Педагогтың кәсіби өзін- өзі тануы және өзіндік дамуы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының білім және ғылым
министрлігінің Семей қаласының Шәкәрім атындағы
мемлекеттік университеті

Педагогтың кәсіби өзін- өзі
тануы және өзіндік дамуы.

Орындаған: Тоқтасынова Құралай
Топ: Т-413

Семей 2015 ж
«Қазіргі әлемде жай ғана жаппай сауаттылық
жеткіліксіз болып қалғалы қашан. Біздің
азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және ең
заманауи өндірістерде жұмыс жасау
машығын меңгеруге дайын болуға тиіс», - деп Елбасы
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев айтып өткендей, әр адам
үнемі дамып, жетіліп, үйреніп отыруы керек.
Қазақстан Республикасы білім беру заңында
көрсетілгеніндей, адамзат құндылықтары, ғылым мен
тәжірибе негізінде, жеке тұлғаны қалыптастыруға
қажетті жағдайларды жасау - білім беру жүйесінің
негізгі міндеті болып отыр. Кәсіби мамандарды дайындау
мәселесін шешудің де жаңа жолдары қарастырылуда.
Еліміздің бүгіні мен ертеңі өскелең ұрпақ еншісінде. Ал осы
ұрпақты бүгінгі таңда жан–жақты, терең білімді, интеллектуалдық
деңгейі жоғары, өзбетімен ізденуге қабілетті етіп
қалыптастырудың бірден-бір жолы – оқушыны шығармашылыққа
жетелеу. Бұл мұғалімнен терең біліктілікті қажет етеді. Себебі
шығармашыл ұстаз ғана шығармашыл тұлғаны қалыптастыра
алады.
Бүгінгі қазақстандық мектептерге қоғамның қарқынды дамуына
ілесе алатын, заман талабына сай ойлайтын, ғылыми-әдістемелік
білімі жеткілікті, педагогика мен психологияны терең меңгерген
ізденімпаз мұғалім қажет. Бұл мұғалімнің кәсіби шеберлігінен
көрінеді. Басқаша айтқанда, білім беру үдерісі мұғалімнің
дайындық деңгейі мен мамандық сапасына үлкен талап қояды. Ол
мұғалімнің өзін-өзі дамытуына, өзіндік білім алуына және
өздігінен шығармашылық түрде қызметтерін іске асыруға
мүмкіндік береді. Мұғалім – бүгінгі оқушы – ертеңгі қоғамның,
елдің тірегін өмірге дайындаушы.
Кәсіби мұғалім - құзырлығы жоғары, әлеуметтік тұрғыдан жетілген, әдіс-
тәсілдерді меңгерген, шығармашылықпен жұмыс істейтін, өзін- өзі к әсіби
жетілдіруге ұмтылған маман. Мұғалім, Педагог маманды ғы, зиялылар ішіндегі
көп топтасқан мамандықтардың ірі тобына жатады. Білім беру ж үйесінде
педагогтар мемлекеттік қызметкерлер болып табылады. Педагог өз
мамандығының сапасын, біліктілігін арттыруды психологиялы қ т ұр ғыдан
қамтамасыз етуі үлкен роль атқарады. Педагогтың іс-әрекеті к өбінде оны ң
кәсіби шеберлігінің кеңістігіне қатысты, педагогикалы қ қарым- қатынас
механизмдеріне, оқушылардың (студенттердің) психологиялық
ерекшеліктерінің табиғатына да байланысты. Педагогикалы қ іс- әрекетті ң
дамуының жоғары деңгейі мынада – педагог өзін-өзі дамыту механизмдерін
қалыптастыруға мақсат қояды және оқушыларға (студенттерге) өз қабілет-
қарымы бойынша даму бағыттарын ұштайды, кәсіби дамуды көздейді.
