Сөйлеу қабілеті бұзылған балалардың ерекшелігі

Презентация қосу

Сөйлеу қабілеті бұзылған балалардың ерекшелігі

Сөйлеу тіліндегі мүкістердің патологиялық
дәрежелеріне, белгілі бір мүшелерінің
атқаратын қызметтерінің бұзылуына,
зақымдануының уақытына, басты
кемістіктердің ықпалынан пайда болатын
екінші бір ақаулықтардың көрінуіне
байланысты олардың бір-бірінен
айырмашылықтары да әр алуан болып
келеді.

izden.kz
Тіл бұзылуының себептері:

Органикалық – түрлі зақымдардың
нәтижесінде тіл аппараты мен жүйке
жүйесінің бөлімдерінің бұзылуы.
Функциональдық – мұнда органикалық
зақымдану болмайды, тек сөйлеу
механизмдерінің функциясы бұзылады.

izden.kz
Сөйлеудегі бұзылу келесі топтарға бөлінеді:

Фонетикалық бұзылулар – бір дыбысты
немесе бір топқа жататын дыбыстарды
айта алмау (ызың, шұғыл, тіл ортасы, тіл
алды дыбыстардың бұзылуы; дауыссыз
дыбыстардың қатаң – ұяң – үнді
айтылуының бұзылуы, дыбыстарды дұрыс
қабылдау қабілетінің бұзылуы). Бұған
дислалия, дизартрия, фонетикалық-
фонематикалық жетілмеу жатады.

izden.kz
Лексикалық-грамматикалық бұзылулар.
Бұған енетіндер: шектеулі сөздік қор,
жадағай фраза; фразадағы және
сөйлемдегі сөздердің өзара қиыспауы,
шылаулар мен жалғау-жұрнақтарды қате
қолдану (сөйлеудің жалпы жетілмеуі).

izden.kz
Әуендік – екпіндік бұзылулар: екпінді
дұрыс қоймаумен байланысты, дауыстың
күші мен жоғарылығы, тембрінің
бұзылуына қарай (ақырын, қарғылыңқы,
бақылдақ және т.б.). мысалы: дисфония,
ринолалия, ринофония т.б.

izden.kz
Қарқындылық – ырғақтық бұзылулар:
мидағы қозу үдерістерінің
басымдылығымен байланысты болатын
шапшаң қарқын (брахилалия); тежелу
үдерістері басым болатын баяу қарқын
(брадилалия); үзік-үзік қарқын (қажетсіз
паузалар, сүріну, құрысу сипатты емес
кекештену – физиологиялық итерациялар,
полтерн және құрысу сипатындағы –
тұтығу немесе кекештік).

izden.kz
Жазба тілдің бұзылуы: жазуда: фонеманың
графемаға қате айналуы; толық жазбау;
сөздегі әріптерді тастап кету немесе
шатастыру; сөйлеудегі сөздердің өзара
қиыспауы немесе орындарының ауысуы;
жазу жолынан шығып кету т.б., оқуда:
дыбыстарды алмастыру мен шатастыру;
әріптеп оқу; сөздің дыбыстық-буындық
құрамын бұрмалау; оқылғанды түсінудің
бұзылуы; аграмматизмдер. Мысалы:
дислексия мен дисграфия.
izden.kz
Сөйлеудің жүйелі бұзылуы: сөйлеу мүмкін
емес немесе былдырлау мүмкіндігі ғана
болады, мысалы, алалия және афазия.

izden.kz
Дислалия – сөйлеу тілі мүшелерінің
анатомиялық кемістіктерінен дыбыстардың
бұзылып айтылуын сипаттайды. Дислалия
сөйлеу тіліндегі ең көп тараған
мүкістіктер.Пайда болу себептеріне қарай
дислалия механикалық және
функционалдық болып бөлінеді.
Перифериялық сөйлеу аппаратының
бұзылуы туа пайда және жүре пайда болуы
мүмкін.

izden.kz
Туа пайда болатын кемістікке
жататындар:
прогнатия -жоғары жақ төменгі жақтан
алға шығып тұрады;
прогения – төменгі жақтың алға шығуы;
тістердің дұрыс орналаспауы;
еріннің түрлі кемістіктері;
таңдай параличі;

izden.kz
Жүре пайда болатын кемістікке жататындар:

сүйектер мен бұлшық еттердің
зақымдалуының нәтижесінде
артикуляциялық аппаратта пайда болатын
түрлі кемістіктер.

