Мыс. Оның қосылыстары және оларды пайдалану

Презентация қосу

Әл – Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Мыс және мысты-молибденді кендерді
байыту технологиясы. Заттық құрамы,
негізгі түрлері. Кеннің және
концентраттың сапасына қойылатын
талаптар.Технологиялық сызбалар және
байыту көрсеткіштері.
Жоспары:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Мыс. Оның қосылыстары және оларды пайдалану.
2. Мыс және мысты – молибденді кендер.
3. Мысты және мысты – молибденді кендерді байыту.
4. Кен және концентраттар сапасына қойылатын талаптар.
5. Технологиялық сызбалар байыту көрсеткіштері.
6.Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Минералды шикізатты тұтынудың өсуімен қатар адамзаттың іс
жүзіндегі әрекетінде қолданылатын химиялық элементтердің де саны
өсуде. Кендердің байытылу мүмкіншілігін және экономикалық
тиімділігін анықтайтын негізігі қасиеттеріне ондаңы бағалы заттарды ң
проценттік үлесі, минералдық құрамы және сеппелік дәрежесі жатады.
Бұл қасиеттердің әрқайсысының байыту процестеріне тигізетін
әсерлерінің маңызды ерекшеліктері бар. Кенде бағалы затты ң
проценттік үлесі артқан сайын оны бөліп алу дәрежесі өседі. 30
жылдары құрамында 0,3% мыс бар кендерді байытып, мыс концентратын
бөліп алу тиімсіз болса, қазіргі кезде технологияның жетіліуіне
байланысты мыс үлесі 0,2% тең кен байытылады. Бағалы зат үлесіні ң
тиімді төменгі шегі әр зат үшін әртүрлі болады. Мысалы, молибденнің
проценттік үлесі 0,01% жоғары болса кен тиімді байытылады.
Мыс
Адамдар металдардың ішінде алғашқы
болып мысты рудадан тез еритін, оңай
бөлінетін болғандықтан ерте кезден
қолдана бастаған. Мыс алынатын табиғи
шикізаттың құрамына мысы бар 240 – тан
аса минерал кіреді. Олардың ішінде
өнеркәсіптік негізгілері халькопирит
(құрамында мыстың мөлшері 34%),
бoрнит (63,3%), ковеллин (66,4%),
халькозин (79,8%), теннантит (57%),
тетраэдрит (52,3%), Энаргит (48,3%),
куприт (88,8%), тенорит (79,8%), малахит
(57,7%), азурит (55,3%), хризоколла
(36,1%), брошантит (56,2%), атакамит
(59,5%). Мысты құмтас кен орындарында
мыстың мөлшері көп болады. Қазақстан
бұл кен типтері басты орында (мысалы,
Жезқазған кен орны).
Мыс кендерінің
технологиялық
түрлері.

Сульфидтік Тотыққан
Малахит (Cu2(CO3)(OH)2).
Халькопирит (),
Азурит (Cu3(CO3)2(OH)2).
Бoрнит (CuFeS4), ковеллин
Хризоколла(Cu2H2Si2O5(OH)4
(CuS), халькозин (Cu2S)
*nH2O)

Кеннің құрамында пирит(FeS2) Тотықты кендер негізінен
пен пиротинмен (Fe7S8) бірге тотықтардан,карбонаттар мен
әрқашан кварц және Al, Fe, силикаттардан тұрады.Тотықты
Mg, Са әртүрлі силикаттары минералдар негізінен Жер бетіне
кездеседі. жақын жатады.
Мыс – молибденді
кендер
Мыс молибденді кендерде молибден
молибденит (MoS2) минералы түрінде
болады. Молибденнің кендегі проценттік
үлесі өте төмен болады. Мыс-молибденді
кендерді өңдеудің тиімді технологиясын
дайындау өзектілігі, ең алдымен бұл
кендердің Қазақстан аумағындағы мыс-
молибденді кендердің құраушылары
болып табылады. Оларға Тастау,
Қоңырат, Саяқ , Ақтоғай кен орындары
жатады. Бұл кен орындардың кендері
флотацияны қолдана отырып,
фабрикаларда байытылады, нәтижесінде
мысты, молибденді концентраттар,
сонымен қатар, кальций молибдаты,
аммоний перренаты алынады.
Мыс кендерін байыту технологиясы
негізгі 3 сатыдан тұрады:
Грохоттау және майдалау

