Малдың уланудағы, токсикологиясына ветеринариялық - санитарлық бағасы

Қ АЗАКСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ Ң БІЛІМ Ж ӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫ Ң Ш ӘК ӘРІМ АТЫНДА ҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК
УНИВЕРСИТЕТІ

БӨЖ

МАЛДЫ Ң УЛАНУДА ҒЫ, ТОКСИКОЛОГИЯСЫНА
та қ ырыбы :
ВЕТЕРИНАРИЯЛЫ Қ - САНИТАРЛЫ Қ БА ҒАСЫ

Орындаған: Қабышева Т.Ә
Топ: Вс-203
Тексерген: Билялов Е.Е

Семей 2015 ж.
Жоспар

Кіріспе
І Негізгі бөлім
І.1 Жалпы уланудың сипаттамасы
І.2 Тағамдық улану және тағамдық емес заттармен улану
кезіндегі ұшаның және мүшелердегі болатын өзгерістер
І.3 Тағамдық улану кезіндегі ұшаның және мүшелердің
ветеринариялық - санитарлық сараптамасы
І.4 Малдың тағамдық уланудағы ветеринариялық -
санитарлық баға
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе

Өткен ғасырдың аяғында медицина және ветеринариялы қ микробиология дамы ған
кезде, еттен улануды паратифозды бактериялардың әсерінен деп есептеген к өптеген
ғалымдар. Бұл қоздырғыштар етте дамып, улы заттар шы ғарады деп те айт қан.
Зерттеушілердің қорытындылауынша , улану тек қана етте болатын улардан бас қа,
әртүрлі улы химиялық заттар және жануарлар мен өсімдіктерді ң өнімдері де ауру
(токсикоздар) туғызады сонымен басқа балықтарды ң еті, уылдыры ғы, бауыры,
аналық клеткалары өзінің табиғатында уытты болып келеді.
Міне көріп отырғанымыздай зерттеушілер, ғалымдар улану жайлы к өптеген
мағлұматтар жинап оны зерттеп оның түрлерін ашып дәлелдеген. Сол сия қты
Агарарлық Қазақ Ұлттық Университеттің «Ветеринариялық-Санитариялы қ»
кафедрасының да ғалымдары көп еңдек сіңірген осы мәселе аясында. Олар «еттен»,
«балықтан» уланған деген сөздерді, «тағамдық аурулар», «та ғамды қ токсикоздар»
дегенге алмастырған. Осыдан олар жаңа бағытты дүниеге әкеліп я ғни барлы қ
улануды біріктіріп, бір ғана топқа жинақталуына көмек берді.
Сонымен сойыс малдарының өнімдері адамдар да пайда болатын індетті ж әне
инвазиялы аурулардың (топалаң, бруцеллез, тениаринхоз, туберкулез) көзі болуы
мүмкін. Сол себепті сойыс малдарының улануын, токсикозына біз д ұрыс
санитариялық баға бере білуіміз керек!
І Негізгі бөлім
І.1 Жалпы уланудың сипаттамасы

Уланудың клиникалық белгілері
Уланудың ерекше клиникалық белгісі – сау малдың кенеттен ауруы. Осы ған орай
ескерген жөн-дерттену мал азықтағанда су ішкенде пестицидтермен өндегенде ж әне
де басқа да химиялық заттарды пайдаланғанда байқалады; сондай а қ мал
қораларында дезинфекция жүргізгеннен кейін. Жануардың қандай затпен улан ғаны ң
нақтылы балау тек қана кешенді зерттеулер ар қылы іске асады.
Алколоидтармен, сапониндермен және де басқа өсімдік уларымен улан ған
жануарларда көз қарашығының ұлғайғаның не кішірейгені ң бай қай ға болады,
сондай ақ ауру мал желігед, денесі құрысып дірілдейді.
Нитрат қосындылармен уланған малдың тынысы тарылып ентігеді, кілегей
қабықтары көгеріп, танауынан қан араласқан к өбікті с ұйы қ шы ғады, ж үрек
жұмысы бұзалады.
Уланудың патологиялық-анатомиясы
Кейбір созылмалы улануларда ағза тоқымаларда патанатомиялы қ өзгерістер олар ға
өте тән болады, айталық алмаспрен улануда байқалатын бүйректі ң некрозы.
Көптеген улардан болатын дистрофиялық және қабыну өзгерістеріні ң бас қа
ауруларда байқалатын зақымдаврадан айырмашылығы жоқ.
І.2 Тағамдық улану кезіндегі ұшаның және мүшелердегі болатын өзгерістер

