Өнімдерді бөлу, бөліп шығару және концентрлеу әдістері

Презентация қосу

БАӨЖ
ӨНІМДЕРДІ БӨЛУ,
БӨЛІП ШЫҒАРУ ЖӘНЕ
КОНЦЕНТРЛЕУ ӘДІСТЕРІ

Орындаған:Дарибаева Т. Ж.
Тексерген:Қабденова А.
Т.
ЖОСПАРЫ :
1) Конценрлеу және бөлу әдістерінің
сипаттамасы
2) Тұндыру – бөлу әдісі
3) Экстракция
4) Хромотография
5) Адсорбциялық хромотография.
6) Тұндыру хромотографиясы.
7) Таралу хромотографиясы
8) Газдардың үлгілерін алу
9) Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КОНЦЕНРЛЕУ ЖӘНЕ БӨЛУ ӘДІСТЕРІНІҢ
СИПАТТАМАСЫ
Қазіргі аналиткалық аспаптардың элементтер ізін аны қтауда ғы үлкен
мүмкіндіктеріне қарамастан анықталатын микроэлементтерді ң
концентрациясы берілген аналитикалы қ әдісті ң салыстырмалы табу
шегінен аз болғанда, алдын-ала концентрлеуді қолданады. Ол –
матрицаны бөгет жасайтын қоспаларды жою ға жа ғдай ту ғызады, үлкен
өлшендіні талдау үшін пайдалану ға м үмкін жасайды, қама қты татпа
алуды жеңілдетеді. Концентрлеу нәтижесінде микроэлементтерді ң табу
шегін бірнеше ретке елеулі кемітуге болады.
Концентрлеудің белгілі көптеген әдістерінің ішінен е ң к өп дамы ғандары
және кең тарағандары экстракциялық, хромотографиялы қ, сорбциялы қ
пен кейбір электрохимиялық әдістер.
Концентрлеу компоненттерді бөлумен және оларды әр т үрлі фазалар ға
таратумен байланысты, сонды қтан концентрлеу әдісін б өлу әдісі ретінде
пайдалануға болады.
БӨЛУІҢ ӘДІСТЕРІ:

Бірінші топқа
кристалдау, қайнату
(суалту), дистилдеу,
экстракциялау, сорбция,
хромотография;

Екінші топқа –
тұндыру,
редокситұндыру,
ұшқыш
қосылыстардың түзілуі
жатады.
Тұндыру – бөлу әдісі.
Әр түрлі элементтерді бөлу және бөліп шығару әдістеріндегі е ң ескі т әсілдерді ң
бірі тұндыру. Оның көмегімен периодты қ ж үйені ң к өптеген элементтері ашылды.
Тұндыру әдістері сапалық анализдің негізгі әдістері болып табылады.
Тұндыру процесінде нашар еритін қосылыстың т ұнбасы – қатты фаза т үзіледі.
Анықталатын компоненті ерігіштік к өбейтіндісіні ң ережесіне сай фазалар
аралығында бөлінеді. Тұндырып болғаннан кейінгі ерітіндідегі компонентті ң р ұқсат
етілетін мөлшері 0,1%-дан аспауы керек, ал т ұнба ға б өлінетін элементті ң 0,1%-нан
артығы өтпеуі керек.

ЕКІ КОМПОНЕНТТІ ТҰНДЫРУ ӘДІСІМЕН БӨЛУ ҮШІН
ЕКІ ТӘСІЛ БАР:

— егер екі элемент қатты фазада болса,
онда біреуін ерітіп, ерітіндіге өткізеді.