Флотациялық байытылу

Кептіру
Алғашқы этап: грохоттау
Мыс кендері тербелмелі
құрылғының букерлері арқылы
жақтаулы уатқышқа біркелкі
жіберіледі.Бұны біз бірінші уату
сатысы деп атаймыз.Біріншілік
грохоттаудан кейін мыс кендері
екіншілік грохоттауға таспалы
конвейерлер арқылы біржақты
цилиндірлі-конусты уатқышқа
түседі.Ал одан соң майдалау
үшін көпжақты цилиндірлі-
конусты уатқышқа жіберіледі.
Екінші этап: майдалау

Диаметрлері 0-12 мм болатын
ұнтақталған мыс шарлы диірменге
майдалау үшін келіп түседі.Бұл
құрылғы кенді 0,075мм-ге дейін
майдалай алады. Одан кейін
спиральді классификаторда
ұнтақтау процесі жүреді. Егер
кеннің өлшемдері талаптарға сай
келмесе кеніміз шарлы диірменге
қайта жіберіледі.
Үшінші этап: флотациялық
байытылу
Бірқатар үгіткіштерде үгітілген кен сумен
араластырылады. Нәтижесінде кен
пульпа іспеттес өте майдаланған массаға
айналдырылады. Пульпаны қарқынды
араластыра отырып, көпіршіктер түзілу
үшін ауа арқылы үрлейді. Судағы
полярсыз молекулалар ауа мен су
арасындағы шекараға орналасуға
тырысса, ал полярлы молекулалар кенді
қаптауға ұмтылады. Нәтижесінде кеннің
бөлшектері көпіршіктерге жабысып, беткі
қабатқа көбіктер түрінде шығады.
Пульпа (реагенттермен) сорғылар
Флотациялау арқылы флотациялық ыдыстарға
дың бірінші жіберіліп, көпіршіктер пайда
сатысы болуы үшін ауамен бірге
нығыздалады..

Құрамында мыс кендері бар бағалы
минералдар арнайы химиялық түзілімдерді
Флотациялау қосу жолымен бірінен-бірі ажырайды. Ол
дың екінші химиялық түзілімдер кейбір минералдар
көпіршік беттеріне жабысып, ал қалғандары
сатысы қимылсыз қала беруіне септігін
тигізеді.Көпіршіктер қойыла бастағанда, су
жіберіледі. Осындай процестің нәтижесінде
жекеленген мыс концентраттары алынады
Мыс концентраттары

