Маркентилизм еркшеліктері

Презентация қосу

Маркентилизм еркшеліктері

Орындаған:Төлеген Д.М
Тексерген:Қуантқан Б.Қ
Топ:ОЗ-407
1.Меркантелизм сөзінің мәні
Меркантелизм сөзінің мәні латын,ағылшын,француз және итальян тілдерінде-
сауда,саудагер деген ұғымды білдіреді.Меркантелизмді XVI-XVIII ғасырларда Батыс
Еуропа елдерінде басымдылық алған ең алғашқы ғылыми экономикалы қ ғылыми
көзқарас жүйесінде анықтауға болады. Осы ілімнің негізгі мазмұны байлық
көзі тауар мен ақша айналымы саласында болды деп есептелінді.
Меркантелизм екі кезеңнен тұрды: алғашқы кезең – ақша балансы теориясын
ұсынды, оған сәйкес олар елден ақшаны сыртқа шығаруға тыйым салу
қажеттілігін ұсынды; соңғы кезең – меркантелистер тауар айырбастау
сферасын зерттеуге көшті. Алғашқы меркантелистерден айырмашылығы олар
ақшаны шетке шығаруға тыйым салмады, өндірістік тауарлардың экспортын
көбейтіп, протекционизм саясатын жүзеге асыруды ұсынды. Протекционизм –
ұлттық экономиканы қорғау.Меркантелистер өкілдеріне Монкретьен, Стафорд,
Мэн, Фосашков жатады.Карл Маркс XVI-XVIII ғасырларды Батыс Еуропа елдері
«капиталды алғашқы қор жинау» кезеңі болды деп есептеді.Батыс еуропа елдері
Америка мен Азияға жеткізетін әлемдік теңіз-мұхит су жолдарын аны қтап-игеру
нәтижесінде халықаралық сауда орталығына айналғаны белгілі.мерканталистер
байлықты алтын және күміс ақша деп білген,ұлтты қ ж әне мемлекетті ң байлы ғын
алтын-күміс ақша қорымен өлшеген.олар байлы қты ң көзі-саудада деп
есептеген.Экспорттан ақша қоры өседі,ал импорттан а қша қоры кемиді.Осы ған
байланысты,меркантелистерөздерінің консепциясында протекционистік сырт қы
сауда саясатын қолдаған.Меркантелистердің концепсиясы бойынша,сырт қы сауда-
байлықтың көзі, сондықтан мемлекеттің араласуымен белсенді сауда балансын
қалыптастыру-байлықты арттырудың негізгі әдісі және жолы.
2.Меркантелизм ұғымы
Меркантилистер (итальянша-саудагерлер) XVI-XVII ғ. ғ. аралы ғында еуропалы қ к өпшілігі меркантелизм
деп аталатын экономикалық теория ықпалында болды. Меркантелистерді ң ойларынша әрбір ұлт саудагерлер
секілді таза табыс алу үшін бір-бірлерімен б әсекелістікке т үсулері керек болатын. Оларды ң пікірлерінше
үкімет жалақы және т.б. ресурстарға шығындалуды азайтып, экспортты ( бас қа елдерге сатылатын тауарларды
) көтермелерді қажетті заңдармен қолдауы тиіс еді. Солай еткенде “қолайлы сауда теңгеріміне” жетуге
болатын.“Қолайлы сауда теңгеріміне” жету үшін көптеген еуропалық елдер отарлау әрекеттеріне ұмтылған.
Олардың ойларынша отарлау ( колонизация ) жаулап алушы елді арзан ж ұмысшы к үшімен, шикізатпен
қамтамасыз етіп, өндіріс тауарларын сататын рынок жасалынады деп т үсінген. “Қолайлы сауда теңгерімі”
импорттан экспорттың басым түсу жағдайын жасайды. Бұндай басымшылы қ сатушыны ң таза пайдасына
ұқсап, алтын мен күмістің ұлттық қорының өсіуіне жеткізеді. Сол уақыттың көптеген адамдары ондай қор
ұлттың хал-ахуал жағдайын оңайлатудың ең оңайлы шаралары деп сана ған.М әселен, осы ма қсаттарды
орындау үшін Англия өзінің америкадағы отарларына байланысты навигация туралы За ң қабылдан ған. Ол
заң британия өнеркәсібін қорғап, отарланған жерлерінде қалпақ, жүн б ұйымдары, қа қтал ған темір ж әне
тағы басқа тауарлардың өндірілуіне тыйым салған. Ол За ңда, сонымен қатар, Англиядан бас қа бірде-бір елге
сатылмайтын “ерекше тауарлар” тізімі де ( негізінен шикізат ) болған. Ол за ңдар ға деген наразалы қты ң зор
болғандығы соншалық, оны тәуелсіздік жолындағы Соғысты ң басты себетері деп ата ған.Мемлекет қолайлы
сауда теңгерімі үшін күресіп, федеральды үкімет импортқа барынша тос қауыл қойып, экспорт қа жол ашып
отыруы керек дейтін адамдар қазір де бар. Сонды қтан да оларды неомеркантилистер немесе “ жаңа”
меркантилистер деп жиі атайды. Сонымен,меркантелистер экономикада нарық теориясын насихатта ған
болса,ал саясат саласында осы нарықтың дамуына негізгі кедергі болатын,абсолютті монархия билігін
қолдаған. Меркантелистерге олардың ой-санасы мен экономикалық көзқарастарына байланысты бірнеше
қорытынды жасауға болады.біріншіден,Батыс Еуропада XVI-XVIII сауда- қаржы капиталистеріні ң тиімді
экономикалық-саяси одағы қалыптасты.