Жаз айның ортасында немесе сонында малдарды ң азы қ құрамына қарбыз- қауын
көкеніс дәнді дақылдарын қосып береді. Азық құрамына мұндай заттарды к өптеп
бергенде көп жағдайда малдар уланып жатады. Оның себебі азы қ құрамына
қосқан жәнегі дәнді дақылдар ол яғни қарбыз-қауын көкеніс д әнді
дақылдарынның құрамында нитраттар мен нитритердің көптеп кездесуі. Қалыпты
жағдай да бұл дәнді дақылдардың құрамында мұндай мөлшерде нитраттар мен
нитриттер кездеспейді. Оның мұндай мөлшерде болуы ол адами фактор ға
байланыстылығы. Қарбыз-қауын көкеніс дәнді дақылдарды өсірген кезде оны ң тез
өсуі үшін көптеген химиялық қосындыларды көкеніс ішіне арнайы шприц ар қылы
енгізеді немесе сол химиялық қосындылармен су ғарып жатады. М ұндай к өкеніс
дақылдарын көптеп қоректенген жануарлар нитраттар мен ниттриттерге оларды ң
организмдары ұшырап, уланады.
Нитраттармен нитриттермен улану кезінде ұшалар мен м үшелердегі болатын
өзгерістер:
Ойық-жаралы геморрагиялық гастроэнтеритан ы қталады;
Ішкі ағзаларда гиперемия және геморрагиялар көрінеді.
Қаны ашық-қызылнемесе қошқыл-қоныр түсті.
Тағамдық емес қосындылармен улану кезіндегі ұшаның және мүшелердегі болатын
өзгерістер

Сынап қосындыларынан улану

сипаттамасы Организге Организмге Уланудың Малды сойып
түсу жолы енгеннен кейін дамуы қарағандағы ұшада
болатын процесс ұшада болатын
өзгерістер
Ауыл азық арқылы орталық жүйке жіті және ас қорыту жүйесінің
шаруашылығында жүйесін созылмалы жіті қабынуы
сынаптан жасалған залалдайды түрде байқалады, сірі және
препараттар дәнді- кілегей қабықтар
дақылдарды дәрілеу қанталаған, бауыр
(улау) мақсатымен және бүйректер
пайдаланылады, майланып
айталық гранозан. Ол зақымдалған. Қойлар
өте улы. Мал мен шошқаларда
дәріленген жемнен катаральді, кейде
уланады. Оларға сиыр геморрагиялық
мен қой-ешкілер өте гастроэнтерит және
сезімтал. Осылардың сарғаю болады;
ішіндегі өте уыттысы қарын ішіндегі
алмас. Айталық, сиыр – жыннан сарымсақ исі
4г. алмастан өліп кетеді, шығады, қараңғыда
ал жылқы 5-10 – г., ит- ол жылтырлайды.
мысық – 0,1-0,3 г.
Улану кезіндегі ұшаның және мүшелердегі өзгерістер