Кәсіби даму - (лат. profiteor – өз ісімді хабарлаймын) – е ңбек әлемінде, соны ң
ішінде жекеленген кәсіби ролдердің, кәсіби мотивацияның, кәсіби білімдер
мен дағдылардың әртүрлі аспектілерін игеруге бағытталған адамны ң
онтегенезде болып жатқан әлеуметтену үрдісі. Кәсіби дамуды ң негізгі
қозғаушы күші әлеуметтік топтар мен институттарға идентификациялану
негізінде әлеуметтік контекстке интеграциялану ға т ұл ғаны ң талпынысы болып
табылады.
Кәсіби даму – нәтижесінде адамның өзінің барлық өмірінің
барысында өз кәсіби дағдылары мен іскерліктерінің деңгейін және
сапасын сақтауға мүмкіндік алатын үрдіс. Бір рет қана кәсіби маман
болу мүмкін емес. Кәсіби маман болып қалу үшін, тұлғаның үнемі
кәсіби дамуы қажет.
Кәсіби даму іс – әрекеттің барлық саласына қатысты: педагог,
менеджер, кеңес беруші, психолог, дәрігер, дизайнер, әртіс және
тағы басқа.
Кәсіби даму – бұл жүйелі беку, білім саласында жетілу және ке ңею,
тұлғалық сапалардың дамуы, жаңа кәсіби білімдер мен да ғдыларды
меңгерудегі қажеттілік, өзінің барлық еңбек жолында белгілі
міндеттерді атқара білу.
Кәсіби даму міндеттілік немесе жалған емес, ойлаудың, пайдалы
әдеттің негізі болуы керек. Қоғамдық қызығушылықтардың
көзқарасы бойынша, адамның кәсіби дамуы тек кәсіби әдеп
кодексінің бір пункті: өзімен жұмыстанбайтын адам, кәсіби маман
деп танылмайды деп те қарауға болады.
Кәсіби даму адамнан саналы, бағытталған, белсенді о қуды талап
етеді. Мұндай оқу басқа формалардан анық ерекшеленеді. Әрбір
адам өзінің қандай бағытта дамуы керек, ақпараттарды қандай
әдістермен алатынын, қандай жолмен меңгеретінін өзі шешеді.
Адамның кәсіби дамуының деңгейлік жоспары мынадай бағытта
болғаны жөн: [1]
1. Жұмыс, еңбек әрекеті – қандай дағдылар қолданылмайды және неге?
Түсіндіріңіз.
2. Кәсіби дағдылар – өз дағдыларыңызды 5 баллдық жүйеде ба ғалаңыз.
Бұл сізге қандай дағдыларыңызды жетілдіруіңізді анықтауға
көмектеседі.
3. Құндылықтар – Сіздің құндылығыңыз топтың өзекті деп санайтын
құндылықтарымен қаншалықты сәйкес екендігін тексеріңіз. Бұл өз
құндылықтарыңызды қайтадан қарауға көмектеседі.
4. Оқу – өзіңізге жаңа мәліметтерді меңгеруге қолайлы стратегияны
таңдаңыз.
Қазіргі уақытта білім беру саласында өзгерістер көп, сол өзгерістерге
лайық педагог болу үшін қойылатын талаптар да күрделене т үсуде. Б ұл
адамның шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту қажет дегенге әкеледі.
Оған білім беруді гуманизациялау сай келеді.
Білім берудегі гуманизация да тұлғаның ақыл – ой, эмоциональды қ,
еріктік және адамгершілік әлеуетін байыту, өзін – өзі к өрсету, өзін –
өзі дамыту шекарасын кеңейту және өзіндік қалыптасу үшін а қи қат
жағдайлар туғызуды талап етеді. Мұны білім берудің гуманистік
мақсаты деп санаған философ Э.В. Ильенков еді. Атал ған гуманистік
мақсат әр адамның жеке дамуының адамдық мәдениетіні ң шегін,
танылған және танылмаған, жасалған және жасалма ған айма ғын
