Бағаның түрлері, формалары, жүйелері

Презентация қосу

Тақырыбы:
Бағаның түрлері,
формалары,
жүйелері.
Орындаған: Шалқарова Ж.Ш.
Тексерген: Турусбекова А.С.
Тобы: ХН-221
Жоспар:
1. Баға туралы түсінік және теориясы
2. Ақшаның қызмет ету түрлері
3. Баға түрлері, жіктелуі.
4. Баға жүйесі, негізгі белгілері
Баға және баға жасау нарықтық
экономиканың өте маңызды
элементтерінің бірі болып табылады. Баға
– күрделі экономикалық категория. Баға
негізінде тауарлар өндірісі. өткізілуі,
олардың құнын анықтау мәселесі, ұлттық
жалпы өнімді шығару, тарату және
қолдану және т.с.с. сұрақтар шешіледі.
Бағаның екі негізгі теориясы бар. Бірінші теория бойынша тауар
бағасы оның құнын (ұсыныс) айқындайды (бағаның шығынды
теориясы). Негізін қалаушылар Вильям Петти, Адам Смит, Давид
Рикардо. Олардың ойларынша тауар құны оны өңдіруге кеткен еңбек
мөлшерімен анықталады. Бұл теорияның әрі қарай дамытқан
К.Маркс болатын (абстрактты еңбек), оның ойынша тауардың құны
және бағасы болады. Құн – қоғамға пайдалы еңбек шығындары
(орташа). Әртүрлі тауарлар құндарының ара-қатысы оларға кеткен
абстрактты еңбек мөлшерлерінің ара-қатысы болып табылады. Ал
тауар бағасы осы тауар құнының ақшалай көрінісі болып табылады.
Ол әртүрлі кездейсоқ нарықтық факторларға байланысты өзгеруі
мүмкін.
Басқа теория бойынша тауар бағасы деп өндірістік қорларды ең
тиімді пайдалану жағдайында болған ақшалай шығындар мөлшерін
айтады. Яғни, бұл жағдайда тауар бағасы өңдірушінің шығындарын
сипаттамай, сатып алушының осы тауардың пайдалылығын бағалау
деңгейіне (сұраныс) тәуелді болады. Мұнда баға тауар құнынан
«босатылады» және оның қажеті жоқ.
Қазіргі заманғы экономикалық теория осы екі теорияны
біріктіруге тырысуда.
Ақша бес түрлі қызмет атқарады: құн өлшемі, айналыс кұралы, төлем құралы, кор және
қазына жинау құралы, дүниежүзілік ақша.
Ақша құн өлшемі ретінде. Құнның өлшем қызметі тауар өндірісі жа ғдайында туындайды. Б ұл
ақшаның барлық тауарлар құнының өлшемі ретіндегі қабілеттілігін білдіреді, ба ғаны аны қтауда
делдал қызметін атқарады. Өзінің жеке құны бар тауар ғана, құн өлшемі бола алады. Бұндай
тауар болып өндіруіне қоғамдық еңбек жұмсалған, құнды құрайтын алтын саналады. Я ғни, б ұл
қызметті толық құнды ақшалар атқарады. Ақша еңбек өлшемі — ол жұмыс уақытын емес, осы
еңбекпен құрылған құнды көрсетеді.
Ақша құн өлшемі қызметін идеалды, оймен ойлау арқылы орындайды. Я ғни тауарды ң