Пайдалы қазбаларды байыту өнімі,не шикізатты химиялық өңдеуді ң
өнімі.Бұл өнімдерде пайдалы концентрат мөлшері бастапқы
шикізаттағыдан көп болады. Олар байыту фабрикасынан тікелей
пайдалануға не металлургиялық өңдеуге жіберіледі. Металлургиялы қ
өңдеуге жіберер алдында оларды флотациялық байытудан өткізеді. Мыс
кенін байыту барысында негізгі алынатын өнім, құрамындағы мыс 55 –
ға жететін ( көбінесе 10 – дан 30 –ға дейін) мыс концентраты болып
есептелінеді. Ал флотация кезінде мыстың концентратқа өту шы ғымы
80 – дан 95 – ға дейін болады. Байыту барысында мыс концентратынан
басқа қосымша пиритті және түсті металдар концентраттары алынады.
Қазақстанда мыс шикізат көздері Орталық, Шығыс ( Кенді Алтай )
және Оңтүстік Қазақстан облыстарында шоғырланған.Соңғы жылдары
мыстың күрделі концентраттарын балқытып, ұсатып өңдеу Балқаш мыс
зауытында жүргізілуде.
Қазақмыс
Қазақмыс – пайдалы қазба байлықтарды
өндірумен айналысатын, негізгі қызметін
Қазақстанда атқаратын, Ұлыбританияда
тіркелген халықаралық компания.
Компанияның негізгі қызметі – мыс
өндіру және сату болып табылады.
Компания аса ірі 10 әлемдік мыс
өндірушілер қатарына кіреді. Мыс өндіру
бөлімшесінің өндірістік алаңқайларының
ішінде 15 карьермен жер асты кендері, 10
кен байыту фабрикасы және мыс балқыту
кешені бар.
Бұл компания иелігінде Бозшакөл мен Ақтоғай. 2007 жылы компания ға
тиесілі мыс кені – дәлелденген 700 млн тоннаны, ал шамамен ал ғанда – 2
млрд тоннаны құрайды. Қазақмыстың еншілік мекемесі – «Корпорация
Қазақмыс» ЖШС – Қазақстанда 19 жерасты мыс кені мен 2
металлургиялық комбинаты бар.
Балқашмыс
Қазақстанның түсті металлургия саласындағы ірі кәсіпорын. Балқаш көлінің
солтүстік жағалауындағы Бертіс шығанағында (Балқаш қаласынан орналас қан. Ол
алғаш (1938) Балқаш мыс және түсті металл өңдеу зауыттары мен Қо ңырат мыс ж әне
Гүлшат қорғасын-мырыш кеніштерін біріктіру нәтижесінде Балқаш кен-металлургия
комбинаты болып құрылған. “Балқашмыс” негізінен тазартылған мыс, асыл ж әне
сирек кездесетін металл үгінділерін, қорғасын мен мырыш өнімдерін, молибден
мен темір концентраттарын, күкірт қышқылын шығарады. “Бал қашмыс” кен
өндіруден бастап түсті металл прокатын шығаруға дейінгі технологиялы қ процестер
толық атқарылатын және түгелдей автоматтандырылған бірден-бір өндіріс орны.
Кәсіпорын ұзақ жылдар (1940 — 1980жж) бойы Қазақстан ауыр өнерк әсібіні ң
көшбасында болды. Нәтижесінде өнімнің сапасы артып, Балқаштың ша қпа қ мысы
сапа эталоны ретінде Лондонның түсті металл биржасында тіркелді. 1998 жылы
“Балқашмыс” Корея республикасының “Самсунг” корпорациясыны ң бас қаруына
берілген “Жезқазғантүстіметтің” құрамына кірді. “Балқашмыстың” афинаж
зауытында платина және сирек кездесетін металдар алу көзделген. “Балқашмысты ң”
өнімдері, негізінен,Батыс Еуропа мен Қытайға сатылуда. [
Жезқазған мыс кені
экономикасы
2006 жылғы қаланың ірі және орта кәсіпорындар жұмыскерлерінің
тізімдік саны, Сәтпаев қаласында “ Қазақмыс” корпорациясы ЖШС
және Ұлытау ауданының Қарсақпай мыс кентінде жұмыс істейтіндерді
есепке алғанда, 47175 адамды құрады. Орташа атаулы еңбека қы – 39511
теңге. 2006 жылғы өндірістік өнім көлемі 210886,1 млн тенге құрады.
Жылдық деректер бойынша 2006 жылғы негізгі капиталға
инвестициялар 160057,8 млн тенге сомасында игерілді, б ұл 2005 жыл ғы
көлемге 103,6 пайызды құрады. Кәсіпорынның өз күшімен орындаған
жұмыстар көлемі 2006 жылы 1655,5 млн тенгені немесе 2005 жыл
көлеміне 163,9 пайыз 2006 жылғы бөлшек айналым көлемі 8678,1 млн
тенге шамасында құралды, қызмет көрсету көлемі – 3314,7 млн тенге.
Қоңырат кен орны
Қарағанды облысы, Балқаш
қаласынан солтүстікке қарай 15 км жерде.
Алғаш 1927 жылы Михаил Петрович
Русаков ашқан. Геологиялық
барлау жұмыстары 1928 жылдан жүргізіле
бастады. 1934 жылдан Балқаш тау-кен
металлургия комбинатының шикізат қорын
беретін негізгі кеніші.

