Әдеби тек

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж ӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ СЕМЕЙ ҚАЛАСЫ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЛОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

Әдеби тек

Орындаған: Ибраимов Қ.Т.
Жоспар :
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1.Эпос
2.2.Лирика
2.3.Драма
ІІІ Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Әдебиеттің тегі мен түрі әдебиет яғни
сөз өнері үш салаға жіктеледі:

Эпос

Лирика

Драма
Эпос
Әдебиеттің негізгі үш тегінің бірі, әдебиеттің
баяндау жанрларының басын құрайды. Эпостық
шығармада оқиға өз бетінше автордың еркінен тыс
жүріп жатқандай әсер береді. Мұнда оқиғаны суреттеу
тәсілінің бір ерекшелігі — сюжет желісіні ң
тежелетіндігі. Эпостық жанрдағы шығармаларда
негізгі әңгімеге қатыссыз “бөгде” бір нәрселер
бейнеленетін секілді. Шын мәнінде бұл — эпосты ң
өзінің жанрлық мақсатына жету үшін қолданатын
тәсілдерінің бірі.
Эпос тұтастықты көксейді, шындық дүниені қалайда кең
көлемде көрсетуді қалайды. Нәтижеде қомақты, өркешті, кең
тынысты шығарма туады. “Батыр Баян” поэмасында Мағжан осы
тәсілді шебер іске асырады. Жорыққа аттануға әскерін жинаған
Абылай Баян батырды күттіру арқылы оның тұлғасын ғана биіктетіп
қоймайды, сол арқылы поэмаға қосымша талай оқиғаларды
суреттеп, шығарма ауқымын барынша кеңейтеді, құлашын кең
жазады. Эпос оқиғасы сырт оқиға ғана емес. Қаһарманның ішкі
дүниесіне бойлау, оның жан диалектикасын ашу қандайда
қызғылықты оқиғадан кем әсер етпейді. Эпостық шығармалар
тарихы сонау қадым замандардан басталады. Аңыз, ертегі, дастан,
жырлар — біздің баға жетпес ұлттық мұрамыз. Болмысты бейнелеу,
адам мен қоғам өмірін суреттеу эпос жанрында негізгі үш арнамен
атқарылады. Ол жанрлар шағын көлемді (анекдот, мысал, әңгіме,
новелла, әпсана-хикаят), орташа көлемді (поэма, повесть) және ірі
көлемді (эпопея, роман) болып бөлінеді.
Лирика
Үш текті әдебиет жанрларының бірі , адамның көңіл-күйін шертеді.
Бұл жанрда “ақын адамның ішкі ғаламы мен тысқы ғаламы
түйіседі” (Байтұрсынов). Адамның сырттан алған әсері көңіл
көрігінде балқып, нәзік сәулелі сезімге айналады. Жалт өткен сезім
жарқ етіп ақын жүрегін дөп сөзбен жарып шықса, міне, бұл —
лирика. Лирика — алдымен сезімнің гүлі, гүлдің хош иісі, көз
жауын алған көркі. Мұнда субъектілік басым. Эпоста автор оқиға
көлеңкесінде қалса, лирикада алға шығады, өзі өлең мазмұнына
айналады. Және өз қалпын “бетін өзгертпейді” (Аристотель).
Өлеңнің лирик. кейіпкері көбіне автордың өзіне тартады
Лирика
түрлері

Арнау Пастораль

Ой романс Эклаго Эпиталама Эпитафи Идилл
Эпиграмма
я ия
Драма
Көркем шындықты ерекше тәсілдерімен шиеленіскен тартыстар
желісіне жинақтап, оқиғаға қатысатын кейіпкерлер с өзі мен іс-
қимылы арқылы көрсететін сөз өнерінің күрделі тегі. Драмалы қ
шығармаларда баяндау болмайды. Оқиға, яғни тартыс желісі
репликалар (кейіпкер сөзі) арқылы дамиды. Автор кейіпкерлерді ң
қимыл-қозғалысын білдіретін түсініктемелерді жа қша ішіне
бөлек жазып отырады. Оларды авторлы қ ремарка не ремарка деп
атайды. Оқиғаның негізгі даму арнасы болып табылатын
кейіпкерлер сөзі, яғни репликалар, көбінесе, диалог, кейде
монолог түрінде болады. Қалай болғанда да репликалар шымыр,
ондағы кейіпкер мүддесі мен құштарлы ғы, алас ұр ған сезім әлемі
көрермендерді еліктіретіндей деңгейде құрылуы қажет. Олар
өлең түрінде де, қара сөз түрінде де бола береді.
Трагедия

Мелодрама
Миракль

Драма
жанрлары

Мистерия Фарс
Қорытынды
Бұлар әдеби жанрлар мен түрлердің тегі деп те
аталады және олардың әрқайсысы мазмұны және
суреттеу, баяндау тәсіліне қарай өз тарапынан жүйе
құрып, жанрлық түрлерге бөлінеді.
Бөлінгенімен, ішкі байланыстарын үзбей, бояулары
бір-біріне кіріксе де, өздеріне тән ерекшеліктерін
сақтап қалады.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Базарбаев М. Әдебиет және дәуір. –А., 1986.
2. Жұмалиев Қ. Әдебиет теориясы. –А.,1964.
3. Қабдолов З. Сөз өнері. –А., 1992.
4. Нұрғали Р. Әдебиет теориясы. – А., 2003
5. Әдебиеттану. Терминдер сөздігі. – А.,2005.

Ұқсас жұмыстар

ӘДЕБИ ТІЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ НОРМАЛАРЫ

Қазақ тілі және әдебиеті факультеті

Жанр поэтикасы

Әдеби тіл жайында түсінік

Әдеби тіл

ӘДЕБИЕТТАНУ ЖӘНЕ ОНЫҢ САЛАЛАРЫ

Тіл білімі

Баспасөз тілі мәдениеті

Әдеби бағыт және ағым

Өнегелі өрісі кең ғалымдық жол

Пәндер