Жүсіпбек Аймауытов психологиялық роман шебері




Презентация қосу
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Филология факультеті
Қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы

СӨЖ
 
 Пән атауы: Алаш алыптары
Тақырыбы:
Жүсіпбек Аймауытов психологиялық роман шебері.
Кілт сөздер:

Жүсіпбек Аймауытов, “Ақбілек”, “Қартқожа”, роман,
көркем әдебиеттегі психологизм табиғаты
Жоспар:

1. Көркем әдебиеттегі психологизм табиғаты
2. “Ақбілек” романы
3. “Қартқожа” романы
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Иезуитов А. Проблема психологизма в эстетике и литературе. Л., 1970.
2. Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық талдау. Алматы, 1996.
3. Аймауытов Ж. Шығармалары. Алматы, 1989.
4.Оспанұлы Ә. «Ақбілек» Шымкентте жазылған.- «Жібек жолы» журналы, 
1990, желтоқсан;Қ.Ергөбек.Ел үшін жаралған ерен тұлға.- «Жебе»,2013, 5 
қыркүйек
5. Майтанов Б.Қазақ романы және психологиялық талдау.- Алматы; 
Санат,1996.- 31, 49-50 беттер
Графикалық суреттер мен кескіндемелерге
сипаттама

1. https://yandex.kz/images
Жүсіпбек
Аймауытұлы
1889 - 1931
Көркем әдебиеттегі психологизм табиғаты

Көркем  әдебиеттегі  психологизм  табиғаты  –  бүгінгі  та ңдағы  әдебиеттану  мен  сында  өте 
жиі сөз бола бастаған күрделі теориялық тәжірбиелік мәні мол м әселе.  Әдебиетті ң негізгі 
предметі  адам  болғандықтан,  оның  рухани  әлемін,  ой-сезімін,  т үсінік-түйсігін, 
дүниетанымын,  ішкі  қайшылықтарын  ашып  көрсету  –  суреткерді ң  негізгі  міндеттеріні ң 
бірі.
Психологизм  әр  түрлі  шамада  эпос,  драма,  лирикаға  бірдей  т ән.  Ол  әдеби 
материалдың мазмұнын  құрай отырып, мазмұнды ашатын формалы қ шешімдерді де тауып 
береді. Психологизмнің негізгі  қызметі -  өмірлік шынды қ пен к өркем шынды қты ң жанды 
тамырластығын  сақтау.  Бұл  ретте  осы  құбылыстың  ішкі  салалары  есебінде  даралау  мен 
жинақтау,  ұлттық,  жалпыхалықтық,  дерек  пен  қиялдап  қосу,  автор  бейнесі,  шы ғарманы ң 
заттық  құрылымы іспетті түрлі мәселелердің  өзара ықпал,  әсері мен таби ғи синтезін атау 
керек. Осы  тұста  әдебиетіміздің  дамуына  үлкен  үлес  қосқан  М.Жұмабаев,  Ж.Аймауытов, 
Б.Майлин,  М.Әуезов,  С.Сейфуллин,  М.Дулатов  сынды  қаламгерлердің  адам  жаныны ң 
психологиялық қатпарларын шынайы ашып бергендігін ерекше атауға міндеттіміз.
Қазақ прозасына аса мол  үлес  қосқан, оның  үлкен жанрларын дамытып, шеберлікке 
жетілуіне көп күш жұмсаған жазушы Жүсіпбек Аймауытов еді. Ж үсіпбек – ал ғаш қы  қаза қ 
романының авторы. «Қартқожа» (1926), «Ақбілек» (1928) романдары ар қылы ол  қаза қты ң 
ұлттық  әдебиетін  тұңғыш  рет  еуропалық  романдар  үлгісімен  жалғастырды.  Ж әне  б ұл 
романдармен  дәуірдің  көкейкесті  мәселелеріне  үн  қосып,  жаңа  заманны ң  кесек  ұнамды 
бейнелерін жасады.