Кентас 200 метр тереңдікке дейін таралған. Кентастануды ң сипаты сеппе ж әне
желілі сеппе түрінде. Сондай-ақ, тік бағыттағылармен қатар көлбеу кентастану
белдемділігі де білінеді. Кен орынның тотығу және сульфидке қайта баю
белдемдеріндегі кентас сарқылған. Металдардың қоры бойынша Қо ңырат мыс
кен орны ірі кен орындары қатарына жатады, қазір мұнда аз көлемде ашы қ
әдіспен кен өндірілуде.
Саяқ кенді ауданы

Саяқ кенді ауданы – Қарағанды облысында Балқаш қаласынан
шығысқа қарай 200 км жерде, Балқаш – Саяқ – Ақтоғай темір
жолының бойында орналасқан кенді өңір. Кен орны 1930
жылы ашылып, кен өндіру жұмыстары 1970 жылы басталған.
Бастыминералдары: борнит, халькопирит, буланжерит, арсенопирит
, кобальтин, молибденит, т.б. Өндірістік мәні бар металдары: мыс
(10 – 15%), молибден (0,01 – 1%),кобальт (0,151%), алтын (орташа
7,8 г/т), т.б. Кентас ашық кеніш арқылы өндіріледі. Ауданның кен
орындары «Балқашмыс» кәсіпорнының шикізат базасы болып
табылады.
Ақтоғай кен орны
Ақтоғай мыс кен орны - Шығыс
Қазақстан, Қарағанды және Алматы облыстарыны ң т үйіскен жерінде
орналасқан. Ақтоғай темір жол станциясынан шы ғыс қа қарай 22 км
жерде. Мыс-молибдені бар кенді штокверк 800 м тере ңдікке дейін
бойлайды, оның ұзындығы 2500 м, ені 50-830 м. Кенді штокверктегі мыс
пен молибденнің мөлшері оны ң ішкі ж әне сырт қы шекарасына қарай
азаяды және бұл екі құраушының ең үлкен шо ғырлануы бір-біріне с әйкес
келеді.
Кен және концентраттар сапасына
қойылатын талаптар
Кендердің байытылу мүмкіншілігін және экономикалы қ тиімділігін аны қтайтын
негізгі қасиеттеріне ондағы бағалы заттарды ң проценттік үлесі, минералды қ
құрамы және сеппелік дәрежесі жатады. Бұл қасиеттерді ң әр қайсысыны ң
байыту процестеріне тигізетін әсерлерінің ма ңызды ерекшеліктері бар. Кенде
бағалы заттың проценттік үлесі артқан сайын оны бөліп алу д әрежесі өседі. Оны ң
байтылу мүмкіншілігі заттың проценттік үлесіні ң белгілі бір шамадан т өмен
болмауымен анықталады. Оның төменгі шегі байыту процестеріні ң даму
деңгейімен байланысты. Концентраттардың сапасы оларды металлургиялы қ не
басқа жолдармен өндеу процесстерінің тиімділігіне к өп әсер етеді. Осы ған
байланысты концентраттар сапасына белгілі бір талаптар қойылады.
Бекітілген стандарттар заң ретінде саналады. Біра қ техникалы қ прогресті ң
дамуына байланысты олар мезгіл-мезгіл өзгертіліп отырады. Ол тек мемлекеттік
аттестациялау комиссиялардың(ГАК- государственная комиссия) шешімі
нәтижесінде жүргізіледі.
ГОСТ 48-77-74 бойынша мысты кендерден алынатын мыс
концентраттарына қойылатын талаптар (құрам, %)
Марк Cu аз Қосымшалар Марк Cu аз Қосымшалар
а емес көп емес а емес көп емес
Zn Pb Zn Pb

КМО 40 2 2,5 КМ5 20 10 8
КМ1 35 2 3,0 КМ6 18 11 9
КМ2 30 3 4,5 КМ7 15 11 9
КМ3 25 5 5,0 ППМ 12 11 9
КМ4 23 9 7,0

Ескерту:
1. Молибден үлесі концентраттың барлық маркаларында 0,12 %-тен артпауы керек.
2. Құрғатылған концентратта ылғалдылық 14%- тен артпауы керек.
ГОСТ 212 – 76 бойынша молибден кендерінен алынатын
молибден концентраттарына қойылатын техникалық
талаптар (құрам, %)
Мар Мо Қосымшалар көп емес
ка аз SiO2 As Sn P Cu Na2O WO3 Sb
еме
с

