Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың классификациясы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

БӨЖ
Тақырыбы: 1.Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі.Мутация түрлері.
Гендік инженерия.
2.Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу
және олардың классификациясы.

Орындаған:Көкен.Б
Тексерген: Омарбеков Е.О.

Жоспары:

– Мутация түрлері
– Гендік энженерия
– Вирустардың лабораториялық
жағдайда өсіру ерекшеліктері.
• Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Мутация
• Мутация (латын тілінде mutatіo – өзгеру) – табиғи жағдайда кенеттен
болатын немесе қолдан жасалатын генетикалық материалдың
өзгеруі. Соның нәтижесінде ағзаның белгілері мен қасиеттері тұқым
қуалайтын өзгергіштікке ұшырайды. Ғылымға мутация терминін 1901
ж. голланд ғалымы Х. де Фриз (1848 – 1935) енгізді. Генетикалық
аппараттың өзгеруіне
байланыстымутацияның: геномдық, хромосомалық, гендік немесе
• нүктелік деген түрлері бар.
• Мутация (mutation) — жасушаның генетикалык материалының
өзгеруі, бұл кейінгі ұрпаққа да беріледі. Бұл тосыннан, кейде сыртқы
факторлардың әсерінен болуы мүмкін. Генетикалық кодты
анықтайтын жүйедегі бір азоттық негіздің орнын басқа біреу
алмастырса немесе бір немесе одан да көп негіздер генге енгенде
немесе геннен жоғалғанда гендік мутация пайда болады.
Мутациялардың көбі зиянсыз; оларды үнемі қалыпты доминанттық
ген жауып тұрады. Мутация ағза үшін тиімді өзгерістерге әкеп
соғатын сирек кездесетін жағдайларда осы гені бар дербес
ағзалардың саны мутацияға ұшыраған ген популяцияда қалпына
келмейінше арта береді. Бұндай пайдалы мутациялар эволюцияның
материалы болып табылады.
• Гендік немесе нүктелік мутация - ген құрылымы шегіндегі
өзгерістер. Бұл нәруыздың бір молекуласын өзгерте алады.
• Хромосомалық мутация (аберрация) -хромосома құрылымындағы
өзгерістер. Бүтін хромосоманың мөлшері мен пішінін өзгерте алады.
• Геномдық мутация - хромосома санының өзгеруі, яғни құрам
санының ауытқуы.
• Нуклеотидтің сусуы. Тұтас ген
бір нуклеотидке жылжып қысқарады. Осындай
өзгеріс нәтижесінде бүкіл код ауысады да
есептеу шеңберінен сусып жылжиды
• Нуклеотидтердің еселенуі (дупликация) -
жаңа гендердің пайда болуында маңызды рөл
атқаратын үдеріс. Мұнда нуклеотидтің сусуы
кезіндегі әрекет қайталанады, яғни есептеу
шеңбері сусып жылжиды.
• Ендірме нуклеотид. Генетикалық
код жазбасында аналық ДНҚ-ға тән емес
артық нуклеотидтың пайда болуы. Бұл -
еселену формаларының бірі.
• Алмасу - бір нуклеотидтің екіншісімен
алмасуына байланысты өзгеру.
Геномдық мутация

• Геномдық мутация – клеткадағы
хромосомалар санының өзгеруі. Оның
бірнеше түрі бар: 1) полиплоидия –
хромосома жиынтығының бірнеше
еселеніп өсуі; 2) анеуплоидия –
хромосома жиынтығының еселенбей
өсуі; 3) гаплоидия – диплоидты (екі
еселенген) хромосома жиынтығының
кемуі.
Хромосомалық мутация