Цинктің Хлорорганикалы Фосформен және Ас тұзымен Нитраттармен Мочевинамен
фосфидімен қ фосфорорганикалы улану нитриттермен улану
улану қосындыларыме қ улану
Жіті Алдынғы
н улану қосындыларымен
Геморрагиялы гатроэнтерит Ойық-жаралы қарындарынд
улану
қ диатез, Күшәладан, табылады; геморрагиялық а және
асқорыту сантониннен Кілегей күйіс гастроэнтеритан ұлтабарында
жүйесінің жіті уланған кезде қабықтардың малдарында ықталады, ішкі гиперемия
қабынуы бұлшық еті қанталаулары абомозит, ағзаларда нышаны
көрінеді. сіресіп қатаяды, көрінеді, ойық ішекте гиперемия және байқалады,
ұлпалы фосфордан жаралы стоматит крупозды геморрагиялар сонымен
ағзаларда уланғанда майлы және гастрит; қабыну. көрінеді. Қаны қатар
дистрофиялық гепатоз сиырдың ұлтабары Шошқаларда ашық- ішектердің
өзгерістер байқалады, зақымдалады – асқорыту қызылнемесе жіті қабынуы,
байқалады, сілтілерден, ойық жаралы жүйесімен қошқыл-қоныр эпикард пен
бауырда қышқылдардан абомазит, бүйректерінд түсті. эндокардта
әсіресе әктен уланғанда дифтеритті е экхимоздар, дене бұлшық
майлану ойық жаралар, энтероколит петехиялар етінде,
дистрофиясы күлдіреуіктер кездеседі, бауыры көрінеді, сөл бүйректердің
ерекше байқалады. ұлғайып бездері қыртысты
көрінеді. дистрофияға қызарып, қабатында
ұшыраған. едәуір геморрагиялы
ұлғайған. қ табылады;
қан түсі
қошқыл-
қоныр түсті.
І.3 Тағамдық улану кезіндегі ұшаның және мүшелердің
ветеринариялық - санитарлық сараптамасы
Ветеринариялық (ветеринариялық-санитариялық) қағидаларға
сәйкес 4 бөлімі бойынша Сойылатын жануарларды сояр алдында ғы
ветеринариялық Тексеріп қарау және сойылғаннан кейiн ұшалары
мен iшкi ағзаларын ветеринариялық-санитариялық сараптау, оларды
санитариялық бағалау 120-шы пункті Жануарлардың улануы. Ет пен
ет өнiмдерiнде мынадай улы зат қалдықтары болған кезде тамаққа
пайдалануға рұқсат етiлмейдi (мөлшер көлемiне қарамастан): цианид,
сары фосфор, пропазин, гептахлор, дихлораль несепнәрі,
полихлоркамфен, альдрин, тетраметилтиурамдисульфид,
дидихлорвинилфосфат, цинеба, дикрезил, байгон, метафос, хлорофос,
тиофоса, уарбофос, құрамында сынабы бар пестицидтер, мышьяк
кiретiн препараттар және гербицидтер. Егер етте уытты заттардың
қалдығы рұқсат етiлген мөлшерден төрт есе көп болса немесе
химикаттардың қалдығын анықтайтын ресми тәсiлдердiң
сезгіштігінің төрт шегінде болса, етті малға құрғақ азық етіп қайта
өңдеуге жiберуге болады.
Бұлшық еттiң ұлпасында улы зат қалдықтары бекiтiлген нормадан аспаса, етiн
қайнатады, iшкi мүшелердi, желiндi және миын кәдеге жаратады. Жануарлар
фтор препараттармен, мырыш пен мыс тұздарымен, хлорлы натриймен ж әне
калиймен, қышқылдармен және сiлтiмен, газ тәріздес заттармен (аммиак, ащы
күкiрт ангидридi, тұншықтырғыш газ, хлор және тағы да басқалары),
несепнәрмен, алкалоидтармен, улы және өңез саңырауқұлақтармен, сапонин
кiретiн өсiмдiктермен, эфир майларымен, шайыр мен фотодинамикалы
нәрселермен немесе iшек-қарын жолдарын жаралайтын заттармен (купол,
молочай), сондай-ақ сарғалдақ тұқымдастары, вехпен уланған ет пен
сойылғаннан кейін алынған басқа өнiмдер бактериологиялы қ, қажет болса,
физика-химиялық зерттеуден және басқа иiстердi анықтау үшiн қажеттi
сынауға алынғаннан кейiн бағаланады.
121-ші пункті. Азық құрамындағы Нитраттармен және нитриттармен
улану. Уланған жануарларды союға клиникалық жазылудан 72 сағат өткеннен
кейiн рұқсат етiледi. Амалсыз сойылған малдардың етi нитраттар мен нитрит
мөлшерiнiң қалдығы анықталуымен бiрге бактериологииялық және
биохимиялық зерттеуге жатады. Бактериологиялық зерттеу теріс нәтиже
берген және 100 мг/кг нитраттың немесе 10 милиграмм/килограмм нитриттi ң
мөлшерi табылған жағдайда ұшаны қайнатады. Нитрат пен нитриттiң
мөлшерi көп болса, еттi 5 есе сау малдардың етiмен араластырып қайнатыл ған
шұжықтар дайындауға жiбередi, ал осы шараны орындауға мүмкiндiк
болмаса, еттi кәдеге жаратады.
І.4 Малдың тағамдық уланудағы ветеринариялық -
санитарлық баға