анықтауға мүмкіндік береді. Адамды мәдениеттің жаңа деңгейін
меңгеруге көшіру, оның әлемге, басқа адамдарға және өзіне деген
қатынасын өзгерту, өз іс – әрекеттері және оның әкелер жа ғдайына
деген жауапкершілігін арттыру – білім беруді гуманизациялауды ң
басты нәтижесі. [4]
Ал білім берудің дәстүрлі жағдайында педагог тек педагогикалы қ
әрекетті қатаң жүзеге асырушы ретінде болады. Осыдан келіп
педагогтың кәсіби дайындығының да мақсаты өзгереді. Ол к әсіби
білім, іскерлік, дақдылардан басқа (кәсіби құзыреттілік) педагогты ң
жалпымәдени дамуын, тұлғалық ұстанымдардың қалыптасуын
(педагогтың педагогикалық іс – әрекетке мотивациялық – ба ғалы
қатынасын) қамтиды. Бұл бірлік - қасиеттердің жиынты ғы емес,
сапалы жаңа білім ретінде көрінеді. Ол педагогтың т ұлғасыны ң даму
деңгейін сипаттайды.
Психологтар кәсіпке «ену» дегеніміз - бұл
«суперроль», «өсу», адамның өмірінің бейнесі мен
стильін анықтау дейді. Адамның жалпы қана ғаттануы
көп жағдайда онда іргелі қажеттіліктерінің
қаншалықты болуына байланысты: шығармашылы қ
өзін – өзі жетілдіру қажеттілігі, қоршаған ортадағы
референтті тұлғалардың жекелік құндылықтарын
түсінуі мен мойындауы, өзін – өзі дамыту ж әне даму
қажеттілігі және тағы басқа.
Әр адам тек өз жұмысын орындауы және «тек өмір
сүруі» мүмкін емес, ол өз жұмысы немесе к әсібі, өзі
немесе өз әрекеттері кәсібінде белгілі орын алатындай
мақсат қоюы тиіс. Осындай жағдайда ғана тұлғалы қ
және кәсіби қасиеттері мен кәсібі арасында
қайшылықтар болмайды, болашақта кәсіби іс –
әрекетінде құнды қатынастарды күтуге болады. Бір
сөзбен айтқанда, тұлғалық даму мен тұлғаның кәсіби
өсуінде бірлік байқалады.
Тұлғалық даму мен тұлғаның кәсіби өсуі
кәсіпте өсу үрдісінде (мамандық таңдау,
кәсіби білім алу, педагогикалық әрекетті
жүзеге асыру) қайшылықтарды мақсатқа
бағытталған шешу жүзеге асқанда ғана
шектеулі бірлік болады.
Кәсіби дамуда педагогтың кәсіби өзіндікдаму
мен өзіндік білім алу психологиясы ерекше.
Әр педагог өзін іштей үнемі оқуға, ізденуге
итермелеп, дайындап отыру керек. К.Д.
Ушинский айтқандай, «мұғалім өзінің білімін
үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім,
оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның
мұғалімдігі де жойылады». Өмірдің өзі
педагогтың алдындағы күн тәртібіне
педагогикалық білім берудің үздіксіздігі
мәселесін қойып отыр.
Кәсіби өзіндікдамуда, басқа да әрекет сияқты, мотивтерді ң к үрделі ж үйесі
мен белсенділіктің қайнар көздерінің өзіндік негізі бар. Педагогты ң өзін –
өзі тәрбиелеудің қозғаушы күші мен қайнар көзі – өзін – өзі жетілдіру
қажеттілігі болып табылады. Өзіндікдамуда өзін – өзі ба ғалау де ңгейі
үлкен мәнге ие.
Психологтар дұрыс өзін – өзі бағалаудың қалыптасуыны ң екі әдісін б өліп
көрсеткен: біріншісі – өзінің жеткен жетістіктеріні ң де ңгейімен ма қтану,