             Әдебиетіміздегі тұнғыш психологиялық роман деп зерттеушілер Ж.Аймауытовты ң 
"Ақбілек" романын атап жүр. "Ақбілектің" психологиялық роман таби ғатына тән негізгі сипаты 
шығарманың сюжеттік-композициялық концепциясы кейіпкердің ішкі әлемін талдау ма қсатына 
тәуелділігінде.  Кейіпкердің қиын тағдырын жазушы ішкі монолог, толғаныс т.б. сия қты адами 
проблемаларды, бір кезеңдік қазақ өмірін: ондағы жаңа тіршілік-тынысты сырт қы реалды қ  өмір 
шындығын сана күресі, ой арпалысы, көзқарас қақтығысы арқылы бейнелейді. Суреткерді ң 
өзіне тән психологиялық стилі осы романда жан-жақты көрінген. Ол-к үнделік ретінде берілген 
Ақбілек ойлары.
          Ж.Аймауытов-суреткердің ішкі өміріне психологиялық талдау жасауды ң үздік үлгісін 
"Ақбілек" романы арқылы көрсетеді.
         "Ақбілек" романының ұстанып отырған нысанасы-әйел тендігі. Бұл-сол кезеңдегі 
демократия бағытындағы жазушылардың ортақ тақырыбы. Романда бас кейіпкерді тек періште 
етіп көрсете бермей, өмірдегі бар болмыс-бітімімен, өзіндік табиғат-тіршілігімен, я ғни пенделік 
қалтастарымен қаз қалпында бейнелейді .
        Шешесін өлтіріп, өзін зорлықпен алып кеткен ақ офицерді ң озбырлығына үнсіз көндіккен 
Ақбілектің жан дүниесіндегі күрделі құбылыстарды жазушы психологиялы қ т ұр ғыдан тере ң 
талдап, шебер береді. Романның бүкіл оқиғасы Ақбілектің айналасында өтеді, оны ң б әрі 
Ақбілектің ойы арқылы өрбиді.
Ж.Аймауытовтың  «Ақбілек»  романы  қазақ  қызының 
тағдырына  құрылған  шығарма.  «Ақбілекте»  қазақ  аулының 
Ресей  жеріндегі  төңкерістер  кезіндегі,  ақ  пен  қызылды ң  ла ңы 
тұсындағы  әлеуметтік-саяси  жағдайына  баса  көңіл  бөлінген. 
Өйткені романның фабуласы  қоғамдағы  құбылыстарға тікелей 
байланысты  дамиды. Бүкіл  сюжет  елдегі  азамат  со ғысы 
тұсында  ғана  өтуге тиіс оқиғаға негізделген.  Қазақ халқының 
орыс  тепкісінің  астында  көрген  зорлық-зомбылықтарын 
Ж.Аймауытов Ақбілек трагедиясы арқылы шынайы суреттеген. 
Ақбілек  –  сол  кездегі  қазақ  қыз-келіншектерінің  ғана 
емес,  ғасырлар  бойы  отарлық  тепкіден  көз  ашпаған  қазақ 
халқының  жиынтық  бейнесіне  айналған.  Сонды қтан  да 
«Ақбілек»  қазақ  әдебиетінің  тарихында  өзіндік  орын  алатын 
шығарма.
             Күтпеген жерден нәсілі бөтен жұрттың ортасына түсіп, қарам ұртты ң 
меншігіне айналған жас қыздың қайшылықты та ғдыры, жан к үйзелісі романда 
жан-жақты әрі айшықты бедерленеді. Қазақ емес, орыс қа намысын 
таптатумен тұрмай оң жақта отырып, жүкті болуы, оны білген атастырылып 
жігіт Бекболаттан айырылуы, әкесі мен  өгей шеше арасында ғы  қыр ғи 
қабақтық т.б. бәрі Ақбілектің тағдырын қиындатып, жан азабына салады. 