— ерітіндіден тұнбаға анализденетін
компонентті бөліп шығарады;
ТҰНДЫРУ ӘДІСІМЕН ЗАТТАРДЫ БӨЛУ
ДӘРЕЖЕСІНЕ ӘСЕР ЕТЕТІН
ФАКТОРЛАР:

Тұндырылатын қосылыстың ерігіштігі;

Тұндырғыштың артық мөлшері;

Ерітінді рН-ы;

Комплекс түзушінің болуы;

Ттш немесе тсш-тың болуы т.б.
ЭКСТРАКЦИЯ (ШАЙМАЛАУ)
ЭКСТРАКЦИЯ НЕГІЗІНДЕ ЕКІ ФАЗА АРАСЫНДА КОМПОНЕНТТІ БӨЛУ
ПРИНЦИПІ ЖАТЫР. ЭКСТРАКЦИЯ ПРОЦЕСІ ТАҢДАМАЛЫ ТҮРДЕ СҰЙЫҚ
НЕМЕСЕ ҚАТТЫ ЗАТТАР ҚОСПАСЫНЫҢ БІР НЕМЕСЕ БІРНЕШЕ
КОМПОНЕНТТЕРІН ОРГАНИКАЛЫҚ ЕРІТКІШТЕР КӨМЕГІМЕН БӨЛІП
ШЫҒАРУҒА МҮМКІНДІК ТУҒЫЗАДЫ. ТӘЖІРИБЕДЕ СҰЙЫҚТЫҚ
ЭКСТРАКЦИЯСЫ, ЯҒНИ ЕКІ АРАЛАСПАЙТЫН СҰЙЫҚТЫҚТАРДА
КОМПОНЕНТТЕРДІҢ БӨЛІНІП ТАРАЛУЫ ЖИІ ПАЙДАЛАНЫЛАДЫ.
СУЛЫ ЖӘНЕ ОРГАНИКАЛЫҚ ЕРІТКІШТЕРДЕ КОМПОНЕНТТЕРДІҢ
ЕРІГІШТІГІ ӘР ТҮРЛІ БОЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ БӨЛУ ЖӘНЕ
КОНЦЕНТРЛЕУ ЖҮЗЕГЕ АСАДЫ. МЫСАЛЫ, СУДА ЕРІМЕЙТІН
КОМПЛЕКСТІ ҚОСЫЛЫСТАР ОРГАНИКАЛЫҚ ЕРІТКІШТЕРДЕ ЖАҚСЫ
ЕРИДІ.
ХРОМОТОГРАФИЯ
Әр түрлі моекулалар мен иондарды
аналитикалық анықтау мақсатында
концентрлеу және бөлу үшін
хромотографиялық әдіс үлкен қолдау тапты.
Хромотографияның негізін салушы М.С. Цвет.
«Аралас ерітінді адсорбент бағана арқылы
сүзгенде, пигменттер жеке әр түрлі боялған
зона түрінде қабатқа бөлінетіндігін» бірінші
болып көрсетті. Спектрдегі жарық сәулелері
сияқты күрделі пигменттің әр түрлі
компоненттері адсорбент бағанасында заңды
түрде бірінен соң бірі таралып бөлінеді де
сапалық және мөлшерліканализ жасауға
мүмкіндік туады. Мұндай түрлі-түсті
препаратты «хромотограмма», оған сәйкес
анализ әдісін «хромотография» деп аталады.
Хромотография әдіс биология, медицина,
химиялық, мұнай химиялық, мұнай өңдейтін,
газ, фармацевтика, өнеркәсібінде, халық
шаруашылығының басқа салаларында
ғылыми зерттеу және тәжірибелік
жұмыстарда қолданылады. Қазіргі таңда ең
көп тарағаны: адсорбциялық, ион
алмастырғыш, тұндыру, таралу, тту-тсу
хромоторгафия болып отыр.
АДСОРБЦИЯЛЫҚ
ХРОМОТОГРАФИЯ
Қатты ұнтақ тәріздес адсорбенттің
қоспадағы жеке компоненттерді таңдап
адсорбциялануына негізделген. Оны фронтальды,
ығыстырып шығару және элюентті тәсілмен
орындай аламыз.
Фронтальды тәсіл зерттелетін ерітінді
хромотографиялық колонканың жоғары
бөлігіне үздіксіз беріліп тұрады да сүзіндіні ң
жеке фракциялары жинақталады, онда б өлінетін
компоненттердің мөлшері анықталуына
негізделген. Егер қоспада тек екі компонент
болса, онда қоспаны өткізгенде колонкадан әуелі
таза еріткіш, одан кейін колонка анализденетін
ерітіндімен қаныққан соң аз сорбцияланатын
компоненті бар ерітінді, ең соңынан екі
компонентті де бар ерітінді ағын шығады.
Фронтальды тәсілмен белгілі фракцияда таза
түрінде тек аз сорбцияланатын компонентті
алуға болады. Фронтальды тәсілмен зерттелетін
қоспаны компоненттерге толық бөлуге
мүмкіндік болмайды.
ТҰНДЫРУ ХРОМОТОГРАФИЯСЫ