• Хромосомалық мутация түрлері: делеция, дупликация,
транслокация
• Хромосомалық мутация – микроскоп арқылы көрінетін
хромосома құрылымындағы өзгеріс. Бұл өзгеріс
хромосоманың кей бөлімінің үзіліп қалуына (делеция),
қосарланып кетуіне (дупликация) немесе оның басқа
бір бөліміне ауысуына (транслокация) байланысты.
Гендік мутация
•ДНҚ молекуласының ултрафиолет сәуленің әсерінен өзгеріске
ұшырауы
•Гендік немесе нүктелік мутация деп ДНҚ молекуласының белгілі бір
бөлігінде нуклеотидтердің қатар тізбегінің өзгеруін айтады.
• Гендік инженерия - молекулалық және клеткалық генетиканың
қолданбалы саласы. Белгілі қасиеттері бар генетикалық
материалдарды In vitro жағдайында алдын-ала құрастырып, оларды
тірі клеткаға енгізіп, көбейтіп, зат алмасу процесін өзгеше жүргізу.
Бұл әдіспен организмдердегі генетикалық информацияны көздеген
мақсатқа сай өзгертіп, олардың геномдарын белгіленген жоспармен
қайта құруға болады.
• Гендік инженерия ол функционалдық активті генетикалық
құрылымдарды рекомбинаттық ДНҚ молекулалары түрінде қолдан
құрастыру. Гендік иженерияның мәні жеке гендерді бір организмнен
алып басқа организмге көшіру. Бұған рестриктаза мен лигаза
ферменттерінің ашылуы мүмкіндік туғызады. Рестриктазалар ДНҚ
молекуласын белгілі жерлерден жеке үзінділерге қиып
бөлшектейтін ыдыратушы фермент. Қазір ДНҚ молекуласын бір-
бірінен өзгеше 120 жерінен үзетін 500-ден астам рестриктазалар
анықталған. Алынған полинуклеотид бөлшектерінінің
комплементарлық немесе жабысқыш ұштарны ДНҚ лигазасы – бір-
біріне желімдеп реттеп жалғасытырып қосады. Осы ферменттердің
көмегімен бір ДНҚ молекуласынан қажетті ген бөлініп алынып, басқа
ДНҚ молекуласын үзінділерімен құрастырылып рекомбинанттық,
яғни жаңа будан ДНҚ жасалады.
• Вирустардың өсуі мен бөлінуінің бірден-бір тәсілі
лабораториялық жануарларды зақымдау болып саналады.
Жаңа туған жануарлар жиі пайдаланылады, себебі олар
сезімтал келеді. Тәжірибелік жануарларды сұрыптау
кезінде вирустарға олардың сезімталдығы мен
қабылдағыштығына көңіл аудару керек. Құтыру вирусымен
тышқандар, үй қояндарызақымданады, ал, тұмау вирусымен
тышқандар және күзендер зақымдалынады. Вирусы бар
материалды жануарларға егу (тері асты, бұлшық етке,
венаға, миға, мұрын қуысы арқылы) жолы
жануарлардыңтүрі мен вирустардың тропизміне
байланысты. Сыртқы ортаның обьектілерінен және
аурулардан алынған вирустарды өсіру үшін тауық эмбрионы
кеңінен қолданылады және осы жолмен өсірілген
вирустардан вакциналарды дайындау, диагноз қоюға
диагностикумдарды дайындау, вирустардың түрін анықтау
үшін қажет. Адам және жануарларда зақым келтіретін,
көптеген вирустар көп немесе аз мөлшерде тауық
эмбрионында көбейе алатындығы анықталған. Эмбрионның
тығыз сыртқы қабаты сыртқы ортадан түсетін
микроорганизмдерден қорғайды, сондықтан вирустар
стерильді жағдайда көбейеді. Вирустарды өсіру үшін 4-12
тәуліктік эмбриондар пайдаланылады.
Вирустарды торша өсіндісінде өсіру
• Вирустарды өсіру үшін клетка культурасы
пайдаланылады. Көптеген вирустар өздері
көбею үшін сезімталдығы жоғары
кульдураларды таңдап алатын болғандықтан,
клетка культурасы универсальды культура
болып табылады. Адамның, тауықтың,
қойдың, сиырдың теңіз шошқасының, ақ
тышқандардың трипсинденген эмбриональдық
клеткалары және ересек маймылдардың
бүйрек клеткасы жиі қолданылады. Сондай-ақ
қатерлі ісік клеткаларының культурасы
пайдаланылады. Трипсиндеудің негізі,
протеолитикалық ферменттердің әлсіз
ерітінділері арқылы клетка аралық
байланысты үзе отырып, клеткалардың өмір
сүру қабілетін сақтап қалуы болады.
Клеткадағы вирустардың цитопатикалық
• Қасиеттері ұқсас және арасында антиденелер, ерекшелігі
жоқ тежеушілер болмайды. Клетка жүзгінің in viro
тіршілігін сақтау үшін құрамы күрделі қоректік орта
(Игла, 199 ортасы) және тұзды ерітінділер (Хенкса, Эрла
ерітіндісі, Тироде сұйығы) қолданылады. Қоректік орта
клетка культурасының өсуін және көбеюін қамтамассыз
етеді, ал тұзды ерітінді клетканың тек қана тіршілігін
сақтауға қажет. Бактериялармен ластанудан сақтау үшін
(әсіресе микоплазмадан) өсу ортасына антибиотиктер
қосылады.
Пайдаланылған
әдебиеттер:
• Мырзабекова Ш.Қ.,Ветеринарлық
вирусология. Алматы – 2012 ж.
• Т.Б.Дарқанбаев,
Н.Қ.Шоқанов.,Микробиология және
вирусология негіздері. Алматы
-1982 ж.
• Интернет

Ұқсас жұмыстар

Вирустардың нәсілдік қасиеттері,олардың өзгергіштігі.Мутация түрлері

Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі. Мутация түрлері. Гендік инженерия. Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың классификациясы»

Вирустардың ерекшелігі

ТОРША ӨСІНДІЛЕРІНІҢ ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖАНУАРЛАР МЕН ТАУЫҚ ЭМБРИОНДАРЫНАН

Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі.Мутация түрлері.Гендік инженерия. Вирустардың лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. 2. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустардың ерекшіліктері

Вирусологиялық балау әдістері

Вирустық аурулардың спецификалық алдын алу.Вакцина дайындау принциптері

Жасушалардың культуралары

Пәндер