Тілдік контактілер: пиджиндер, креолдар және субстрат-суперстрат әсерлері

Тілдік байланыс

Тілдің құрылысы мен сөз қорына әсер ететін екі не одан да көп тілдердің

өзара қатынасы. Тілдік байланыс түрлі этникалық және тілдік топ өкілдерінің

араласу қажеттілігінен туындайды.

Тілдік контактілер. (лат. contactus жанасу) Бір

немесе бірнеше тілдің құрылымы мен сөздігіне ықпал ететін екі не одан көп тілдің бір-бірімен байланысқа түсуі. Тілдік контактілердің әлеуметтік жағдайлары әртүрлі этникалық, тілдік топтардың шаруашылық, саяси т. б. себептермен бір-бірімен жиі қарым-қатынасқа түсуі арқылы анықталады.

Тілдік контактілер - әртүрлі тілде сөйлеушілердің үнемі байланыс жасауы нәтижесінде пайда болады, ондай жағдайда сөйлеушілер бір мезгілде екі тілді бірдей пайдалануы немесе әрқайсысын жеке қолдануы мүмкін

Ынтымақтастық нәтижесінде тілдердің өзара сөз алмасу, жаңа тіл пайда

болу, бір тілдің ерікті түрде қатынас құралы ретінде қолданылу үдерісі

жүреді. Бөтен тілге бейімделу барысында пиджиндер қалыптасады, яғни өз

тілдері бөлек адамдардың ықшамдалған коммуникативтік жүйе арқылы

қарым-қатынас жасауы.

Пиджин, креол тілдері. Кейбір елдерде халықтар арасындағы қарым-қатынас қызметін пиджин тілдері атқарады (пиджин-инглиш, лингва-франка,

бичламар, португал пиджин) . Мұндай гибридті тілдер Қиыр Шығыс, Мұхит елдерінде, Батыс Африка, Латын Америка елдерінде орын алған. Пиджин қарым-қатынас жағдайында ортақтығы жоқ түрлі топтағы

тілдер арасында болады, көбіне ауызша түрде жүзеге асады. Пиджин тілдер қызметі жағынан шектеулі, этникалық топтың ешқайсысының ана тілі болып танылмайды.

Ал белгілі бір этностың туған тілі болып кеткен пиджин тілін креол тілдер деп атайды.

Пиджиндер (ағыл. business сөзін бұзып айтудан шыққан) орысша пиджины. Негіз тілдің құрылымын бұзып, қарапайымдап дамудан пайда болған тілдер типі.

*-Пиджин көбінесе ағылшын тілінің негізінде қалыптасқан, сонымен бірге француз, испан, португал тіллдері негізінде қалыптасқандары кездеседі.

*-Пиджин халқы аралас, әр текті елдерде этносаралық қатынас құралы ретінде қолданылады.

*-Пиджин тілдің табиғи дамуы нәтижесінде емес, этносаралық қатынас жағдайында негіз-тілдің өзгеруінен туғ, ан. Ол - генетикалық дамудан пайда болмаған, аймақтық-типологиялық категория.

*-Пиджин белгілі жағдайда ірі аймақтарда койне түрінде, кейде ресми тіл түрінде қызмет етеді.

Креол тілдер (фран. Creole < исп. Criollo) белгілі бір еуропалық тілдің бір кезде отарланған байырғы халықтың қатынас құралы ренітде қолданылуы нәтижесінде туған аралас тіл.

*-Креол тілдер негіз-тіл мен жергілікті халық тілінің пиджинделуі процесі негізінде туып, жергілікті халыққа ана тіліндей қызмет етеді.

*-Креол тілдер Африка, Азия, Америка, Океания елдерінде 25-30

млн. адам сөйлейді

Туыс емес тілде сөйлейтін халықтар тілдік одақ құруы мүмкін. Ондай одақтар туралы Б. де Куртэне еңбегінде сөз етіп, лингвистикада

Н. С. Трубецкойдың еңбегінен кейін термин ретінде қалыптасты.

Туыс емес тілдердің Поволжиядағы тілдік одағы (фин -угор тілдері - марий, удмурт және түркі тілдері - башқұр, татар, чуваш), Орталық Азия (Гималай) тілдік одағын (үндіеуропа тілдерінің тобы мен тибет-қытай тілдері) атауға болады.

Тілдердің өзара байланысуына, екі тілде сөйлеуіне байланысты қостілділік құбылысы пайда болып, әрі оған қатысатын адамдардың санына қарай топтық және жалпылық қостілділік болып ажыратылады.

Ұқсас жұмыстар

Субстрат дайындау технологияларының аспа саңырауқұлағының селективтілігі мен өнімділігіне әсері

Жалпы және тілдік семиотика: таңбалардың табиғаты мен тілдік құрылымдар

Іскерлік ортада ресми іскерлік қатынастың тілдік, тілдік емес және сөз әдебінің аспектілері

Қарым-қатынас психологиясы: құрылымы мен функциялары, тілдік және тілдік емес қатынастар, трансактілі талдау

Фердинанд де Соссюрдің тілдік таңбалар тәсілі: форма мен мазмұн, тілдік бірліктер мен қызметтері

Ультрадыбыстың фармациядағы қолданылуы және биологиялық әсерлері

Әлем бейнесі: тілдік және ұлттық концептуалдық талдау

Семірудегі фармакотерапия: принциптері, препараттар мен жанама әсерлері

Табу мен эвфемизмдердің тілдік табиғаты және зерттелуі

Иондаушы сәулелердің генетикалық әсерлері және радиациялық мутагенез

Пәндер