Тірек – қимыл жүйесі

Тірек - қимыл жүйесі

Орындаған: Ерсаинов Д. Е. (П-411)

Тексерген: Құнанбаева Н. С.

Семей - 2015

Тірек-қимыл жүйесі

Қаңқа Бұлшық ет

(белсенді) (енжар)

ТҚЖ атқаратын қызметі:

-тіректік

-қозғалтқыш

-қорғаныш

Қаңқа

-бас сүйек

-омыртқа жотасы

-кеуде қуысы

-иық

-аяқ-қол сүйегі

-жамбас белдеуі

Бас қаңқасы

Ми

Бет

-маңдай

-шүйде

-жұп самай

-төбе

-үстіңгі жақ сүйек

-астыңғы жақ сүйек

Бас сүйектері - ми сауытынан және бет сүйектерінен тұрады. Ми сауыты- маңдай, жұптасқан төбе, шүйде, екі самай, негізгі және көз торы сүйектерінен тұрады. Ми сауыты сүйектері бір-бірімен жіктесе байланысқан. Бет сүйектері- жоғарғы және төменгі жақ сүйектері, бет, таңдай сүйектері, кеңсірік, мұрын сүйегі, көз қуысы сүйектерінен тұрады. Бас сүйектерінде бір ғана қозғалмалы сүйек болады. Кішкентай балалардың ми сауыты бет сүйектерінен ертерек дамиды. Бет сүйектері 1 жаста, жыныстық жетілу кезінде жақсы дамиды. Ми сауытының көлемі бет сүйегінің көлемінен 8 есе, ересектерде 2-2, 5 есе артық.

Кеуде қуысы

омыртқа жотасы - 33-34

қабырға-12

төс сүйегі

Омыртқа

жотасы

мойын-7

арқа-12

бел-5

сегізкөз-5

құйымшақ-4-5

Омыртқа жотасы 33-34 омыртқадан тұрады: 7 мойын омыртқасы, 12 арқа омыртқасы, 5 бел омыртқасы, 5 сегізкөз омыртқасы, 4-5 құймышақ омытқасы. Сегізкөз және құймышақ омыртқалары бір-бірімен бірігіп кеткен. Әр омыртқаның денесі, доғалары болады. Омыртқаның тығыз жері денесі. Омыртқа денесі мен доғасы омыртқа каналын құрайды. Доғасынан 7 өсінді шығады: 1 артқа қараған, 2 жоғары қараған, 2 төмен қараған, 2 бүйір.

Омыртқалардың өзіндік ерекшеліктері болады:

І-ші мойын омыртқасы тікелей бассүйегімен жалғасып кеткен, денесі және өсінділері болмайды және омыртқа тесігі басқа омыртқалардан кеңірек. І-ші мойын омыртқасын атлант немесе ауыз омыртқа деп атайды.

ІІ-ші мойын омыртқасының денесінен жоғары қарай бағытталған тісшесі болады. Тісшедегі бетімен ауыз омыртқамен жалғасады.

ІІІ-ші мойын омытқаның арқа өсіндісі ұзын болады.

Иық белдеуі

Жауырын

Бұғана

Иық белдеуін жауырын және бұғана сүйектері құрайды. Жауырынның сыртқы бұрыштары иық басы сүйектері арқылы қол сүйектерімен жалғасады. Алдыңғы жағында бұғана сүйегімен жалғасады.

Жауырын - жалпақ қос сүйек, ол омыртқа және қабырға сүйектерімен бұлшықет арқылы жалғасқан. Жауырын сүйектері жігіттерде 19-20, қыздарда 18 жаста қатаяды.

Бұғана латынның S әрпі тәрізді иілген сүйек. Бала туар алдында оның төс жақ ұшынан басқа жері сүйекке айналып үлгереді. Ал төс жақ ұшының сүйектенуі жігіттерде 24, қыздарда 23 жаста аяқталады.

Қол сүйектері

тоқпан жілік

кәрі жілік

білек

қол басы сүйектері

Қол сүйектері - тоқпан жілік, білек (шынтақ пен шыбық сүйектен құралған), қол басы (білезік, алақан, саусақ) сүйектерінен тұрады. Тоқпан жілік 20-25 жаста қатайып, екі басында тек шеміршектері қалады. Бұл жіліктің ұзарып өсуі оның басындағы өсу нүктелеріне байланысты болғандықтан, 22 жасқа дейін жілік басын кесуге болмайды. Кессе, жілік өспей қысқа болып қалады. Кәрі жіліктіңқатуы 20-25 жаста жігіттерде, 17-20 жаста қыздарда аяқталады. Білезік сүйектерініңқатуы 14-16 жаста аяқталады. Саусақ сүйектері 16-18 жаста қатып аяқталады.

Аяқ сүйектері

ортан жілік

асықты жілік

шыбық сүйек

толарсақ

табан

бақай

Аяқ сүйектерін - ортан жілік, асықты жілік пен шыбығы, табан сүйектері құрайды. Ортан жілік адам денесіндегі ең ірі сүйек. Оның жілік басы, мойны, денесі болады. Бала туғаннан кейін алғашқы 5 жылда ортан жілік тез өсе бастайды да, 5-9 жас арасында қыздардың ортан жілігі жылдан жылға баяулап, ер баланың жілігі бір қалыпты баяу өседі. Ортан жілік 18-20 жаста өсуін тоқтатады. Асықты жілік пен шыбығықыздарда 16-17, жігіттерде 19-20 жасқа дейін өседі.