Қазақтың ұлы билері

Презентация қосу

САБАҚТЫҢ
ТАҚЫРЫБЫ:ҚАЗА
ҚТЫҢ ҰЛЫ
БИЛЕРІ
Төле би
Төле бидің
Төле бидің
зиратының
өмірбаяны суреті

Төле би туралы
ел аңызы
Төле Әлібекұлы– қазақтың қоғам
қайраткері, шешен, Ұлы жүздің бас
биі, "Жеті жарғыны" жасаушылардың
бірі. Төле би 1663 жылы қазіргі
Жамбыл облысы Шу өңірінде туған.
Төле би Қаз дауысты Қазыбек, Әйтеке
билермен бірге Тәукені хан етіп
көтеруге, үш жүздің ұлыстарын бір
орталыққа бағындыруға, сөйтіп,
бірегей қазақ хандығын нығайтуға,
жоңғар шапқыншылығына қарсы
бауырлас қазақ, қарақалпақ және
өзбек халықтарының жауынгерлік
одағын құруға бағытталған
шараларды жүзеге асыруға
қатынасты. Тәуке хан Төле биді Ұлы
жүздің бас биі еткен. Төле би
Шымкент, Түркістан және Ташкент
қалаларында көпшілік пайдаланатын
ғимараттар салу ісіне белсене
араласқан. Төле би халық арасында
“Қарлығаш әулие”, “Қарлығаш би”
деген атпен танымал. Төле би
Ташкенттегі Шайқантәуір зиратына
жерленген.
ТӨЛЕ БИ ТУРАЛЫ ЕЛ
АҢЫЗЫ
Ертеде Шу өзенінің Балқашқа жақын жайылым алқабына үйсін мен арғын
тайпаларының белді бектері таласыпты. Екі жақтың да билері бас қосып,
кеңесіп, бәтуаласа алмайды. Көпшілікке еріп барған он бес жасар Төле билік
айтушыларға көңілі толмайды. Ол:
- Ақты ақ деп бағалар!
О, игі жақсы ағалар!
Өзегі талса ел біткен,
Өзен бойын жағалар, -
деп сөз бастай бергенде:
- "Ата тұрып, ұл сөйлегеннен без, ана тұрып қыз сөйлегеннен без" деуші еді.
Мына бала кім өзі? - дейді, төрде отырған би. Төле қасқая қарап тұрып:
- О, би ата, он үште отау иесі демес пе, Кінәлімін бе, келіп қалсам он беске?
Сөз сөйледім, бұйыра көрмеңіз айыпқа, Алакөз болу ағайын адамға лайық па? -
деп, бір тоқталады да, төрде отырған биге былай деп сауал қояды:
- О, игі асқар тауымыз, Әділ ме осы дауымыз? Жар астында тұрғанда,
Жасырынып жауымыз?
Сонда әлгі би:
- Қой асығы демеңдер, Қолыңа жақса сақа ғой. Жасы кіші демеңдер, Ақылы
асса аға ғой. - деген ғой, балам, билікті саған бердім, - дейді. Бала Төле жұлып
алғандай:
- Сары табақтан сарқыт қайтады деген. Билікті маған берсеңіз, Шу өзенінің
оң жағын үйсін, сол жағын арғын жайласын, бұған қалай қарайсыздар? - дейді.
Бұл шешімге екі жақ та риза болып, бітімге келеді. Сонда төрдегі би:
- Үй баласы ма деп едім, Ел баласы екенсің. Ай маңдайлы арысым, Талабың
алдан өтелетін. Ауылыңның таңы бол, Маңдайындағы бағы бол! - деп бала
Төлеге бата берген екен. Осыдан бастап Төленің аты шығып, ел арасындағы дау-
жанжал, келіссөзге араласып, билік айта бастапты.
Қазыбек би
Қазыбе
Қазыбек
к би
бидің
өмірбая
туралы
ны ел
аңызы
Қазыбек бидің
өмірбаяны
Қаз дауысты Қазыбек би, Қазыбек
Келдібекұлы – қазақ халқының XVII –
XVIII- ғасырлардағы ұлы үш биінің бірі,
көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері.
Орта жүз арғын тайпасының қаракесек
руына кіретін болатқожа атасынан
шыққан ол 1667 жылы Сыр бойында
дүниеге келген. Арғы аталары Шаншар
абыз, Бұлбұл, өз әкесі Келдібек —есімдері
елге белгілі әділ билер болған. Қаз
дауысты Қазыбектің оқыған жерлері,
алған білімі туралы нақты дерек жоқ.
Дегенмен, ел аузындағы әңгіме, аңыздар
мен биден жеткен шешендік сөздер оның
өз заманында білімді де жетелі, халықтың
ауыз әдебиеті мен салт-дәстүр, рәміздерін,
ата жолы заңдарын мейлінше мол
меңгерген, озық ойлы, әділ де көреген,
батыл да батыр адам болғандығын айқын
аңғартады. Әділдігі мен алғырлығы үшін
Тәуке хан Қазыбекті Орта жүздің Бас биі
еткен. Би Әз Тәукенің тұсында хан
кеңесінің белді мүшелерінің бірі болса,
Әбілмәмбет, Абылай ел билеген
кезеңдерде мемлекет басқару ісіне жиі
ҚАЗЫБЕК БИ ТУРАЛЫ
ЕЛ АҢЫЗЫ
Бұқар жыраудың қартайған кезінде көңілін сұрамақ болып Қаз
дауысты Қазыбек би келеді.
Төсекте жатқан Бұқар жырау:
- Бірден онға дейін санның мағынасын маған ешкім айтып бере
алмады, Қазыбек, сен айтып берші? – деген екен. Сонда
Қазыбектің берген жауабы:
- Бір дегеніңіз - бірлігі кеткен ел жаман.
Екі дегеніңіз - егесіп өткен ер жаман.
Үш дегеніңіз - үш бұтақты шідерден шошынған ат жаман.
Төрт дегеніңіз –төскейге шыға алмаған кәрілік жаман.
Бес дегеніңіз-білікті адамнан белгілі азамат тумаған жаман.
Алты дегеніңіз-аймағын билей алмаған кісі жаман.
Жеті дегеніңіз-жетем деген мақсатына жете алмаған жаман.
Сегіз дегеніңіз-серкесіз бастаған қой жаман.
Тоғыз дегеніңіз-толғанғаныңыз.
Он дегеніңіз-өткеніңіз, о дүниеге жеткеніңіз,-деген екен.
Әйтеке би

