиды, Қазақстанда
шұбар күзен, негізінен оның Оңтүстік жартысын –
Маңғышлақ, Үстірт,
Аралбойы, Қызылқұм,
Арысқұм, Мойынқұм,
Тауқұм, Бетпақдаланың
оңтүстігі, Оңтүстік Балқаш
бойы, Іле және Сүреті
ойпаттары, Іле мен Жоңғар
Алатауларының
етектері, Алтай, Алакөл мен Зайсан ойпаттары. Еділ-
Жайық өзендері аралығында, Орталық Қазақстанда және Алтай
балаларында жойылып кетті.
Күзендердің пайдасы және жіктелуі

Денесінің ұзындығы 43-53 см, салмағы 1-2 кг келетін терісі өте
бағалы аң. Жүні ұзын, әдемі, әрі жылтыр келеді. Қыста б ұлғынны ң
жүні әдемі, үлпілдек, жібектей жұмсақ, қылшықтары жылтылдап
тұрады. Қазақстандағы терісі аса бағалы аң - б ұлғынның өте к өп
тараған жері - Алтай таулары. Бұлғынның жемдері - кеміргіштер мен
самырсын жаңғағы өте азайып кеткен жылдары тәжірибелі а ңшылар
оны арнаулы жем - ет ілген қақпанмен ұстап, көп олжаға батады
Дүниесі: Жануарлар
Жамағаты: Хордалылар
Табы: Сүтқоректілер
Сабы: Жыртқыштар
Кіші сабы: Caniformia
Тұқымдасы: Mustelidae
Кіші тұқымдасы: Mustelinae
Тегі: Mustela
Білгенге маржан
Шұбар күзен – сусарлар тұқымдасының орташа
пішінді жыртқышы (денесінің ұзындығы 35-38 см,
салмағы 650-680 г). Сырт пішіні күзенге ұқсас, бірақ
арқасы алабажақ; құрсағы қара түсті, басының
ортасынан көлденең үлкен ақ жолақ өтеді. Күзенге
тағы бір ұқсастығы – арқасын доға тәрізді иіп, секіріп
қозғалуы. Қорыққанда немесе ызаланғанда өзіне тән
қимылымен шашақталған құйрығын арқасына тастап,
басын көтеріп, тісін сірестіріп, ит сияқты ырылдаған
дыбыс шығарады. Каспийден Ертіске дейін шөлді
жерлерді мекендейді, бірақ барлық жерде сирек, сол
үшін Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Бұл
сарышұнақтар, құмтышқандар, жерде ұялайтын
құстармен қоректенеді. 15 жыл өмір сүреді. Інде
ұялайды. Маусым-шілдеде күйлейді, 5 айдан кейін
інінде 3-8 ұрпақ пайда болады. Санының азаюының
негізгі себептері – тың жерлерді жырту және
кеміргіштермен күресу үшін улы химикаттарды кең
Ақ күзен
Ақ күзен (Миstеlа егтіпеа) және ақкіс (М.
піvаlіs) — бұлар сусар тұқымдасының ең
ұсақ түрлері болып саналады.
Бізде көп жерлерде тараған. Олар жерден ін
қазып, ұя салады. Ақ күзен және ақкістер
зиянды кемірушілерді қырып, пайдасын
тигізеді. Бұлардың тeрісі өте құнды, әсіресе
ақ күзеннің терісі өте бағалы. Солтүстік
облыстарда бұлардың екеуі де қыста ақ түсті
болады.
Ақ күзеннің маңызы
Орал өңірінде көп тараған дала
күзені.Оның сәнді терісі шикізат есебінде
шет елдерге шыға-рылатын аң.Жалпы
түсі ақшыл сары,тек қылшығының үсті
ғана қоңыр.Бауыры ақшыл.Осыған қарап
кейде оны ақ күзен деп те атайды. Оның
қысқы терісі құнды.Бұл кезде оның жүні
ұзын,жұмсақ және қалың келеді.
Күзендер ін қазбайды,басқа кемірушілер
інін қолданады.Ол ауылшаруашылығына
зиян келтіре-тін саршұнақтарды
құртады.
Еуропа қара күзені
Еуропа қара күзені (Mustela lutreola) – сусар
тұқымдасына жататын мамық терілі аң. Қазақстанда
1920 – 30 жылдары Батыс Қазақстан, Ақтөбе
облыстарының Жайық, Елек, Қарғалы, Жаман
Қарғалы өзендерінің жағасында мекендеген. Соңғы
рет 1938 жылы Еуропа қара күзенінің біреуін Ырғыз
өзенінің, екіншісін Солтүстік Қазақстан
облысындағы Шағалалы өзенінің бойынан ұстаған.
Бұдан басқа Қазақстанда таралуы жөнінде ешқандай
дерек жоқ. Еуропа қара күзенінің дене тұрқы 36 – 42
см, салмағы 1,1 кг-дай. Басы жалпақ, денесі ұзынша
келген, аяқтары қысқа. Башпайларының арасы жүзу
жарғағымен жалғасқан. Жүні біркелкі үлпілдек, қара
қоңыр, қызғылт қоңыр түстес. Алқымында,
астыңғы және үстіңгі еріндері мен төсінде ақ дағы
болады. Өзенде, ағын суда, бөгендерде мекендеп, інін
(тереңдігі 1,5 м-дей) су астына қазады. Балық, ұсақ
кемірушілер, жәндіктермен қоректенеді. Жыныстық
жағынан бір жаста жетіледі. Ақпан – наурыз
айларында ұйығады да, 42 – 75 күннен кейін
балалайды (3 – 7, сирек 10). Күзге қарай інін тастап,
өз бетінше тіршілік етеді..
Ақкіс
Ақкіс ( Mustela erminea) – сусар тұқымдасына
жататын жыртқыш аң. Қазақстанның солтүстіктегі
орманды-далалы аймақтарында, оңтүстік ж әне о ңт үстік-
шығыстағы тауларында кездеседі. Қоныс та ңдамайды. Ол
өзен-көл бойында, бұталы ағаш арасында, сай-салаларда,
тау бөктерлерінде жиі ұшырайды. Дене т ұр қы 16 – 30 см,
құйрығының ұзындығы 6 – 12 см, салм. 120 – 370 г.
Жазда арқасы мен бүйірі қоңыр, бауыры ақ түсті болса,
қыста денесінің жүні аппақ келеді. Өзіне ұқсас а қ
қалақтан айырмашылығы – құйрығының ұшы қара
болады. Ақкіс негізінен тоқалтістермен, су
тышқандарымен, бақа, кесіртке, балық, ондатрлармен
және сондай-ақ ұсақ жәндіктермен қоректенеді. Азы ғын
аулауға көбіне түнде шығады. Ақпан – мамырда ұйы ғып,
9 айдан соң 8 – 9-дан күшіктейді. А. жылынаекі рет –
көктем мен күзде түлейді. Терісі ба ғалы бол ғанды қтан
ауланады. Зиянды кеміргіштермен қоректенгендіктен
ауыл және орман шаруашылығына да едәуір пайдасын
тигізеді.
Сары күзен
Аталығының ұзындығы 21- ден 28 ге дейін
жетеді, аналығы 21 см-ден 26 см,құйрығы
10 см-дан 15 см дейін болады.Корея,Индия
және Ресейде кездеседі.Қазақстанда 2
түрі:түркістандық және алтайлық түрі
кездеседі.Ұсақ кеміргіш, жәндік қөректі
және құстармен қоректенеді.
Аққалақ
Аққалақ ( Mustela nivalis)
— сусарлар тұқымдасына жататын сүтқоректі.
Аққалақты кейде ақ қия немесе ақ құлақ деп
те атайды. Дене ұзындығы 11 ден 26 см дейін,
құйрығы 1,3—4 см, салмағы 43-250 г келеді.
Денесі жіңішке, икемді. Жазда түсі күңгірт—
жирен, (денесінің астыңғы жағы ақ), қыста,
ақ. Солтүстік Америкамен Еуразиядатаралған;
ТМД—да барлық аймақтарда кездеседі.
Әртүрлі табиғи жағдайларда тіршілік етеді.
Қазақстанның орман-тоғайларында, өзен-көл
жағаларында, сай-салаларында, тау
алқаптарында, шөл-шөлейтті жерлерінде
кездеседі. Жыртқыш, ұсақ кемірушілермен
қоректенеді. 3—10—ға дейін, негізінде 4—7
күшігі болады. Кәсіпшілік маңызы шамалы.
Аққалақ - пайдалы аң. Оның әрбіреуі жылына
ауыл және орман шаруашылықтарына орасан
зор зиян келтіретін 2,5-3 мыңдай
ұсақкеміргіштерді құртады.
Күзендер түрлеріне кесте
Түрі Атауы