ал екіншісі – өз жетістіктерін қоршаған ортада ғыларды ң к өз қарастарымен
салыстыру. Кәсіби өзіндік бағалауда педагог әрекеті, кім алдына жо ғары
міндеттер қойса, онда қиындықтар болатынын көрсетті. Қиынды қтармен
күресу педагогикалық – психологиялық жағдайды реттеп, т үзетіп, даму ға
әкеледі. Бұл әрине шығармашыл педагогтарда кездесетін жа ғдай. Егер
педагог өз алдына жоғары міндеттер қоймай жеткен жетістіктерімен
шектеліп қана қойса, олардың кәсіби дамуы төмендей берері с өзсіз.
Сондықтан да пеадагогикалық кәсіпті таңдаған әрбір адам өз санасында
педагог бейнесін қалыптастыра алуы қажет.
Егер өзіндікдамуды мақсатқа бағытталған әрекет деп қарасақ, онда оны ң
негізгі міндетті бөлігі – өзіндікталдау болуы шарт. Педагогикалы қ әрекет
танымдық психикалық үрдістерді дамыту ға ерекше талаптар қояды: ойлау,
қиял, ес. Әр педагог өз психикалық үрдістернің дамуын талдап, реттеп отырса,
өзіндік дамуын байқай алады.
Кәсіби өзіндікдамудың құрамдас бөлігі – педагогтың өзіндік білім алу
жұмысы. Кәсіби өзіндік білім алудың тиімді жолы – педагогикалы қ ұжымны ң
шығармашылық ізденіс жұмысына қатысу, білім беру мекемесін дамытуда
жаңашыл жобалар, авторлық курстар мен педагогикалы қ технологияларды
жасақтау.
Өзіндікдамудың екі педагогикалық нәтижесі бар. Бірінші жағынан – т ұлғалы қ
даму мен кәсіби өсуде болатын өзгерістер, екінші жа ғынан – өзіндік дамумен
айналысуға қабілеттілікті игеру. Аталған нәтижелерді ң ж үзеге ас қанды ғын
төмендегі әрекеттерден көруге болады: [4]
- Мақсатқоя білу; өз алдына кәсіби мәнді мақсат пен өзіндікдаму міндеттерін
қою;
- Жоспарлау: өзіндікдаму құралдары мен әдістерін, әрекеттері мен т әсілдерін
таңдау;
- Өзіндікбақылау: өзіндікдамудағы қадамдар мен нәтижелерді салыстыру;
- Түзету: өзімен жүргізілген жұмыс нәтижелеріне қажетті т үзетулер енгізу.
Мұндай әрекеттерді меңгеру және жүзеге асыру белгілі іскерліктер мен
уақытты талап етеді. Сондықтан зерттеушілер кәсіби өзіндікдамудың
сатыларын бөліп көрсеткен:
Бастапқы сатысында кәсіби өзін – өзі тәрбиелеуді меңгерудің мақсаты мен
міндеттері нақты емес, мазмұны толықтыруды қажетсінеді. Құралдары мен
әдістері толық анықталмаған.
Екінші сатысында мақсаты нақтылана бастаған. Алға қойылған мақсат пен
міндеттер белгілі тұлғалық қасиеттерді керек етеді. Өзіндікталдау ж үзеге
асады.
Үшінші сатысында педагог мақсат пен міндеттерді өзбетімен және
негізделген түрде қояды. Сондықтан өзіндікдаму мазмұны жекеленген
сапалардан маңызды және жалпы кәсіби мәні бар тұлғаның қасиеттерін
қажетсінеді. Жұмысты жоспарлау, құралдарды таңдау, өзіндік әрекет жасау
жүзеге асады. Өзіндікдамудың барлық негізгі әрекеттері –
мақсатқоюшылық, жоспарлау, өзіндікбақылау, түзету күштеусіз, автоматты
түрде жүзеге асады.
Кәсіби өсу – технологиялық әрекеттің үнемі жүзеге асуы, бағытталуды ң,
құзыреттілік және кәсіби қажетті сапалардың баюшылығы, еңбектік