құнын өлшеу ақшаға айырбас-талғанына дейін орындалады, сонымен құнны ң тауар формасынан
ақша формасына айналуы үшін тауардың бағасын белгілесек жеткілікті.
Тауар бағасын өлшеу үшін қолма-қол ақшаның болуы қажет емес, себебі е ңбек өнімін те ңестіру
ойша орындалады. Тауарларды ақшаның көмегімен өлшеуге болады, өйткені олар адам е ңбегіні ң
өнімі.
Ақша түрінде көрінетін тауардың құны, оның, бағасы болып табылады. Толы қ құнды ақша
айналысы жағдайында алтынның бағасы болған жоқ. Ақшаны ң өз бағасы болмайды, оларды ң
құны өздерімен анықталуы мүмкін емес. Бағаның орнына акшалар, кез келген тауарлар санын
сатып алу мүмкіндігі бар. Сатып алу қасиетімен ерекшеленеді.
Құн өлшеу қызметі жалпы эквивалент ретіндегі ақшаның тауарға деген қатынасын к өрсетеді.
Бірақ тауардың бағасын анықтау үшін баға масштабы қажет. Металл ақша айналысында (алтын,
күміс, мыс) мемлекет заңды түрде баға масштабын тұрақты етіп ұстады. Металды ң салма қты қ
санын ақша бірлігіне бекітті. Алғаш рет монеталар со ғыла бастағанда ба ға масштабы оларды ң
салмақтық құрамына сай келді. Мысалы, фунт стерлинг алғашында күмісті ң фунты есебінде
пайда болды. Тарихи даму барысында баға масштабы а қшаны ң салма қты қ мазм ұнынан
ерекшелене түсті.
Құн өлшемі және баға масштабы ретіндегі ақша қызметтерінің арасында ед әуір айырмашылық
бар. Құн өлшемі -мемлекетке тәуелді емес ақшаның экономикалы қ қызметі болып табылады. Ол
құн заңыменен анықталады. Баға масштабы заңды сипатқа ие бола отырып, мемлекет билігіне
тәуелді және құнды емес тауар бағасын көрсету үшін қызмет етеді.
А) Бағаны қою объектісіне қарай материалдық өнімге және қызметтерге
қойылатын бағалар болады.
Материалдық өнімдерге қойылатын бағалар түрлері:
А.1. Өнеркәсіп өніміне көтерме бағалар – бұл меншік формаға т әуелсіз өнерк әсіп
кәсіпорындарының, фирмаларының, ұйымдарының тауарлары ірі көлемде сатылатын, ж әне
сатып алынатын бағалар. Көбінесе, бұл бағамен тауарды әртүрлі делдалдар сатып алады.
Көтерме бағалардың екі түрі бар: кәсіпорынның көтерме бағасы (сату ба ғасы) ж әне
өнеркәсіптің сату бағасы.
А.2. Құрылыс тауарларының бағалары – үш түрі бар: 1. сметалы қ ( құрылыс салу) құн
(әр объектіні салуға кететін шекті шығындар; 2. прейскурантты ба ға – типтік құрылыс
объектісінің соңғы өнімінің бірлігіне кететін орташа шы ғындар де ңгейі; 3. келісімдік
баға – тапсырыс беруші мен орындаушы арасында ғы келісс өздер ар қылы қалыптасады.

