Атырау облысы

Қала статусы

1885

Жер аумағы

3500 км²

Климаты

қатаң континенталды, қуаң

Ресми тілі

қазақ тілі

Тұрғыны

197 572[1] адам (2010)

Ұлан - ғайыр қазақ даласында Атырау өңірінің өз орны, өз тарихы, өз өрнегі бар.

IV-ші ғасырдың аяғы мен III-ші ғасырдың басында Солтүстік Каспий аумағында үй жануарларының табындары пайда болды. Өзен аумағындағы халықтың сол кезден күні бүгінге дейінгі негізгі кәсібі - мал шарушылығы. Сол кездегі малшылардың көне тұрақтары Құрманғазы ауданына жақын орналасқан Қоңыр құдық, Көк Мұрын, Қадырғали құмына және жаңа Үштағанға жақын Сазды қыстағынан табылды. Тұрақтардың аумағына қарағанда бұрынғы малшылар шағын жерасты үйшіктерде өмір сүрген. Сарайшық - Атырау қаласының солтүстігінен 50 шақырым жерде Жайық өзенінің оң жақ жағалауында Махамбет ауданының территориясында орналасқан ортағасырлық қала. Орда дәуірінде Сарайшық Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан маңызды діни, саяси - экономикалық орталық. Алтын Орданың, қазақ және ноғай хандарының алғашқы пантеоны, Қасым хан тұсында Қазақ хандығының алғашқы астанасы болды. Ескі Сарайшықтың салынуы ХІІ ғасырдың орта кезі. Сарайшық жөнінде ең алғашқы дерек - ХІV ғасырдың алғашқы жартысында, яғни 1333 - 1334 жылдары Қыпшақ даласы арқылы Хорезмге сапар шеккен араб көпесі әрі жиһангезі Ибн - Батутаның жазбасы. Ол «Дешті Қыпшақ бойына саяхат» кітабында Сарайшыққа келгендігі, оның дамыған, көркем қала екендігі жөнінде жазылған.

Қаланың назар аударарлық орындары Иманғали мешіті Успен шіркеуі Құрманғазы Сағырбайұлы ескерткіші Бейбарыс сұлтан ескерткіші Облыстық мұражай Хиуаз Доспанова ескерткіші Исатай-Махамбет ескерткіші

Успен шіркеуі

«Иманғали» мешіті Жалпы ауданы - 1328, 3 шаршы метр. Пайдалы көлемі - 1093, 1 шаршы метр, 600 адамға арналған. 2 қабаттан тұрады, екі үлкен зал: бес уақыт намаз оқитын зал, ерлер мен әйелдер намаз оқитын зал, Құран оқитын бөлме, медресе, кітапхана, ерлер мен әйелдер үшін таһарат алатын бөлмелер бар. Мешіт қабырғасының биіктігі - 15 метр. Есік маңдайшаларының жоғарғы жағы батырлар дулығасы іспетті. Мешіттің екі мұнарасы бар. Бас мұнарасының биіктігі - 20, 7 метр. Мінбердің биіктігі - 3 метр. Ол жоғарғы сапалы ағаштан жасалған. Үлкен күмбездің диаметрі - 5 метр, қалған 6 кіші күмбездерінің диаметрлері - 1метр. Мешіттің сыртында - 235, 2 шаршы метр қосымша ғимарат бар. Онда имам және шаруашылық қызметкерлерінің бөлмелері орналасқан. Бұдан да басқа ерлер мен әйелдерге арналған дәретхана бар.

Құрманғазы Сағырбайұлы ескерткіші Құрманғазы Сағырбайұлы(1818 ж. ш. (құлпытасында 1806-1879) - 1889 ж. ш. ) - күйші, сазгер, асқан дүлділ домбырашы, қазақтың аспаптық музыкасының (күйдің) классигі.