Екіншіден,меркантелистік ілім,нарық теориясы емес,тек қана экономикалы қ идеология деп т үсінген д ұрыс.
Үшіншіден,меркантелизм идеологиясы және меркантелистік саясат капиталды ң Батыс Еуропада қуат
алуына,экономикалық билікпен бірге саяси билікке жол салды деуге болады.
Төртіншіден,меркантелимзм ішкі ұсақ сауданы,өнеркәсіп өндірісін өзіне ба ғындырды,соны ң н әтижесінде
жаңа экономикалық саяси дәуір-капиталистік тауар өндірісіні ң даму кезе ңі басталды.Сонды қтан
меркантелистік идеологияның орнын классикалы қ теория басты.
3.Меркантелистік ілімнің ерекшелігі
Меркантелистік ілім екі даму сатысына: алғашқы және соңғы меркантелизм деп б өлініп
сипатталады.Былай бөлудің негізгі белгісі-белсенді сауда балансын қалыптастыру әдістері
болады.Алғашқы меркантелизмнің даму шегі XVI ғасырдың ортасына келеді, ал со ңғы меркантелизм XVII
ғасырды толық қамтиды.Енді осы даму сатыларына жеке-жеке тоқталсақ;
XVI ғасырда, алғашқы меркантелизм кезеңінде халықаралық сауда байланыстары әлі т ұра қтанба ған
жәнеәлсіз болған,ал XVII ғасырда меркантелизмнің екінші кезеңінде халы қаралы қ сауду тұрақты ж әне
күшті дамыған.
Егер XVI ғасырда алғашқы меркантелистер біржақты және қатал сауда саясатын ұстан ған болса,кейінгі
меркантелистердің бұл мәселе бойынша көзқарасы біршама өзгергені к өрінді:мысалы, олар белсенді
сыртқы сауда балансын қалыптастыру емес,сақтау және нығайту мәселесін мақсат ретінде аны қтап
алып,сыртқы сауда ісіне икемді саясат жүргізуді ұсын ған екен.
Егер алғашқы меркантелистер ақшаның номиналдық теориясын ұсын ған болса,кейінгілер а қшаны ң сан-
көлемдік теориясына ауысты.
Егер алғашқы меркантелистер ақшаның алтын қор жинау қызметін бірінші орын ға қойса,со ңғылары
ақшаның негізгі қызметін айналым құралы ретінде түсіндіреді.
Алғашқы меркантелистер ілімінде «ақша балансы» басым болса,екіншілерінде «сауда балансы»туралы
қағидалар басым
Қорытынды
Меркантелизм мектебі бойынша байлықтың кілті саудада
есептеледі.Меркантелистердің концепсиясы бойынша,сыртқы сауда-байлықтың
көзі, сондықтан мемлекеттің араласуымен белсенді сауда балансын
қалыптастыру-байлықты арттырудың негізгі әдісі және
жолы.Сонымен,меркантелистер экономикада нарық теориясын насихаттаған
болса,ал саясат саласында осы нарықтың дамуына негізгі кедергі
болатын,абсолютті монархия билігін қолдаған. Меркантелистерге олардың ой-
санасы мен экономикалық көзқарастарына байланысты бірнеше қорытынды
жасауға болады.біріншіден,Батыс Еуропада XVI-XVIII сауда-қаржы
капиталистерінің тиімді экономикалық-саяси одағы қалыптасты.XVI ғасырда,
алғашқы меркантелизм кезеңінде халықаралық сауда байланыстары әлі
тұрақтанбаған жәнеәлсіз болған,ал XVII ғасырда меркантелизмнің екінші
кезеңінде халықаралық сауду тұрақты және күшті дамыған.Егер XVI ғасырда
алғашқы меркантелистер біржақты және қатал сауда саясатын ұстанған
болса,кейінгі меркантелистердің бұл мәселе бойынша көзқарасы біршама
өзгергені көрінді:мысалы, олар белсенді сыртқы сауда балансын қалыптастыру
емес,сақтау және нығайту мәселесін мақсат ретінде анықтап алып,сыртқы сауда
ісіне икемді саясат жүргізуді ұсынған екен.Егер алғашқы меркантелистер
ақшаның номиналдық теориясын ұсынған болса,кейінгілер ақшаның сан-
көлемдік теориясына ауысты.Егер алғашқы меркантелистер ақшаның алтын қор
жинау қызметін бірінші орынға қойса,соңғылары ақшаның негізгі қызметін
айналым құралы ретінде түсіндіреді.Алғашқы меркантелистер ілімінде «ақша
балансы» басым болса,екіншілерінде «сауда балансы»туралы қағидалар басым.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Я.С.Ядгаров«Экономикалық мекеме тарихы»ИНФРА-М,1997 интернет жілісі.

Ұқсас жұмыстар

Меркантилизм

«Меркантилизм кезеңдерінің ерекшеліктері» Экономикалық теорияның даму кезеңдері Меркантилизм

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ІЛІМ ТАРИХЫ

Экономика және экономикалық жүйелердің типтері

БАЛАНЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ТУРАЛЫ

Экономикалық теория - байлық туралы ғылым

ОБӨЖ КІШІ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ ҰЛДАР

Жас ерекшеліктер туралы ұғым

Нанохимияның зерттеу бағыттары

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ПӘНІ

Пәндер