Кейіпкердің қиын тағдыры жазушыны ішкі монолог, толғаныс т.б. секілді 
әдеби тәсілдерге жүгіндіреді. Суреткер бүкіл адами проблемаларды, бір 
кезендік қазақ өмірін, ондағы жаңа тіршілік-тынысты, сырт қы реалды қ  өмір 
шындығын сана күресі, ой арпалысы, көзқарас қа қтығысы арқылы 
бейнелейді. Сөйтіп, жазушы Ақбілекті үлкен психологиялық образ д әрежесіне 
жеткізеді. Романның әрбір беті бізге Ақбілектің өміріндегі тоқтаусыз 
өзгерісті, бір байламға келе алмаған ой арпалысын аңғартады. Ж әне бір айтар 
жай, оқиғаны баяндау барысында автор мен кейіпкерді ң ойы мен с өзі к өбіне 
бірігіп кетіп отырады.
          Мысалы: "...Алды-арты тұйық, қараңғылық, не болары белгісіз... Сонда 
да Ақбілек тірі, Ақбілек сұлу... Ол елден асты:  қаза қ т ұрсын, ата ғын орыс 
естіп, іздеп келіп, алып қашты... Орыс біткен бұған бола қырқысты. Кім біледі, 
тірі болса, үмітсіз шайтан... Өз еркімен келіп отыр ған жо қ... " Б ұл авторды ң 
монологы секілді, бірақ бұл Ақбілектің ой арпалысынан сыр беретіндей.        
Мұндағы көп нүктелер кейіпкердің санасында жүріп жатқан ой а ғысын, өзін-
өзі жұбату (шарасыздықтан туған), алдауды аңғартады. 
            Кейде керісінше, Ақбілекке тиісті ішкі ой авторды ң атынан айтыла береді; «Төре» болса 
қайтсін? Мұның іздегені орыстың төресі ме еді? Киім тамақ әпереді дейді. Со ған зар болып, 
осылардан сұрауға келіп отырғаны-ау! Шаруаны қатын істемейді дейді. Енді кім істемекші ?"
          Міне, осы үзінділерден романдағы ішкі монологтың ортақ төл сөзбен берілгендігін бай қауға 
болады. Мұны не әңгімелеушінің (повествователь) не кейіпкердің айтып тұр ғаны белгісіз, екеуі 
кірігіп кеткен . 
       Романның алғашқы бетінен-ақ ішкі монологтың көркемдік қызметі,  оны ң әдебиеттегі ат қарар 
рөлі айқын көрінеді.  Мысалы, жазушы кеиіпкерлерінің рухани әлемін, жан д үние  қалтарыстарын, 
жалпы табиғатын ашу үшін ішкі монологқа көп жүгінеді. "Бекболат", "Офицер", "М ұқаш" деп жеке-
жеке тарау етіп алады да басты деген үш кейіпкердің портреттерінен бастап, ішкі ой-сезімдеріне 
дейін осы монолог арқылы барлау жасайды. Олардың өз ауыздарына сөз сала отырып, біраз 
табиғатын аша түседі.
        Тегінде адам анадан туғанда жаман болып тумайды. Оны ң жа қсы, жаман болуы да  өмір с үрген 
ортасына, алған тәрбиесіне байланысты болса керек. Олай болса әрбір адамды  өмір ба қи бір  ғана 
нәрсе- ар-ұят қана азаптап өте алады. Мәселен, Мұқаш осындай сатқынды ққа неге барды? Оны 
күнәсіз жас қыз Ақбілектің тағдыры талғандырмады дейсіз бе? Осы әрекеттеріне есеп бермей 
төсегінде тыныш ұйықтай алатын Мұқаш па? Роман сонда Мұқашты ң жо қ болып кетуі себепсіз 
емес қой. Міне, бүл жайлар " Мұқаш" деген тақырыппен берілген кейіпкерлерді ң монологында жан-
жақты ашылған. Яғни бұл автор тұрғысынан ішкі монологты кейіпкер болмысын, оны ң ішкі ойын, 
ой ағысы мен драмалық құбылысгарын талдау құралы ретінде пайдалан ған  әдісі екенін а ңғарамыз. 
