Тәуке хан дәуіріндегі Жеті жарғы және хандық билікті нығайту

Тәуке хан тұсындағы Қазақ хандығы

Қазақ хандығын басқарған хандар

Жәңгір хан

Тәуке хан

Қазақтың хан тағына 1628-1652 жылдары Есім ханның баласы Жәңгір отырды. Оның ғұмыры жоңғарларға қарсы күреспен өтті. Қазақ халқы оның жоңғарларға қарсы күрестегі ғажайып ерліктері үшін Салқам Жәңгір атады. Таққа отырмай тұрып-ақ оның ерлік істері жалпақ қазақ арасы былай тұрсын, көрші елдерге аңыз болып тарады.

Жәңгір ханнан кейін хан тағына 1680-1715(1718) жылдары Тәуке отырды. Ол жас кезінен -ақ билікке араласқан. Тәуке көреген саясаткер, ақылды дипломат, құдіреті күшті хан болды. Ол хандық билікті нығайтуға бағытталған тың өзгерістер енгізді, Тәуке хан өзінің билігің күшейту мақсатын көздеп, билерге арқа сүйеуге, сонымен қатар сұлтандардың билігін шектеуге тырысты.

Тәуке хан хандық билікті нығайтты

Тәуке хан

Тың өзгерістер енгізді.

Феодалдық талас-тартыс пен бытыраңқылықты жойып, бір орталыққа бағынған қуатты Қазақ хандығын құруға күш салды.

“Хандық кеңестің”және “билік кеңестің” рөлін арттырды.

Хан мен билер ғана соттық мансапты атқаруға тиіс болды.

Билер жергілікті атқарушы өкіметке айналды.

“Жеті жарғы” заңы

Тәуке хан хандықтың ішкі жағдайына ерекше назар аударып, мемлекеттің күш-қуатын арттыруды мақсат етті. Сол мақсаттың түп қазығы “Жеті жарғы” еді. Жарғының негізі “Қасым ханның қасқа жолы”, “Есім ханның ескі жолы” сияқты байырғы қазақ хандарының мемлекетті басқару мен халықты билеудегі қалыптасқан үлгі, жобаларынан алынды. “Жеті жарғы” рулар мен тайпалар арасындағы алауыздықтар мен үш жүздің арасындағы қайшылықтарды бәсеңдетті. Ел бірлігін сақтауға, хандық биліктің заң негізінде күшеюіне өз үлесін қосты.