Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда

Презентация қосу

Өнімнің өзіндік құнын төмендету,
пайда.
Жоспар
Кіріспе
Өнімнің өзіндік құны, оның мазмұны және
құрылымы
Өзіндік құнның жіктемелік белгілері, олардың
ерекшеліктері
Өзіндік құнды есептеудің шетелдік тәжірибедегі
әдістері
Шығын
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Кез келген кәсіпорын өзінің атқарған жұмысынан не ғұрлым көп пайда алуға тырысады.
Кәсіпорындар өздерінің тауарларын тек жоғарғы тиімді ба ғамен сатып қана қоймай, сонымен
қатар оны өндіруге және өткізуге кететін шығындарды қысқартуға тырысады. К әсіпорын
табысының ұлғаюының қайнар көзі, ең біріншіден, оның сыртқы жа ғдайына байланысты болса,
екіншіден, кәсіпорынның ұйымдастырылған өндіріс үрдісінің тиімділігіне ж әне өндірілетін
тауардың кезекті өткізілуіне байланысты болады.
Осыған орай, біз ұлттық табысты арттыруымыз қажет. Ал ол үшін, е ң алдымен, табыс, пайда
әкелетін кәсіпкерлікті, әсіресе шағын ж әне орта бизнесті, оларды ң субъектілерін одан әрі
дамытып, өнім сапасы мен өндіріс тиімділігін арттырып, табысын к өбейту керек. Я ғни, кез келген
өндірістік кәсіпорын өзінің өндірістік шығындарын қыс қартқаны, т өмендеткені ж өн. Б ұл пайданы
арттырудың негізгі кепілі болып табылады. Сондықтан, осы дипломды қ ж ұмысты ң та қырыбы
«Кәсіпорын өнімінің өзіндік құнын төмендету жолдары» - қазіргі кездегі өндірістік к әсіпорындар
үшін өзекті мәселе болып отыр.
Жалпы, өнімнің өзіндік құны дегеніміз – кәсіпорынның өнім өндіруге және өткізуге ж ұмса ған
шығындарының ақшалай тұлғалануы.
Ол кәсіпорынның жалпы өндірістік тиімділігін анықтайды. Өзіндік құнды, я ғни өндірістік
шығындарды жүйелі түрде төмендету – кәсіпорындардың ж ұмыс істеу тиімділігін арттыруды ң
негізгі құралы болып табылады. Нарықтық экономика жа ғдайында залалды к әсіпорындарды
қаржылай қолдау қағидаға жатпайды.
Ұлттық экономиканың барлық салаларында өндіріс шығындарын төмендетуді ң мына негізгі
бағыттарын айтуға болады:
-ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін пайдалану;
-өндіріс және еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру;
-экономикалық үрдістерді мемлекет тарапынан реттеу.
Өнімнің өзіндік құны, оның мазмұны және құрылымы

