АУДАРУ ПРОЦЕСІНІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Презентация қосу

АУДАРУ ПРОЦЕСІНІҢ
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
ЖОСПАР:
1) аудармашының ой-өрісі;
2) аудармашының жады;
3) декларативтік ж/е процедурлы қ жад;
4) интеллектуалды, эмоционалды жад;
5) контекст, релеванттылы қ, бірнеше рет
кодтау.
Аудармашының ой-өрісі
Денелік еске са қтау мен аударма арасында ма ңызды қатар бар.
Тә жірибелі аудармашылар тез аударады, оларды ң аудар ғаны өте к өп
болғандықтан, ж ұмысында ми емес сауса қтары қатысатындай к өрінеді.
Тү пн ұсқ а тілінде таныс құ рылымын аны қта ған со ң оны ң сауса қтары
клавиатура үстімен ұшып қоз ғалып лексикалы қ элементтермен
толық тырыл ған, логикалы қ талдаусыз не саналы ойлаусыз аударма
тілінде қалыпты құ рылымды қ эквивалентке айналдырады, автоматты
тү рде бол ғандай.
Таң қалған ба қылаушылар, синхронды аудармашылар тіпті
ойланбайтындай, кім б ұлай ойланатына да к ұм әнданады. Жо қ, б ұл
мү мкін емес, аудармашы ға с өздер миды ң санадан тыс не т үсініксіз
б өлігінен өздері келетін т әрізді, б ұл қабілет қарапайым адамдарда
болмауы м үмкін. Тіпті үйреншікті, ойлы аударма тісті тазалау мен бауды
байлаудан өзгеше болады. Кезкелген жа ғдайда аударма а қыл-ой іс-
әрекет, тіпті талдауды пайдаланбай, сапалы де ңгейде орындалса да.
Аударма – өте к үрделі к өп де ңгейлі семантикалы қ өрістерді ң,
семантикалы қ құ рылымдарды ң, м әдени өзгешеліктерді ң, о қырмандар
мен ты ңдаушыларды ң әрекеттеріні ң психологиялы қ ж әне әлеуметтік
аспектеріне тез талдауын талап ететін процесс.
Аудармашының жады
Аудару мәдени, әлеуметтік, м әтіндік жа ғдайларда үнемі өзгеріп
отыратын, проблемалар ға шы ғармашылы қ шешімдер қабылдайтын
интеллектуалды іс- әрекет. Кейде интеллектуалды іс- әрекет а қыл-ойды ң
қабылдауынан тыс, түйсіксіз де ңгейде келіп ай қындалады.
Тү йсіксіз ой- өріс – ол бізге ынталы, сенімді, тез аудару ға м үмкіндік
туғызады, я ғни жина қтал ған т әжірибе, жадты ң салдарынан пайда
болған өнім, оны қайтадан алып ж әне әр т үрлі қолдану ға м үмкіндік
туғызады.
Аудармашылар жина қтал ған т әжірибені еске са қтап, керек кезінде оны
күрделі аударма м әселелерін шешуге алу керек, біра қ а қпаратты жаттау
ар қ ылы іске аспау керек. Жад о қыту кезінде
басқаша ж ұмыс істейді. Аудармашылар с өздер
мен тұра қты с өз тіркестерін, стиль мен тонды,
лингвистикалы қ ж әне м әдени әдістерді ме ңге-
руді аудару кезінде, о қу кезінде, интернеттен
іздегенде, с өйлескенде ж әне жай отырып өткен-
ді ойлау кезінде де іске асырады. Шет елде
адамдармен с өйлескенде олар тілді үйренеді,
ондаған с өздер мен адамдарды ме ңгеріп,
еркін ж әне шы ғармашылы қ адамдар ға үйреніп,
айналада ғылар түсінетіндей с өйлеу ар қылы
Декларативтік және
процедурлық жад
Мамандар жадты осы екі т үрге б өледі.
Декларативтік – ол сіз та ңерте ңгі аста не жеді ңіз не
ж ұбайыңыз не сатып алуды тапсыр ғанын, я ғни на қты
оқи ғаларды са қтайды ж әне процедурлы қ жад поштаны
қабылдауды, машинамен ж ұмыс қа бару, я ғни ойланбайтын
әдеттерді іске асыру ға к өмектеседі.
Аудармашылар ға жадты ң екі т үрі де қажет. Декларативтік жад бір
кезде сөздіктен қара ған с өзді ң ма ғынасын еске т үсіруге к өмек
етеді, процедурлы қ оны аудару кезінде д ұрыс пайдалану ға
к өмектеседі.
Процедурлы қ жад аудармашы ға т үйсіксіз өңдеу үшін, ал
декларативтік түйсікті үшін қажет.
Процедурлы қ жад аударуды тез ж үргізуге, ал декларативтік
пайда бол ған қиынды қтардан болмайтын ж әне а қыл ға
қонғ ысыз аударуды жаса ғанда қолданады.
Интеллектуалды және
эмоционалды жад
Ғ алымдар жадты ң екі түрін ажыратады. Гиппокамп ар қылы
ж үйке ж үйесін фактілерді тіркеу қолданып, ал мишы қ миндалина
ар қылы сол фактілерге бізді ң қатысымызды жазады.
Гоулмен жаз ғандай, мишы қ миндалина эмоционалды жад ояту