А.3. Сатып алу бағалары – ауылшаруашылық өнімді сату бағалары. Б ұл ба ғалар бойынша
баға паритеті (ауыл және қала арасында ғы ба ғалық үйлесімділік) м әселесі үлкен орын
алады. Бұл жерде ауылшаруашылық өнімнің жылына бір рет өткізілуін есебке алу керек.
Мемлекет тарапынан осы мәселеге аса зор көңіл бөліну керек (субвенциялар,
жеңілдетілген несиелер, материалдық-техникалық көмек және т.с.с.).

А.4. Бөлшек сауда бағалары – соңғы тұтынушыларға арналған ба ғалар. Тауарлар
айналыс өрісінен тұтыну өрісіне ауысады. Бұл ба ғаны аны қтау үшін өнерк әсіпті ң
көтерме бағасына сауда шығындары, пайдасы және салықтары қосылады.
Қызметтерге қойылатын бағаларды тарифтер деп
атайды. Олар:
Транспорттық тарифтер
Қызмет ету өрісіне
Әлемдік
қарай
Бағаны орнату тәртібіне қарай:
Барлық баға түрлері бір-бірімен тығыз байланыста болып, біріңғай жүйені
құрайды. Бұл жүйе үнемі қозғалыста болып, әртүрлі факторларға тәуелді
болады. Бағалар жүйесінің әсіресе маңызды бөліктері ретінде көтерме
бағалар, сатып алу бағалары, бөлшек сауда бағалары және транспорт
тарифтерін атауға болады. Бұл негізгі бөліктер өз кезегінде бірнеше ішкі
бөліктерге бөлінеді.
Бағалар жүйесіндегі байланыстар сұйықтықтар бар кеңдіктердің қосылуы
қағидасына сүйенеді, яғни бір баға түрлерінің өзгерісі өз кезегінде басқа
бағалар түрлеріне, бөліктеріне тізбек бойынша әсер етеді.
Баға жүйесінде әсіресе маңызды орынды өнеркәсіптің негізгі
салаларының бағалары алады (отын-энергетикалық сала, металлургия,
ауылшаруашылықтағы сатып алу бағалары).
Бағалар тек тура әсер етпей, сондай-ақ кері әсер де алады, мысалы, отын
саласының өнімі бағасының өсуі, берілген салаға қажет техниканың,
материалдардың қымбаттануына әкелуі мүмкін.
Жоспарлы экономикада берілген салалардың бағаларына мемлекеттік
реттеу толығымен қолданылатын (дотациялар, субвенциялар, шектеулер),
қазір жағдай басқаша.
Біріңғай жүйеге кіретін бағалардың өзара
байланыстылығы, тәуелділігі келесі
жағдайлармен айқындалады:
1. Барлық бағалар біріңғай әдістемелік
негізде құрылады, яғни құн, сұраныс, ұсыныс
заңдарына негізделіп.
2. Барлық кәсіпорындар, фирмалар, ұйымдар
өзара байланысқан, өйткені олардың бәрі де
жалпы шаруашылық кешенді құрайды.
Байланыс түрлері: өндірістік, экономикалық,
технологиялық және т.б.
Бағалар жүйесі олар қызмет ететін экономикалық
ортамен өте тығыз байланыста болады.
Бағалар жүйесі бағалар деңгейі, бағалар
құрылымы, бағалар динамикасы сияқты
көрсеткіштермен сипатталады.
Баға жасау үшін алдын-ала зерттеу және талдау
қызметін жасау үшін ақпарат жинау қажет. Бұл
ақпаратқа тауар және нарық туралы, бәсеке және
үкімет саясаты жөнінде, өндіріс және шығындар
туралы, тауар сату көлемдері мен пайда деңгейі
жөнінде ақпарат жатады.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Шекеленко В.В. . «Экономика, организация и
планирование производства», 2000г.
2. Әбдікәрімова Б.Т. «Кәсіпорын экономикасы», 2008ж.
3. Үмбетәлиев С.Қ. «Кәсіпорын экономикасы және
кәсіпкерлік», 2009ж.
4. Ниязбекова Ф.М. «Кәсіпорын экономикасы», 2008ж.
5. Кайкен Ж.Б., Сұлтанов Ө.С., Қалдыбаев М.М. «Кәсіпорын
экономикасы», 2010ж.

Ұқсас жұмыстар

Бағаның түрлері,формалары,жүйелері туралы ақпарат

Еңбек ақы, түрлері, формалары

Еңбек ақы, түрлері, формалары, жүйелері

НАРЫҚ ЖӘНЕ БӘСЕКЕ

ЕҢБЕКТІ ЖӘНЕ ЕҢБЕК АҚЫНЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

Фирманың баға саясаты

Информатиканы оқытуда қолданылатын электрондық ресурстардың құрамы және қолданылу бағыттары

Баға және баға жасау

Халықаралық қатынастар

Каналдарды есептеу және жобалау Каналдар мен арықтар жұмыс істеу мерзімдері

Пәндер