қалыптасудың тиімділігін арттыру. [2]
Педагогтың кәсіби дамуының психологиялық теориясының басты
идеясы мынадай негізгі жағдайларда қалыптасады:егер о қу – танымды қ
үрдіс орын алса, онда оның даму үрдісі де орын алады. Сонды қтан білім
мен түрткілер тұлғаның кәсіби дамуының негізі болады. Әр т ұл ға
өзінің білімін жетілдіріп, түрлі түрткілерден қуаттанып, әрекетке
көшетіні анық дүние. Кәсіби тұрғыдан үнемі дамып отыр ған педагог
психологиясы айқын сезіліп, жұмыстану ға, өзгені де дамыту ға о ң
ықпалын тигізері сөзсіз.
Психологиялық қызмет мамандары білім беру мекемелерінде о қуды
жеңіл және тиімді етіп, жағымды эмоция қалдыруда үлесін тигізеді:
өзін – өзі реттеу тәсілдерін үйретеді, хабарлама жасау ға, реферат
жазуға, конференцияларға қатысу ға сөйлеу дағдыларын жетілдіруге
тренингтер өткізеді, мазасызданудың, үрейдің, стрессті ң алдын алу
шараларын ұйымдастырады. Психологиялық дайынды қтан өткен адам
өзін еркін және сенімді ұстап, ерекше ы қыласпен, талпыныспен
жұмыстанады.
Осы тұрғыдан алып қарағанда еліміздегі Назарбаев
зияткерлік мектептерінің жұмысында айтарлықтай оңды
істер жүзеге асырылуда. Әрбір маманды танымал о қу
орындарына біліктілігін арттыру курстарына, семинарлар ға,
конференцияларға, жобалық жұмыстарға жіберіп, кәсіби
жағынан шыңдалуға әсер етуде. Сыни тұрғыдан ойлап,
жаңа тенологиялаларда жұмыстана алатын, құзыретті,
артына ере білген баланы да жан – жақты дамытуға
бағытталған біздің педагогтар нәтижелі жұмыстануда.
«Сенің қолыңнан келеді», «Біз саған сенеміз», «Саған үміт
артамыз» деген түрткі сөздердің өзі – ақ психологиялық
ахуал қалыптастырудың бастамасы. Өз мектебімізде
ұйымдастырылып отырған шетелдік әріптестер семинары,
үштілділік саясаты, әлеуметтік жобаларға қатысуды бастама
еткен келелі істер нәтижесін беруде. Ал енді біздің
мамандар өзін «кәсіби тұрғыдан дайынмын ба?» деп
психологиялық тұрғыдан сараға салуы әркімнің өз
еншісінде болмақ.
Әдебиеттер:
1.Елканов С. Б. Основы
профессионального самовоспитания
будущего учителя. - М, 2006.
2. Кан-Калик В.А.. Педагогическое
творчество. - М., 2000.
3. Мищенко А.И. Введение в
педагогическую профессию. -
Новосибирск, 2007
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

«Педагогтың кәсіби өзін-өзі тануы мен өзіндік дамуы»

Педагогтың кәсіби өзін-өзі тануы мен өзіндік дамуы жайында

Педагогтың кәсіби өзін-өзі дамытуы

Педагогтың өзін-өзі тануы және өзіндік дамуы

Мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес белгіленген құзіреттіліктер жүйесі бойынша анықталған тәрбиеші моделі

Педагогтың кәсіби өзінөзі тануы және өзіндік дамуы

Педагогтың кәсіби өзін-өзі тануы мен өзіндік дамуы жайлы

ПЕДАГОГТЫҢ ӨЗІН - ӨЗІ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН КӘСІБИ ДАМУЫ

Педагогтың кәсіби өзін өзі тануы мен дамуы

Педагогтың кәсіби өзін- өзі тануы мен өзіндік дамуы туралы ақпарат

Пәндер