Әйтеке Әйтеке би
бидің туралы ел
өмірбаяны аңызы
Әйтеке бидің өмірбаяны

Әйтеке Байбекұлы(1644 -1700
жж.) — қазақ халқының
бірлігін нығайтуға үлкен үлес
қосқан атақты үш бидің бірі,
мемлекет қайраткері.Әлім
тайпасының төртқара руынан
шыққан. Әмір-Темірдің бас
кеңесшісі Ораз қажының
бесінші ұрпағы. Бүкіл парсы,
өзбек, қырғыз, қазақ жұрты
"Синесоф буа"(жаны пәк жан)
атаған Сейітқұл әулиенің
үшінші үрпағы. Әбілқайыр
ханға дейін Кіші жүздің сөзін
ұстаған қазақтың биі. Есім хан
тұсында Самарқанды билеген
Жалаңтөс батырдың жақын
туысы. Әйтеке бес жасында
молдадан оқып сауатын ашқан.
Әйтеке би туралы ел
аңызы
Бірде Әйтеке Қазыбек биге жолығады. Сонда ел билігіне
араласып, атағы ел ішіне жайылған Қаз дауысты Қазыбек
би:
Атадан жақсы ұл туса,
Елінің оңы болады.
Атадан жаман ұл туса,
Көшінің соңы болады,- деген, сен сол ұлдың қайсысы боласың?
- депті. Сонда Әйтеке би:

Ораздының көрісі,
Қартайғанда қазына болады.
Араздының көрісі,
Қартайғанда қазымыр болады,- демекші, сіз өзіңіз соның
қайсысы боласыз? - деп, қалжыңдап қарсы сұрақ қойыпты.
Қаз дауысты Қазыбек Әйтекенің батылдығына риза бопты:
- Е, е, бауырым, халқым сөзімді тыңдаса, қазынасы
болармын, - дейді. Әйтеке:
- Мен де халқым құп алса, елімнің оң сөйлер, ұлы болармын, -
депті оған.
Сабақ
аяқталды!!!
НАЗАР
АУДАРҒАНДАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Қазақтың атақты биі

Бірінші әзіз Төле еді Таудай сөзге тарыдай

Қазақ билері, ақындары және жыраулары

Қазақ хандығының жыраулар кезеңі

Қазақ халқының жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық күресі туралы

Қазақ халқының күш біріктіре бастауы

Шайқасқа Кіші жүздің ханы

Қазақ халқының жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық күресі

(1841 – 1889) Ыбырай Алтынсарин ағартушылық қызметі, өлеңдері

Мектеп жасына дейінгі балалардың қимыл - қозғалыс ойындары

Пәндер