Көп экономистер шығындарды анықтау үшін айтарлықтай өз үлестерін қосқан. К. Маркс 2 д әрежелі қа ғида ға
негізделеді, олар: өндірістік шығындар, айналым шығындары.
Өндірістік шығындар түсінігінде жолақыға, шикізатқа, материалдарға кеткен шы ғындар кіреді, сонымен қатар
мұның ішіне еңбек құралдарының амортизациясы да кіреді. Тағы басқа өндірістік шы ғындар т үсінігіне тауарды
шығару мақсатында кәсіпорын ұйымдастырушыларының жұмсаған шығындары жатады. Бір тауар құныны ң екіден
бір бөлігін өндірістік шығындар құрайды.
Айналым шығындарының жіктелуі сол тауарды өткізу үрдісімен байланысты. Ол өндірістік инфра құрылым ға
жақынырақ болып келеді және тауар құнына кіріп, соңғысын ұлғайтады. Қосымша шығындар тауар сатыл ғаннан
кейін түскен ақшадан ғана төленеді. Таза айналым шығындары – сату шы ғындары (сатушыларды ң жола қысы
және тағы басқа), маркетинг (тұтынушылардың сұранысын анықтау), жарнама, штаб-п әтер персоналыны ң
жолақысы және тағы басқа. Таза шығындар тауар құнын ұлғайтпай, тауарды өндіру үрдісі кезіндегі сатыл ғаннан
түскен пайдамен төленеді.
Қазіргі кездегі шығындар концепциясын Шығыс экономистері енгізген, олар к өбінесе жо ғарыда айтылып кеткен екі
кезді де қамтиды. Жалпы теорияда экономикалы қ ж әне бухгалтерлік шы ғындар қалыптастырылады.
Өндірістік шығындарға ақша түрінде көрсетілгенімен, белгілі бір өнім өндіруге, қызмет к өрсетуге кеткен
материалдық және еңбекке кеткен шығындар жатады. Сонымен қатар, олар өзіне өндіріс құралдарына ж ұмса ған
шығындарды (шикізат, материалдар, бұйымдардың жиынтығы, жанар май, электр энергиясы ж әне та ғы бас қа)
және өндіріс қызметкерлерінің жалақысын жатқызады. Осы ар қылы тауар өндірісі кәсіпкерге қанша ға
айналатынын көруге болады.
Берілген анықтама бухгалтерлік шығындарды анықтап, сатып алынған ресурстарды ң т өлемі ретінде тек на қты
шығындарды қосады. Осылайша, бухгалтерлік шығындар экономикалы қ шығындардан ерекшеленеді. Ал сол
экономикалық шығындар болса, өнім өндіру үшін нақты емес шығындарды қоса есептейді.
Нақты емес шығындар – бұл өнім процесінде қолданылатын өндірістік фактор, біра қ ол белсенді емес. О ған
фирманы басқаратын адамдардың өзіндік еңбегін, оның өнім өндірісінде қолданылатын өзіндік капиталын немесе
жерді жатқызуға болады, бірақ ол кәсіпорын меншігінде болуы керек. На қты емес шы ғындарды фирманы ң
экономикалық шығындарына қосу үшін оларға а қшалай түрде баға беру керек. Ал егер ресурстарды сатып
алмаса, оны қалай істеуге болады? Ол үшін берілген ресурстардың «альтернативті құны» деген т үсінік
қолданылады. Мысалы, белгісіз бір кәсіпкер өндіріске өзінің қаржысын салды дейік.
Өзіндік құн тиімділіктің маңызды көрсеткіштері

Өзіндік құн тиімділіктің мынадай маңызды к өрсеткіштері
пайда және пайдалылықтың деңгейі мен серпінін аны қтайды.
Өзіндік құнның маңызы оның орындалу функцияларымен
анықталады:
Өзіндік құн өнім құнының кең бөлігі болып табылады. М ұны ң
мәні - өнімнің өзіндік құны арқылы өндіріс қаражаттарын
жұмсауды қамтамасыз етеді.
Өзіндік құн көтерме сауда бағасын қалыптастыруды ң негізі
болып табылады, оның есепсіз жүргізілуі ба ғаны ң құрылуына
негіздеме бола алмайды.
Өзіндік құнның негізінде пайданы, кейбір б ұйымдарды ң
пайдалылығын, яғни оларды шығарудың мақсатқа сай
екендігін есептеу.
Өзіндік құнның жіктемелік белгілері, олардың ерекшеліктері