Суреткердің бұл тәсілі кейіпкердің рухани жан әлемін ашудағы қазақ прозасында алғаш 
қолданылған өзіндік түрлік ізденіс.
    Тегінде ішкі монологтың авторлық және персонаждық түрлері (формалары) 
де бар. Кейде ішкі монолог кейіпкердің ішкі ой-сезімін жеткізетін автор с өзі 
тұрғысында да берілуі мүмкін. Немесе тура автордың өз атынан,  әйтпесе 
кейіпкер рөліне көшкен автор сөзі ретінде көрінуі ықтимал. Міне, біз айтып 
отырған осы үш тәсілдің бәрі "Ақбілектің" өн бойында тұнып тұр. Біздің 
жоғарыда ішкі монологты не автор, не кейіпкер айтып т ұрғаны белгісіз деуіміз 
сөбебі де сондықтан. "...Әкесі мен екеуінің арасын қара мысы қ кесіп  өткендей, 
бір өткел түскенің Ақбілектің жүрегі сезөді. Әкесінің қабағы қашан жадырар 
екен, қашан жылы қарар екен, қашан тіл қатар екен?... деп сарылыг, сар ғайып 
күтеді: әкесінің көзі түсер ме екен деп көзінің қырымен жа ңсыз а ңдып 
отырады. Бір қарасада қайғысы жеңілетіндей, ба қытты болатындай к өреді. 
Сонда да әкесі көз салмайды. Енді Ақбілекке шешесіні ң  өлімінен де мынау 
жаман батты. "Жан дегенде жалғыз әкем мені жек к өрсе, енді кімге сыямын? " 
деп қайғырды. Міне, Ақбілекті ендігі ауыр күрсіндіретін жа ңа  қай ғы осы еді".
            Бұл-ішкі монологтың кейіпкерлерінің ішкі ой-сезімін жеткізетін автор 
сөзі тұрғысынан берілуі."... Алды-арты тұйық, қараңғылы қ, не болары 
белгісіз...Сонда да Ақбілек тірі, Ақбілек сұлу... Ол елден асты:  қаза қ т үрсын, 
атағына орыс естіп, іздеп келіп, алып қашты... Орыс біткен б ұған бола 
қырқысты. Кім біледі, тірі болса, үмітсіз сайтан...  Өз еркімен келіп отыр ған 
жоқ... Қара күшке, тағдырға не шара? Жамандығынан мұндай болған жоқ. 
Ақбілекті кім жазғыра алады? Малына, жанына ие болып отыр ған  қай  қаза қ 
бар? Азар болса, жазықсыз құрбан болып жатқан көп қорғансыздың, к өп 
сорлылының бірі шығар... " 
        Романға қатысты кейбір дерек көздері М.Жүсіп Көпеев пен 
Ж.Аймауытұлының өзара жазысқан хаттарынан да көрінер еді. «Хат қа» 
маңыз беруіміздің себеп – сыры – «Ақбілек» романының шығармашылы қ 
тарихына қатысты құнді дерек,маңызды мағлұматтар беріліп,  ұнамды- 
ұтымды пікірлер білдіруінде деп білеміз. Мәселен, романға  қатысты ойын 
автор былай білдірген: «Екі жарым ай болды, үйден шы қпағаныма.Не істеді 
десеңіз, «Қылауатта»жатып бір роман жазып бітірдім, өзіңіз көрген 
«Қартқожадан» үлкендігі екі есе болады.Бар ойым, ынтам, рухым сол 
романға кетіп, тап жынды кісідей болыппын, досты, жолдасты,  құрметті 
қымбат ағаны ұмытып кете жаздаппын.Мен күнді қалай  өткізеді десе ңіз, 
міне былай: таңертең сағат сегізде тұрамын да, шай ішіп,  қызметке – бала 
оқытуға кетемін.Күніне алты сағат бала оқытамын.Са ғат  үште  үйге келемін, 
тамақ ішемін. Одан кейін ұйықтаймын. Сағат алты – жетілерде оянамын. 