КМГ- 58 0,3 0,03 0,01 0,01 0,01 0,8 2 0,01
В
КМГ- 56 0,4 0,04 0,01 0,01 0,01 0,8 4,5 0,01
КМГ- 54 0,7 0,07 0,01 0,02 0,02 1,0 5,0 0,01
КМГ- 52 4,0 0,03 0,02 0,02 0,4 - - -
В
КМФ- 51
Ескерту: 5,0 0,04 0,02 0,02 0,4 - - -
2 1.КМГ – гидрометаллургиялық концентрат.
КМФ- 48 – флотациялық
2.КМФ 7,0 0,05 0,04 0,03 0,7
концентрат. - - -
Қорытынды

Түсті металдар кендерін қазу кезінде таби ғи қорлар ға к өңіл
бөліп аялау және қазба байлықтарын ұтымды қолданумен қатар
металлургиялық өңдеу және одан кейінгі байытуда ғы бөлінуде
оларды кешенді және толықтай қолдануға негіз салыну керек.
Сондықтан шикізатты кешенді пайдалану проблемасы тау кен
кәсіпорындарының өндірістік техникалық іс әрекетімен ты ғыз
байланысты, олардың алдында үш негізгі міндет т ұр: жер
қойнауларынан кенді минималды шығындармен қазып алу; қазып
алынған кендегі металлдың берілген құрамын ж әне белгілі бір
минерологиялық құрамын қамтамасыз ету; байыту фабрикасына
кенді қалыпты беріп отыру керек.
Қолданылуы

Адамдар металдардың ішінде алғашқы болып мысты рудадан тез
еритін, оңай бөлінетін болғандықтан ерте кезден қолдана
бастаған. Ескі заманда негізінен қалайы мен мыс қосындысы
нәтижесінде қола алынып, қару жарақ дайындалған. Мысты
қолдану аясы өте ауқымды: медициналық аспаптар мен
материалдардан бастап күрделі электроника мен ядролық
техника жасауда қолданады.
Мыстың тағы бір қасиеті – өте жоғары дәрежеде
жылуөткізгіштік. Бұл қасиетіне сәйкес жылу бөлінетін, жылу
беретін жерлерде қолданады.
Пайдаланылған әдебиеттер

1. Абрамов А.А Флотациялық байыту әдістері. М. :Недра, 1984.
2. Глембоцкш В.А., Классен В.И. Флотация. М. :Недра, 1973.
3. Руденко К.Г., Шемаханов М.М. Сусыздандыру және шаңсыздандыру.
М. :Недра, 1981.
4. Шилаев В.П. Пайдалы қазбаларды байыту негіздері. М .: Недра, 1986.
5. Хан Г.А. Байыту технологиясының процестерін сынамалау ж әне ба қылау. М. : Недра, 1979.
6. Кошербаев К.Т. Флотациялық байыту әдістері. Алматы, Қаз.ТУ,2000.
7. Көшербаев Қ.Т. Кен байыту негіздері. Алматы, ЖШС РПБК «Дэуір»,2011.
8. Зверевич В.А. Основы обогащения полезных ископаемых. М .: Недра, 1991.
9. Интернет желісі:
http://computerchoppers.ru/gornoe-delo/ Характеристики качества полезных ископаемых

Ұқсас жұмыстар

Бейорганикалық дәрıлıк заттар

Микроэлементтердің адам организміндегі рөлі

Мырыш - ІІБ топ элементі

ХРОМ МЫС

Шыны өндірісі

Табиғи ресурстар түрлерін тиімді қорғау шаралары. ҚР-ның табиғи және қазба байлықтары мен мәселелері

d - элементтердің сонымен қатар Cr, Mo, W қосылыстарының медицина мен фармация қолданысындағы химиялық негіздер туралы түсінік

Куміс айна реакциясы

Шыны, әйнек

Органикалық тыңайтқыштар

Пәндер