Ақ күзен Мustеlа mink

Шұбар күзен Vormela peregusna

Аққалақ Mustela nivalis

Еуропа қара күзені Mustela lutreola

Сасықкүзен Mustela sibirica
Пайдаланған әдебиетттер

1.Б.Есжанов,Қ.С.Мұсабеков
“Териология”, Алматы 2011
2.Б.Есжанов,О.Беркінбай,Қ.Нұрғазы
“Жалпы терриология”,Алматы 2010

Ұқсас жұмыстар

ЕСКЕКАЯҚТЫЛАР ОТРЯДЫ.ИТБАЛЫҚ ТАР ТҰҚЫМДАСЫ PINIPEDIA

МЫСЫҚ ТӘРІЗДІЛЕР ТҰҚЫМДАСЫ

Қояндар

Қояндар жайлы

Жоғары сатыдағы споралы өсімдіктер

МАЙШАБАҚТӘРІЗДІЛЕР ОТРЯДЫНЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ

Кит тәрізділер отряды, негізгі өкілдері. Ішкі, сыртқы құрлысы

Сусарлар тұқымдасы

Күздік көбелек –кеміргіш көбелектер тобының өкілі. Оның биологиясының ерекшелігі, зиянкестердің систематикасы, таралуы, биологиясы

Өнеркәсіпте пайданылатын дрожжилар

Пәндер