Сүйтем де жазуға отырамын. Сол отырғаннан түнгі сағат екі –  үшке дейін 
отырып қалам. Әбден талғанда барып ұйықтаймын. Міне, екі жарым айдай 
көрген өмірім осы». Бұдан кейін автор сөз еткен романның соңғы нүктесін 
қойып, «баспаға жіберіп отырмын» дегенді де анық-қанық жеткізеді.
Ендігі бір түйінді мәселе - «Ақбілек» романының қайда жазылғандығы хақында. Біздінше, 
мұның жауабы қысқа: алғашқы көлемді де көркем, «ұзақ әңгімесі» (автор осылай к өрсеткен – 
Р.Т) «Қартқожа 1926 жылы Қызылордада жарық көрген. Ж.Аймауытұлы көп ұзамай Шымкент 
шаһарында алдымен ұстаз, сосын директорлық қызмет атқарған (пед. техникумда – Р.Т. ). 
Ж.Аймауытұлы осы кезеңде ұстаздық қызметін абыроймен атқара жүріп кезең көріністері мен 
өмір-уақыт шындықтарына толы,тағдыр талқысы мен тұрмыс суреттері кеңінен к өрінетін келесі 
көркем әрі шабытты жазылған, талант қарымын мол жұмсаған - «Ақбілек» романын қыс қа 
мерзімде аяқтады.Оны жоғарыда еске алған «Хат»та, филология ғылымыны ң кандитаты 
Ә.Оспанұлының «Ақбілек» - Шымкентте жазылған» атты мақаласындағы: «... ең әуелі жазыла 
бастауы да, аяқталуы да біздің облыс орталығында жүзеге ас қан» ,профессор  Қ.Ерг өбек. «... 
«Ақбілек» секілді қазақтың тұңғыш психологиялық романы болса да Шымкент 
қаласында,педагогикалық училищеде сабақ бере жүріп жазылған»деген жолдар да жан-жа қты 
нақтылай түседі .
           «Ақбілек» романының жазылуы мен оған әсер еткен өмір – тұрмыс жағдаяттары, жалпы 
жазушының осы тақырып төңірегіндегі мұрат – міндеттері Қ.Оспанов, К.Тіленші ұлы секілді 
шәкірт – оқырмандарының сыр – сұхбаттарынан, ақын – қаламгер Д.Әбілев пен ұстаз-  ғалым 
Б.Кенжебаевтің естелік – әңгімелерінен, әдебиет пен өнер зерттеушілері С.Қирабаев, 
Б.Құндақбаев т.б ізденіс -еңбектерінен де кеңінен көрінеді. 
«Ақбілек»романы жанр табиғаты мен талабына толық жауап берумен бірге кемел 
ой мен көркемдікке,нақышты тіл мен келісті суреттеулерге де толы.Оны,атап 
айтқанда,Алтай мен ауыл көріністері,Ертіс – Күршім сипаты,Мар қак өлді ң м өлдір 
суы мен оның айналасындағы аң -құс,жан-жануарлар әлемі,алуан т үсті адам 
портреттері мен этнографиялық деректер байыта,толы қтыра т үседі.Сайып 
келгенде,қазақ қызының өмір,тағдыр жолын баяндағанда да Ж.Аймауыт ұлының ескі 
ауыл,этнографиялық суреттерді,адамдар қарым-қатынасын ой мен сезім  өрілімі 
арқылы риясыз жеткізер тіл байлығына,шеберік иірімдеріні ң  үлгі – өрнектеріне к өз 
жеткіземіз.Сондай-ақ,романдағы әлеуметтік-психологиялы қ иірімдерден,жекелеген 
кейіпкерлерді мүсіндеу мен олардың ішкі монологтарынан,е ң негізгісі  қаза қ т ұрмысы 
мен заман көріністерінен,уақыт сырынан реалист суреткерді ң к өз қарас,  қолта ңбасы 
айқын көрінеді.Демек,Ж.Аймауытұлының шығармашылық мұрасында ғы басты 
туындылардың бірі- «Ақбілек» романы қоғамдық құбылыстар мен кезе ң к өріністерін 
өмір-уақыт шындықтарына сай сенімді суреттеп,адам әлемін бар  қырынан жар қырата 
көрсетіп,әсіресе қазақ қызының тарихы мен тағдырына, өсіп-есею жолдарына 
тағылымды сипаттар беріп,оны айрықша мәнді,көркемдік  өріс пен  өзгеше 
өрнектермен бейнелеуі бедерлі орын алады.