Бұл хромотграфияның түрін ең алғаш 1948 жылы Е.Н. Гапон және Т.Б. Гапон ұсынған.
Тұндыру хромотографиясы иониттің құрамына кіретін тұндырғышпен немесе т ұндыр ғыш пен жасушаны ң қоспасымен
хромотографияланатын заттың әрекеттесуіне негізделген.
Нашар еритін қосылыстарды бірінен соң бірін (фракциялап) тұндыру ар қылы б өлуге болады.
Анализ жүргізгенде зерттелетін ерітінді, анализденетін ерітінді иондарымен нашар еритін қосылыстар т үзетін иондармен
толтырылған хромотографиялық колонка арқылы өткізеді. Тұнбалар осы қосылыстарды ң ерігіштігіні ң өсу ретіне қарай
түзіледі. Алынатын хромотограмма әр түрлі боялған заттардан құрала алады.
Анализденетін иондарға енжар (индиферентті) беті жақсы жетілген нашар еритін зат тасушы бола алады. Ионды қ тасушылар
ретінде силикагель, крахмал, алюминий оксиді, кварц, асбест, шыны ұнта қ, барий сульфаты қолданылады. Бас қа да бейтарап
тасушылар, сондай-ақ иониттер де пайдаланылады.
Хромотограмма таза еріткішпен жуғанда колонкадағы анализденетін иондарды ң б өлінуі жа қсарады, зоналар о қшауланып, ал
шекаралардың бөлінуі сонша жақсы болады. Тұнбалар колонканың барлық биіктігін байлай, т өменгі шегі ай қын к өрінетіндей
бірқалыпты таралады. Әрбір элемент түзетін зонаның биіктігі бойынша м өлшерлік анализ жасай аламыз.
Тұндыру хромотографиясының қағаздық тәсілінде тығыздығы орташа с үзгі қа ғазды ң д өңгелектері немесе тілкемдері
қолданылады. Анализ жасау үшін тәжірибе арқылы шамасы аны қталатын белгілі концентрацияда ғы т ұндыр ғыш ерітіндісіне
бірнеше минутқа қағазды салады, содан соң оны ауада кептіреді.
Дайындалған қағазға зерттелетін ерітінді тамшылатып тамызады, .Қосылыстарды ң ерігіштігі әрт үрлі болуына байланысты
тұнбалар тамшы орталығынан жылжып, сақина тәріздес орналасады. Хромотограмманы 2-3 тамшы еріткішпен жуады, оны
хромотограмманың орталығына тамызады. Б ұл еріткіш орталы қтан шетке қарай жылжиды да т ұнба зоналарыны ң б өлінуін
күшейтеді.
Көптеген жағдайларда түссіз тұнбалар түзілді, сондықтан оларды теңестіру (идентификациялау) үшін қажетті ай қындауыш
пайдаланылады.
Таралу хромотграфиясы.