Кәсіпорын өзінің қызмет ету барысында жай және күрделі өндіріс үшін материалды ж әне а қшалай
шығындарғаұшырайды,
мысалы: негізгі қор және айнымалы құралдарға, өнімді өткізуге, е ңбек коллективіні ң әлеуметтік дамуына ж әне та ғы
басқаға
кететін шығындар. Ал кәсіпорынның ең көп шығындарды талап ететіні – ол өнім өндірісіне кететін шы ғындар болып
табылады.
Кәсіпорынның еңбек қабілеттілігін ұстап тұру үшін, өнімді өткізу үшін және өндірістік факторларды қолдану
мақсатындағы шығындардың құны ақшалай көрсеткішпен бағаланады. Өндірістік шығындарды ң жиынты ғы өнімнің
өндірістік өзіндік құнын құрайды. Өнімнің өзіндік құны өнім өндірісінің үрдісінде қолданылатын табиғи ресурстардың,
шикізаттың, материалдардың, жанар майдың, энергияның, негізгі қорды ң, е ңбек ресурстарыны ң ж әне та ғы бас қа өнім
өндірісіне, өнімді өткізуге кеткен шығындарды көрсетеді.
Өндірістік шығындар - өзіндік құн экономикалық категориясының бастысы болып есептеледі. Оларды ң де ңгейі,
көбінесе, пайданың көлемін, кәсіпорынның рентабельділігін, оны ң шаруашылы қ қызметінің тиімділігін аны қтайды.
Өндірістік шығындарды қысқарту және оптимизациялау - әр кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін, беріктілігін, қаржылы қ
тұрақтылығын білдіретін экономикалық қызметінің негізгі бағыты.
Жалпы, шығындарды жақсы түсіну үшін олардың түрлерін қарастырайы қ. Біріншіден, мына ған к өңіл б өлген ж өн:
экономист өндірістік шығындарды қысқартуды ойластырады, ал бухгалтерді фирманы ң қаржылы қ балансы қызы қтырады.
Бухгалтер фирманың бұрынғы қызметінің тиімділігін бағалап, активі мен пассивін қада ғалайды ж әне фирманы ң
қаржысына ретроперспективті көзқараспен қарайды. Экономистер мен бас қарушылар, керісінше, фирманы ң
перспективасына қызығушылық білдіреді. Олар болашақ шығындарды қалайша азайтамын ж әне рентабельділікті қайтіп
көбейтемін деп қам жейді.
Сонымен, шығындар экономикалық және бухгалтерлік деп бөлінеді. Экономикалы қ шы ғындар ға ресурстарды қолдану
үшін кәсіпорынның жабдықтаушыларға төлейтін барлық шығындары жатады. Олар сыртқы шы ғындардан т ұрады, я ғни
жабдықтаушыларға, ресурстарға, жанар майға, материалдарға, шикізат қа, ж ұмыс к үшіне ж әне та ғы бас қа ға т өленетін
ақшалай төлемдер. Сонымен қатар, экономикалық шы ғындар ға ішкі шы ғындар да жатады, я ғни к әсіпорын иесіні ң
өндірістік ресурстарды қолданғаны үшін төлейтін шығындар. Ішкі шығындар кәсіпорынның қосымша ресурстарын ж әне
нормалды пайданы көрсетеді. Экономикалық шығындар деген т үсінікті жоспарлы есепте, құрылымды қ талдауда,
шығындарды қысқарту резервтерін шығаруда, өнімнің құнын белгілегенде және тағы басқа жағдайларда қолданады. Ал
бухгалтерлік шығындар фирманың практикалық қызметін шығарғанда, шы ғынның нақты соммасын есептегенде, салы қ
салынатын пайданы анықтағанда және тағы басқа жағдайларда қолданады .
Шығындардың деңгейін бағыттап және
қадағалап отырумен байланысты
шығындар:

бағытталатын шығындар;
бағытталмайтын шығындар.
Әр мемлекетте өндірістік шығындарды азайтудың әр түрлі
жолдары қолданылады. Олардың барлығын төмендегідей етіп
біріктіруге болады:
Өндірістік-техникалық деңгейін жоғарылату шаралары:
өндірістік үрдістерді механизациялау мен автоматизациялауды
басқарудың автоматизацияланған жүйелері мен жаңа
технологияларды енгізу;
қолданылатын техника мен технологиялардың эксплуатациясы;
өнім сапасын жоғарылату, өнімдердің техникалық сипаты мен
құрылымын өзгерту;
еңбек құралдарын жетілдіру, яғни жетілдірілген шикізат пен
материалдар;
шикізат пен материалдарды ұтымды пайдалану;
өндірістің техникалық деңгейін жоғарылатушы басқа да
факторлар;
амортизациялық аударымдарды көбейту арқылы өнімділікті
жоғарылатушы құралдарды қолдану.
«Директ-костинг» жүйесі бойынша табыс
жайында есеп беру
№ Көрсеткіштер Шартты белгіленуі

1 Өнімді сатудан түскен түсім В (табыс)