izden.kz
Ринолалия – ауыз бен мұрын
қуыстарының дұрыс қызмет етпеу
нәтижесінде дауыс құбылысының өзгеруі
мен сөйлеген уақытта дыбыстың бүлінуі.
Ринолалияның түрлері:
Ашық ринолалия – сөйлеген уақытта ауа
ауыз және мұрын қуысы арқылы өтеді.
Жабық ринолалия – ауа тек ауыз арқылы
өтеді, бұл әсіресе «м,н» әріптерін атағанда
білінеді.
izden.kz
Дислалия сөйлеу тіліндегі бұзылған
дыбыстардың санына қарай қарапайым
және күрделі болып бөлінеді. Егер баланың
сөйлеу тілінде мүкістердің саны төрт
дыбысқа дейін байқалатын болса – оны
қарапайым дислалия деп атайды, ал егер
бесеу және одан да көп болса – оны
күрделі дислалия деп атайды.

izden.kz
Сөйлеу тіліндегі дыбыстардың мүкістік ерекшеліктеріне қарай бөлінетін
дислалияның түрлері:

Сигматизм – ызың дыбыстардың («с», «з», «ц», «ж»,
«ч», «ш», «щ») айтылуындағы мүкістіктер. Бұлар
сөйлеу тіліндегі кемістіктердің ішіндегі ең көп
тараған түрі;
Ротацизм – «р» дыбысының айтылуындағы мүкістік;
Ламбдацизм – «л» дыбысының айтылуындағы
мүкістік;
Таңдай дыбыстарының айтылуындағы мүкістіктер;
Каппацизм – «к» дыбысы;
Гаммацизм – «г» дыбысы;
Хитизм – «х» дыбысы;
Йотацизм – «й» дыбысы;
izden.kz
Алалия грек сөзі, «қолдануға жарамайтын
болымсыз тіл» деген мағынаны білдіреді.
Демек алалия деген ұғымға баланың
құрсақтағы немесе тілі шыққан нәрестелік
даму кезеңінде бас миы қабыршағының
сөйлеу тілін қалыптастырып жетілдіретін
аймағының органикалық зақымдануынан
сөйлеу тілінің жүйелі түрде дамымауы
немесе мүлде болмауы жатады.

izden.kz
Тұтығу – ең ауыр кесел.

Оның себептері:
Қорқу;
Баланың түрлі инфекциялық аурулармен
жиі ауруы;
Ата-анасының тұтығуы;
Шамадан тыс жазалау әдістерін қолдану.

izden.kz
Дисфония – дауыс шығаратын аппараттың патологиялық
кінәратқа шалдығуынан дыбыстың мүлдем болмай қалуын
немесе әуезділік үннің бұзылуын сипаттайды.
Брадилалия – сөйлеу тілі мүшелерінің қимыл-
қозғалыстарының патологиялық сылбырынан дыбыстар
созылып шұбалаңқы айтылады.
Тахилалия – сөйлеу тілі мүшелерінің бірқалыпты жылдамдық
қимылдарының патологиялық ауытқуынан дыбыстардың
қарқындық ырғағы бұзылып, быдықтанып айтылуы.
Афазия – мидың белгілі бір жерінің жинақталып
зақымдануынан бұған дейін қалыптасып, дұрыс жетіліп
келе жатқан сөйлеу тілінің толық немесе ішін-ара жойылып
кетуін сипаттайды. Афазия көбінесе ересек адамдарда
кездеседі.

izden.kz
Дислексия – оқу процесінің ішін-ара
бұзылуының өзіне тән ерекшелігін
сипаттайды.
Дисграфия – жазу процесінің ішін-ара
бұзылуының өзіне тән ерекшелігін
сипаттайды.

izden.kz

Ұқсас жұмыстар

Сөйлеу қабілетінің дамуы

Мүмкіндігі шектеулі түрлі категориядағы балаларға инклюзивті білім беру жағдайлары

Есту қабілеті бұзылған балалардың тәрбие жұмыстарының ерекшеліктері

Мектеп жасындағы балалардың сөйлеу тілін тексерудің негізгі бағыттары

Есту қабілеті бұзылған балалар

Сөйлеу қабілеті бұзылған балалар

Есту қабілеті зақымдалған балаларды тәрбиелеудің маңызды және даму ерекшеліктері

Естімейтін баланың сөйлеу тілінің жылдам

Есту бұзылыстары бар балалардың оқыту ерекшеліктері

Дамуында ауытқушылығы бар балалар категорияларының жіктелуі

Пәндер