Екі араласпайтын сұйықтықтар арасында заттарды ң таралуына негізделген,
бұлар экстракция заңдылықтарына негізделген.
Таралу хромотографиясы колонкалық, қағаздың және жұқа қабатты тәсілдермен
орындалады. Барлық жағдайда заттың таралуы үздіксіз тасушы кеуектерінде жүреді.
Қағадың хромотография таралу хромотграфиясы тәсілдерінің бірі, онда
қозғалмайтын фазаның ұстаушысы бірнеше сыртты хромотграфиялы қ қа ғаз болып
табылады: № 1,2,3,4 бұларға жылжымалы сұйық фазаның жылдамды ғы байланысты.
Қозғалмайтын сұйық фаза ретін кеуектерде адсорбциялан ған су орындайды.
Жылжымалы сұйық фазаның олармен жылжу жылдамдығына байланысты №1 және
№2 қағаздар «тез» деп, ал №3, 4 – «жай» деп аталады.
Адсорбцияланған су осы қағаздың кеуектерінде берік ұсталып тұрады (20%
ылғалдылыққа дейін).
Зерттелетін ерітінді хромотографиялы қ қағазға тамызады, органикалы қ еріткіші
бар тиісті камераға салып хромотограмма түзілетіндей белгілі ұстайды да шы ғарып
алып өңдейді.Хромотографияның қағаздың жылжымалы еріткішпен жанасу
процесінде қағазға тамызылған анализденетін компоненттер жылжымалы фаза ға
өтеді және таралу коэффициентіне байланысты қа ғазды ң капиллярлары ар қылы
қозғалады. Сонымен, олар бөлінеді.
Таралу хромотграфиясының қағаздық тәсілінің келесі варианттары – бір өлшемді
және екі өлшемді (көтерілетін және түсетін), шеңберлі және электрофоректикалы бар.
Бір өлшемді вариантта ені 4,5 –5,0 см, ұзындығы 30-50 смтілкемдерге б өлінген
хромотографиялық қағаздарды қолданады. Екі өлшемді вариант хромотограммалар
алу үшін ені 20-25 смжәне ұзындығы 40-45 смқағаз парақтары қолданылады.
Шеңберлі вариантта камераның диаметрінен 2-3 смарты қ диаметрлі ше ңберлер
қолданылады.
ГАЗДАРДЫҢ ҮЛГІЛЕРІН АЛУ.

Газдар мен олардың қоспаларының біртектілік д әрежесі
жоғары: олардың әртектілігі молекулалық деңгейде
байқалады. Сондықтан үлгі салыстырмалы т үрде кішігірім
болады және үлгі алу әдетте қиындық ту ғызбайды. Газды ң
үлгісін алғанда вакуумдық өлшегіш колба немесе бюретка
көмегімен оның көлемін өлшей отырып алады. Газды ң
үлгісін алғанда жабық көлемінен және ағыннан алу
ерекшеліктері болады. Жабық көлемде (Мысалы, өнерк әсіп
цехында, жұмыс бөлмесі және т.б.) үлгі алғанда оны ң
әртүрлі нүктелерінен алып, көлеміне қарай оларды
араластырады немесе жекелеп анализдейді. Газдарды ң
ағыннан үлгі алғанда әдетте көлденең ағындар әдісімен
ұзындық ағындар әдістер қолданылады. Ұзынды қ
ағындар әдісі газдың құрамы ағын бойында қолданылады.
Бұл жағдайда ағын бірнеше қатарға бөлінеді де, газ
үлгілерін ағын (струя) кезектерінен алады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ:
1 ) Теоретические основы пищевых технологий: в 2-х книгах.
Книга 1/ Ответ. редактор В. А. Панфилов. – М.: КолосС, 2009. –
810 с.
2) В. И. Хлебников, В. С. Пучкова, С. А. Страхова и др.
Технолология производства продовольственных товаров/Под ред.
В. И. Хлебникова. — М.: Издательский центр «Академия», 2007. –
348 с.
3) А. П. Нечаев, И. С. Шуб, О. М. Аношина, В. И. Горбинок, А. А.
Кочеткова, Г. М. Мелькина, Н. Н. Шебершнева, В. С. Шикнна, В.
Г. Щербаков. Технологии пищевых производств/ Под ред. А. П.
Нечаева. — М.: КолосС, 2005. – 768 с: ил. – (Учебники и учеб.
пособия для студентов высших учебных заведений).

Ұқсас жұмыстар

Концентрлеу және бөлу әдістерінің сипаттамасы. Тұндыру – бөлу әдісі. Хромотография әдістері

Культуралық сұйықтық

Параметрлерді сырттай реттейтін үздіксіз культивирлеу. Бокс – Уилсон әдісі жайлы ақпарат

Бокс-Уилсон әдісі

Бокс-Уилсон әдісі туралы

Азот қышқылы өндіру

Сұйықтық экстракциясы

Малшаруашылығында қолданылатын биотехнологиялық әдістер туралы

Экстракциялар механизмі

Параметрлерді сырттай реттейтін үздіксіз культивирлеу туралы ақпарат

Пәндер