«Қартқожа» романы – төңкеріс 
тұсындағы қазақ қоғамының 
шандығын бас кейіпкердің өмір жолы 
арқылы жан-жақты бейнелей алған 
күрделі туынды. 
                  Сондай-ақ  Ж.Аймауытовтың  «Қартқожасы»  –  қазақ  жасының  өмірін,  оны ң  әлеуметтік 
арпалыстар  кезіндегі  күрделі  тағдырын  кең  көлемде  алып  суреттейтін  шы ғарма.  Б ұнда  да  қаза қ 
ауылының  төңкеріс  алдындағы  және  әлеуметтік  шиеленістер  тұсында ғы  тіршілігі,  одан  кейінгі 
ұмтылысы  қиыншылықтарымен  көрсетіледі.  Әсіресе,  жазушы  оң-солын  айырмаған  ауыл  жасыны ң 
тартыстар  талқысында  әлеуметтік  жіктер  мен  тайталасты  т үсініп,  қо ғамды қ  әділетсіздікті ң  себеп-
салдарына  ой  жіберуін  нанымды  ашады.  Роман  тарихты ң  осындай  бір  кезе ңі, шытырман  о қи ғалар ға 
толы тұсындағы  қазақ ауылы  өмірінің жалпы шындығын жұмсартпай кең тұр ғыда суреттей алуымен 
бағалы.  1916  жылғы  ұлт-азаттық  қозғалысының  басталуы,  оның  1917  жыл ғы  а қпан  т өңкерісіне 
ұласуы,  қазақтардың  әлеуметтік  күреске  араласуы,  Алашорданың  құрылуы  мен  а қ  әскерлеріні ң 
большевиктерге  қарсы  күресі,  қазан  төңкерісі  мен  азамат  соғысыны ң  оқиғалары  роман  сюжетіне 
негізгі  желі  боп  кіреді.  Шығарма  кейіпкері  Қартқожа  да,  оны ң  елі,  ж ұрты  да  осы  о қи ғалар  легінде 
есейіп, есін жинап ілгері басады, болашаққа қарайды.
                  Жазушы  Қартқожаның  өсу  жолын  нанымды  суреттейді.  Оның  қаладан  келген  жастарды  к өруі, 
солардай  боп  орысша  оқуға  құмарлығы,  ішкі  толғанысы  ғасыр  басындағы  әлеуметтік  өзгерістерді ң 
әсерімен туады. Әділетсіздікті тануына 1916 жылды ң о қи ғалары к өмектеседі.  Әуелде к үрестен тыс т ұр ған 
жасты майданның қара жұмысына алуға шақыру, одан бас сауғалау  әлеуметтік к үресті ң ортасына тартады. 
Көтерілісшілермен бірге болу ол  үшін мектеп болғаны даусыз. Солдат  өмірі де  Қарт қожа  үшін зор мектеп 
болады.  Ол  көрмеген  ортада  жаңа  заман  құқын  қабылдағаныны ң  белгісі.  Ж үсіпбек  кейіпкерлерді ң  ішкі 
дүниесін, күйініш-сүйініш сезімдерін суреттеуге көбірек жүгінеді.
