Өлшеулер және олардың геодезиялық және фотограмметрикалық жұмыстардағы мәні

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

ӨЛШЕУЛЕР ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ ГЕОДЕЗИЯЛЫҚ
ЖӘНЕ
ФОТОГРАММЕТРИКАЛЫҚ
ЖҰМЫСТАРДАҒЫ МӘНІ.
Орындаған: Акманов А.Е.
Тексерген: Мухаметов Е.М.

Семей 2015
Ауытқу өлшеуіштері
Арифметикалық орта, медиана, мода т.б. орталар
белгінің сандық системасын бергенімен, олар бірліктің
жиынтықта қаншалықты бірқалыпты қолданылуы жайлы
ештеме айтпайды.
Мысалы, арифметикалық орталары бірдей екі белгі
алсақ, онда олардың мәндері сол арифметикалық орта
төңірегінде тығыз орналасса, арифметикалық ортамен
сипаттау жеткіліксіз. Демек белгіні сипатау үшін сол
арифметикалық орта мен қатар белгі мәндерінің
арифметикалықортадан ауытқуын өзгеруін дәйекті
бағалаудың, яғни сипаттамасын анықтаудың қажеттігі
туады. Ал ауытқу сипаттамалары әр түрлі
параметірлермен өлшенеді. Солардың негізгілерін
келтірейік.
Вариациалық құлашы. Ауытқу
сипаттамаларының ішіндегі ең қарапайымы
вариация құлашы. Мұның мәні (R) белгінің
максимум және минимум мәнінің айырымына
тең, яғни (7) R=xmax→ xmin
1-мысал. 10 деталь салмағын өлшеу
нәтижесінде төмендегі нәтиже алынған:
64;68;70;71;74;75;77;79;80;82. Құлаш мәнін
анықтау керек.
R=xmax→ xmin = 82-64=18
Әрине вариация құлашы белгінің ауытқу
дәрежесін өте жуық шамамен бағалайды. Ұшы
шекті вариант салмағымен есепке алмайды.
Сызықтық ауытқу. Ауытқудың дәлірек бағасын
белгі мәндерінің (хш) арифметикалық ортадан
ауытқуын (хш-х) ескеріп те алуға болар еді. Бірақ -
таңбалары әртүрлі болып кездескендіктен, оларды
қосқан уақытта бір - бірімен жойылып қосындысы
нөлге тең болады, яғни
Σ (хш-х) =0 (8)
Мұндай өзара жойылуды болдырмау үшін кездейсоқ
ауытқу мәніне сол айырымдардың абсолютті
шамасын алады. Сөйтіп ауытқудың абсолютті
шамалары қосындысының арифметикалық ортасын
сызықтық ауытқу мөлшері ретінде қабылдаймыз.
Сызықтық ауытқу өлшемі қарастырып отырған белгі
шама өлшеміндей. Ал статистикада өлшемдері бірдей
белгіні ғана қарастырмастан өлшемдері әр түрлі
белгілерді де салыстыруға тура келеді. Бұл мәселені
шешу үшін варнияция коэфициентін енгіземіз.
Вариация коэфициенті. Ол v xi x 100% (10)
x

формуласымен анықталады. Бұл формуладан вариация
коэфициентіне сызықтық вариация коэфициенті
абсолютті ауытқудың арифметикалық ортаға
қатнасының орта проценті алынатынын байқаймыз.
Дисперсия және орташа квадраттық ауытқу.
Кездейсоқ шама вариациасының шын заңдылығы
сызықтық ауытқыу әрқашанда ескере алмайды. Өйткені
ауытқулар орталандырылып тегістендіріледі де, нлкен
ауытқулар, әсіресе сынау саны үлкен болғанда,
сезілмейді қалады. Ал көптеген практикалық
мәселелерді шешкенде мұндай үлкен ауытқуларды
ескерудің маңызы зор. Сондықтан мұндай мәселелерді
шешкенде ауытқудың өзін алмастан оның квадратын
алады. Сонымен, белгі мәндерінің арифметикалық
ортадан ауытқу квадраттары қосындысының
арифметикалық ортасын тәжірибелік дисперсия немесе
дисперсия деп атаймыз.
n
D s xi x
2 2

n i 1 (11)

немесе
k
D s ni xi x
2 2

n i 1 (12)

немесе
k
D s 2 f i xi x
(13)
n i 1
формулаларымен анықталады.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ

Ұқсас жұмыстар

Тахеометр туралы

Ай-күн прецессиясының механикалық мәні

Арақашықтықтарды өлшеу

Қателер теориясы

Жай тахеометрлердің бұрыштық өлшеу дәлдігі

ӨЛШЕУ ҚАТЕЛІКТЕРІНІҢ ТҮРЛЕРІ

Теодолиттік түсіріс

GPS технологиясын топографиялық түсірімдерде қолдану. GPS қабылдағыштары және олардың сипаттамалары

Өлшеулердің кездейсоқ қателіктері

ҒАРЫШ ГЕОДЕЗИЯСЫ

Пәндер