о қыту ға ы қпал етеді. Бізге ұнайтын, қобалжытатындарды еске
түсіру оңай ж әне есте к өп са қталады, ал нем құрайдылар б ұлай
са қталмайды. На ғыз, ай қын еске т үсіру эмоционалды болады.
Бірінші с үйіскен, үйлену тойы, баланы ң тууы, әр т үрлі қуанышты
не қайғылы жа ғдайлар, адам өмірін өзгерген кезе ңдер.
Аударудан қана ғат алуды, білу, жа ңашылды қты қабылдау ға
дайын болуды аудармашы қалыптастырады.
Контекст
Еске сақтау кезіндегі ма ңызды роль
атқаратын ассоциацияларды ң қа-
лыптасуына қорша ған ортаны ң
құ былыстары мен объектілері
маңызды, оларсыз, біз о қшаулан ған
фактілерді ғана білеміз, контекст
айналасында бір тұтасты ң б өлшегі
болып табылады.
Жазып не әріптесімен с өйлескенде адамны ң контекстіне с өздер мен
орамдарды енгізу автономды жаттаудан г өрі еске са қтауды же ңілдетеді.
Ақпаратты ме ңгеру т ұрмысты қ ж әне м әдени жа ғдайда ассоциативті
тізбекті құ ру ға к өмектеседі, сол а қпаратты қайтадан жасауды
жеңілдетеді. Кейде, бір н әрсені сатып алу ға бара жатып, жолда қандай
зат екенін ұмытып қаласы ң, оны еске т үсіру үшін қай жерде керек болса
сол жерге қайта барасы ң. Зат қай жерде ұза қ уа қыт қа есте са қталса,
сол еске са қтауды сілкіп, затты еске т үсіреді.
Сыртқы жа ғдайлар ға қатыссыз, ауызша аудармашылар барлы қ
жерде ж ұмыс істейді, сонды қтан олар өздерін ж ұмыс жа ғдайларына
бейімделуді қалыптастыру керек.
Релеванттық
Неғұ рлым қызы ғушылы қ
болса, со ғұ рлым о ңай еске
сақталады. Сізді ң өмірге байла-
нысы жо қ н әрсе бір құ ла қтан
кіріп екіншісінен шы ғады.
Жасанды жа ғдайда ауди-
торияда аудар ғаннан, а қша ға
аударған ға әлде қайда о ңай
үйренеді.
Сонды қтан емтихан ға с өз-
дер жаттаудан г өрі, белгілі ма қ-
сатқа арнал ған, досына а қпарат
хабарлау не аударманы ая қтау
есте оңай са қталады.
Бірнеше рет кодтау
Неғұ рлым көп сезім еске са қтау ға ж ұмсалса, со ғұрлым
оңай еске түседі. Әр с өз, факт, жоба не бас қа объект кодтау
үшін қабылдаудың бірнеше каналдары қолданылады: есту,
көру, сезу, иісін сезу, б ұлар еске са қтауды комплекті қолдау
тізбектерін қамтамасыз етеді ж әне әлде қайда тиімді
болады, бір каналды қолданса, б ұлай болмайды.
Аудару – интеллектуалды іс- әрекет. Б ұл жа ғдайда
қандай интеллект қолданылады?
80-жылдары Хауард Гарднер интеллектті ң бірнеше
формасын зертеді. Оны ң айтуы бойынша, IQ-тестпен
өлшенетін лингвистикалы қ ж әне логика–математикалы қ
интеллекттерден бас қа, е ң аз дегенде интеллектті ң т өрт
түрі бар, мүмкін одан к өп болуы.
Музыкалы қ интеллект (ой- өрісі ) – үлкен шеберлікпен, ұса қ-
түйекке к өң іл б өліп, музыканы ты ңдап, орындап ж әне жазу
қабілеті. Музыка интеллекті өте жиі математикамен байланысты,
біра қ өзгешелігі бар.
Ке ңістіктік интеллект – ке ңістік объектілерін жасап, танып,
айыра білу қабілеті ж әне олармен қимыл әрекеттер жасап,
скульптурада, биде, архитектурада, суреттерде тепе-те ңдіктер
мен тартыстар қарым- қатынасын жасап ж әне сезу. Ке ңістіктік
объектілерді ң музыкалы қ, вербалды формаларыны ң арасында
жемісті аналогиялар жасап ж әне өзгерту қабілеті, математикалы қ
интеллектпен геометрия ар қылы байланыс қан, біра қ одан
өзгешелігі бар.
Дене- қимыл интеллекті – қозғ алыстар жасау ж әне позаны
жасау, әр н әрсені түсініп ж әне к өшіру (актер, шешендер
интеллекті) жай, үйлесімді қоз ғалу (бишілер спортшылар,
музыканттар интеллекті).

Ұқсас жұмыстар

Коррекциялық бағдарламаның түрлері

Мінез - құлық тәрбиесі, мәдениеті және нормалары

Менеджмент психологиясындағы қабылдау процесінің ерекшеліктері

ОҚЫТУҒА ҚАБІЛЕТСІЗ БАЛАЛАРДЫ АНЫҚТАУ

Аударма үрдісінің лингвистикалық ерекшелігі

БОСҚЫН БАЛАЛАР, МИГРАНТ БАЛАЛАР МЕН ОРАЛМАН

ШЕТЕЛ ТІЛДЕРІН ОҚЫТУ ПСИХОЛОГИЯСЫ

Педагогикалық диагностиканың мәні

Басқару психологиясы генезисі

Адамның психикалық күйі мен психофизиологиялық процестердің сот сараптамасы

Пәндер