       Романның соңғы бөлімінде төңкерістен кейінгі қазақ жеріндегі  өзгерістер суреттеліп, автор кейіпкерін 
аласапыран  оқиғалар  легінде  ұстайды.  Өмір  тартысы  тудыр ған  с ұра қтар ға  жауап  іздейді.  Мысалы, 
«Разверстка»  кезінде  мал  жинау  науқанына  байланысты  жүзеге  ас қан  зорлы қты,  асыра  сілтеуді  қоспасыз 
әңгімелей отырып, байлардың малын алудың бүкіл халы қты тонауға айнал ғанын жазады. Белсенділерді ң 
қолымен  жоспарсыз,  ретсіз  жүргізілген  бұл  науқанның  1920-1921  жылдары  елді  ашты ққа  жеткізгені 
жайлы  ойлауға  меңзейді.  Жүдеу  тартып,  малы  азайып,  күн  көрісі  әлсіреп  қалған  ел  суретін  береді. 
Осының  бәрі  роман  кейіпкерінің  сезінуі  арқылы  өтеді.  Жүсіпбектің  реалистік  өнері  романда ғы  халы қ 
тұрмысының  кең  жасалған  суреттерінен  танылды. Әр  құбылысты ң  ар  жа ғында  жазушыны ң  өмір  сыры 
жайлы  толғанысы  сезілді.  Тіршіліктің  қиынды ғын  ол  қаза қтарды ң  әрекетсіз,  бос  белбеу  өмірімен 
байланыстыра қарайды.
Қорытынды:
Жүсіпбек Аймауытов өзіндік бағып алып, түрлі бейнелеу тәсілдерімен байи түскен 
қазақ әдебиетінің әдеби процесінде өзіндік орын алатын қаламгер екені анық. Тұтастай
алып қарағанда, Ж.Аймауытұлының шығармашылық мұрасы, әсіресе күрделі 
жанрдағы туындылары («Күнікейдің жазығы», «Қартқожа», «Ақбілек») қазақ 
әдебиетіндегі реалистік прозаның даму жолдарын айқындап қана емес, қоғамдық, 
кезеңдік құбылыстарды, адами-рухани мәселелерді көркемдік-идеялық тұрғыдан шебер 
де шынайы бейнелеуімен биік белеске көтерілгендігінің, алыс-жақын шет ел 
қаламгерлерінің профессионалдық дәрежесіне жеткендігінің бірден-бір дәлелі де, дерегі 
де бола алады.Мұның өзі халық даналығында айқын бедерленгендей: «Шеберлік өмірді 
көре де, түсіне білуден, сосын объектіні дұрыс таңдап ала білуден басталады».
        Жазушы Жүсіпбек Аймауытұлы шығармашылық шеберлігінің мың сан 
қыры,шынайы шындығының бір сыры.терең мәні осында жатыр. Бұл – «Ақбілек» 
романына да қатысты айтылар кемел ой мен маңызды мәселелердің бірі болып табылады. 
Өйткені, «Ақбілек» әлемі – халқымыздың өткен өмірі мен тарихының, қазақ қызы мен 
әйелінің тағдыр-талайын кең көлемде суреттеген тағылымды туынды. Ел мұратын 
асқақтатқан,ұлт руханияты мен көркемдік танымды биік белеске көтерген даңқты 
туынды.Жазушы еңбегі мен шығармашылықтағы ізденіс арналарын,жанр жүйесі мен 
көркемдік мұратты,тілдік-стильдік құбылыстарды бейнелі бедерлеген айшықты қолтаңба 
жемісі.
Тексерген: Жүндібаева А.Қ.
Дайындаған: Едилова Мадина
Топ: Қ – 317 с
Мамандығы: “Қазақ тілінде оқытпайтын 
мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті”

Семей 2015

Ұқсас жұмыстар
Ж.Аймауытұлы психологиялық роман шебері
Акция тарихы
Жаңадан табылған шығармалары
Жүсіпбек Аймауытов Ақбілек романы (қайталау)
Қазақтың бес арысы
КӨСЕМСӨЗ МҰРАСЫ
Аймауытов ауылы
Жүсіпбек Аймауытов
Жүсіпбек Аймауытов (1889­1931)
Жүсіпбек Аймауытов туралы
Пәндер