2 Ауыспалы шығындар Зпер

3 Маржиналды табыс Пм = В – Зпер

4 Тұрақты шығындар Зпост

5 Табыс П = Пм - Зпост
Өзіндік құн
Өнімнің цехтық өзіндік құны – өндірілген өнімге цехта,
учаскілерде, бригадаларда шыққан шығындар.
Фабрика-зауыттық немесе өндірістік өзіндік құн – бұл цехтық
шығындармен қоса, жалпы өндірістік шығындар немесе:
ӨӨҚ = ЦӨҚ * (1 + Әж.ө.ш.). (1)
Мұнда жалпы өндірістік шығын (Әж.ө.ш.) коэффициент
арқылы беріледі. Мысалы, цехтық шығынға щаққандағы
жалпы өндірістік шығынның коэффициенті 0,5 болса, онда
ӨӨҚ = ЦӨҚ * (1 + 0,5) =1,5 ЦӨҚ болады.
Өнімнің толық өзіндік құны - өндірістік өзіндік құн және
өнімді өткізуге кететін шығындар (кезең шығындары):
ТӨҚ = ӨӨҚ * (1 + 0,03). (2)
Мұндағы 0,03 коэффициенті өндіріспен байланысы жоқ
шығындар мөлшері болып табылады.
Қорытынды
Сонымен, өнімнің өзіндік құнын қолдану мақсатына қарай оны бірнеше
түрге бөлуге болады: жоспарлы, болжамды (есеп) ж әне на қтылы.
Жоспарлы өзіндік құн – ғылым мен техника жетістігіне және ұйымдастыру
жағдайына байланысты қажетті шы ғындар.
Болжамды өзіндік құны – технико-экономикалық есептерді ескере отырып,
жаңа енгізілген ғылыми жетістіктерге кеткен шы ғындар.
Нақтылы өзіндік құн – барлық өнімге шаққан нақты шығындар және өнім
бірлігіне шаққандағы өзіндік құн. [19]
Өзіндік құн тиімділіктің мынадай маңызды көрсеткіштері – пайда ж әне
пайдалылықтың деңгейі мен серпінін анықтайды. Өзіндік құнны ң ма ңызы
оның орындалу функцияларымен анықталады:
Өзіндік құн өнім құнының кең бөлігі болып табылады. Мұның м әні -
өнімнің өзіндік құны арқылы өндіріс қаражаттарын жұмсауды қамтамасыз
етеді.
Өзіндік құн көтерме сауда бағасын қалыптастырудың негізі болып табылады,
оның есепсіз жүргізілуі бағаның құрылуына негіздеме бола алмайды.
Өзіндік құнның негізінде пайданы, кейбір бұйымдардың пайдалылы ғын,
яғни оларды шығарудың мақсатқа сай екендігін есептеу .
Пайдаланылған әдебиеттер

Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел
жаңару жолында: ҚР Президентінің Қазақстан хал қына
Жолдауы, Астана, 2005 жылғы 18 ақпан. – Алматы: Жеті
жарғы, 2005.
Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарса ңында:
ҚР Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы, Астана, 2006
жылғы 1 наурыз. – Егемен Қазақстан, 2 наурыз 2006.
Қазақстанның бәсеке қабілеттілігі, экономиканы ң б әсеке
қабілеттілігі, ұлттың бәсеке қабілеттілігі: ҚР Президентіні ң
Қазақстан халқына Жолдауы. – Егемен Қазақстан, 19 наурыз
2004.
Назарбаев Н. Ә. Жаңа заман – жаңа экономика. – Егемен
Қазақстан, 16 желтоқсан, 2004.
Назарыңызға
рахмет
Орындаған: Газизова Г.Н.
Топ: ТПс – 325
Тексерген: Нуралина К.Т.

Ұқсас жұмыстар

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельділікті арттыру әдістер

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельділікті арттыру әдістері

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельдікті арттыру әдістері

ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЖӘНЕ ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫ

ШЫҒЫНДАРДЫ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫ

Бағаны белгілеу және бағалар жұйесі

Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайданы арттыру

Өнім өндіру мен өткізуге кеткен шығындарды талдау

Өндірістік шығындар

Ауыл шаруашылығының жалпы және тауарлы өнімі, оларды сату жолдары

Пәндер