Санитарлық баға:
Сойғаннан кейін басты мүшеден айырғаннан кейін , мүшелерді
тексеру барысында Жіті гатроэнтерит табу; күйіс малдарында
абомозит, ішекте крупозды қабынуды анықтау. Шошқаларда
асқорыту жүйесімен бүйректерінде экхимоздар, петехиялар
көрінеді, сөл бездері қызарып, едәуір ұлғайғаның анықтасақ –
жануардың ас тұзымен уланғаның анықтауға болады. Ал
сиырлардың мочевинамаен улануын - алдынғы қарындарында
және ұлтабарында гиперемия нышанына , сонымен қатар
ішектердің жіті қабынуына, эпикард пен эндокардта дене
бұлшық етінде, бүйректердің қыртысты қабатында
геморрагиялық табылуына және қан түсінің қошқыл-қоныр
түсті болғандығына қарап баға беруге болады.
Ет пен ет өнiмдерiнде улы зат қалдықтары болған кезде
(мөлшер көлемiне қарамастан): цианид, сары фосфор,
пропазин, гептахлор, дихлораль несепнәрі, полихлоркамфен,
альдрин, тетраметилтиурамдисульфид, дидихлорвинилфосфат,
цинеба, дикрезил, байгон, метафос, хлорофос, тиофоса,
уарбофос, құрамында сынабы бар пестицидтер, мышьяк кiретiн
препараттар және гербицидтер болса - тамаққа пайдалануға
рұқсат етiлмейдi.
Егер етте уытты заттардың қалдығы рұқсат етiлген мөлшерден
төрт есе көп болса немесе химикаттардың қалдығын
анықтайтын ресми тәсiлдердiң сезгіштігінің төрт шегінде
болса, етті малға құрғақ азық етіп қайта өңдеуге жiбереміз .
Бұлшық еттiң ұлпасында улы зат қалдықтары бекiтiлген
нормадан аспаса, етті қайнатамыз, iшкi мүшелердi, желiндi
және миын кәдеге жаратамыз.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Х.С. Жұмабеков, К.Ю. Дербышев, «Жануарлардың патологиялық
анатомиясы», Алматы 2011 ж.
Дюсембаев Серғазы Тұрлыбек ұлы, «Ветеринариялық экспертиза»
оқулығы.
Дюсембаев Серғазы Тұрлыбек ұлы, «Ветеринариялық экспертиза»
практикумы.
Макаров В.А., Фролов В.П., Шуклин Н.Ф., «Ветиринарно-санитарная
экспертиза с основами технологии и стандартизации продуктов
животноводства, Москва ВО «Агропромиздат» 1991 г.
Ұлттық энциклопедия 4-6 том.

Ұқсас жұмыстар

Шартты патогенді микроорганизмдер тудыратын токсикоинфекциялар

Бал микрофлорасы

Тауық жұмыртқасының құрылысы

МЕМЛЕКЕТТІК ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУДЫҢ НЕГІЗГІ МАҚСАТТАРЫ

Фасциолез ауруы

Жануарларды тасымалдау ерекшеліктері

Малды союға дайындау

Инфекциялық аурулар кезінде сойыс өнімдерін ветеринариялық- санитариялық сараптау және ветеринариялық-санитариялық бағасы

Мал қораларын дезинфекциялау

Шошқа малдарының гигенасы

Пәндер