Сұлтан Бейбарыс ескерткіші. (1225-1277ж. ж. ) Объектінің аты және датасы: Сұлтан Бейбарыс (1225-1277ж) . 2000 ж. Орналасқан жері: Атырау қаласы, Әйтеке би көшесі, Атырау облыстық әкімиятының алдында орналасқан. Сипаттама: Атырау қаласының орталық даңғылығында Сұлтан Бейбарысқа арнап ескерткіш орнатылды. Ескерткіш Алматы облысы Куртин ауданынан әкелінген граниттен жасалынған. Биіктігі 7, 2 м, ені 3, 8 м тұғырда орнатылған. Тұғыр 3 бөліктен тұрады. Астынғы бөліктің өлшемі 2, 8х2, 4 м, биіктігі 60 см. Ортаңғы бөлік 2, 4х1, 8 м, биіктігі 1, 6 м. Жоғарғы бөлік 2, 4х1, 8 м, биіктігі 1, 4 м. Тастақтаның алып жатқан алаңы 8120 шаршы метр. Ескерткіштің салмағы 120 тонна. Тұғырымен бірге биіктігі 11, 8 м. Пирамида және кишз үй түрінде бекітілген тас бейнелер Сұлтанның екі ел - Мысыр мен Қазақстан Елдерінің тұлғасы болып табылатынын білдіреді

Мүсінші, ғалым-антрополог Ноэль Жұмабайұлы Шаяхметов зерттеген. М. Герасимов академик методымен Махамбеттің бас сүйегі қалыптастырылған.

Мемориальды комплекс Атырау қаласының оң жағалауында орналасқан. Комплекс қаланың екі діни орталықтары - “Иман” жаңа мешіті және Успен шірекуімен бірге бір тұрғын комплексінің қала құрылысының жиынтығын құрайды. Архитектурлы-мемориальды комплекс 3 бөліктен тұрады: Махамбет және Исатай монументі, Ақжол аллеясы және и ландшафты шағын саябақ. Осы жер 5 гектар шамасында территоряны алады. Исатай-Махамбет монументі атты екіфигуралы, қоламен жалатылған, әрбіреуінің биіктігі 5 метр, екіметрлі постаментіндегі композициясын құрайды. Монументтің қозғалатын жағында “Қорған” сферасы ескеріліп, “Қорғанның” кесілген жерінде “Еділ-Жайық” бедері орналасып, халықтың Исатай мен Махамбеттің бірлігін білдіреді.

Хиуаз Доспанова (1922-2008ж. ж. ) 2010ж. Хиуаз Доспанова Атырау облысы (бұрын Гурьев облысы), Ганюшкино селосында дүниеге келді. 1940 жылы мектепті алтын медальмен бітіріп, Мәскеулік дәрігерлік институтына түсті. Хиуаз мектеп кезінде ұшқыш куәлігін оқып, аэроклубтың запас мүшесі болды. Бірінші курсын бітіргеннен кейін өз еркімен майданға кетті. Орналасқан жері: Атырау қаласы, Азия бөлігі, орталық көпір қасында.

Мейрамханалардың аты

Мекен-жайы

«Ақ Жайық»

Афанасьева, 39б

«Жайық толқыны»

Типографическая 7а

«Гранд»

Бергалиева, 13а

«Принц»

Ауэзова, 16

«Renaissance Atyrau Hotel»

Сатпаева, 15б

«Нәрлі»

Баймуханова, 50

КРК «Imperium Plaza»

Азаттык, 161б

«Ляпиза»

Сатыбалдиева, 72

«Ізтелеу»

Мкр. Авангард, Курмангазы, 3 а

«Бейбарыс»

Азаттык

«Нарын»

Момышүлы, 1 Дворец Культуры

Ірі қонақ үйлері «Атырау» қонақ үйі «Виктория Палас» қонақ үйі «Алматы» қонақ үйі «River Palace Hotel» қонақ үйі «Диар» қонақ үйі «Раш» қонақ үйі «Гурьев» қонақ үйі «Ренессанс» қонақ үйі

Алғашқы ашылған (1939-1940ж. ж. ) музей директоры болған Якупов деген азамат. Музей лайықты жаңа ғимаратқа 1999 жылы көшірілді. Музей ашылған жылы жалпы қорда 242 жәдігер болған, ал 2010 жылға жиналған жәдігер саны 90 мыңнан астам . Алғашқы құрылу кезінде музей 1423 ш. м. көлемін алған. Ал қазіргі музей көлемі 2027 ш. м. құрайды. Алғаш 300-дей жәдігермен ашылған музей жылдан - жылға аса құнды көненің көзіндей өлкенің минерология, пилеонтология, археология, этнография, флорасы мен фаунасынан мол мағұлмат беретін тарихи деректермен толығып, қазіргі таңда 50 мыңнан астам жәдігер жинақталған. Қандай да болмасын музейдің негізгі құндылығы қор байлығымен анықталады.

Атырау қаласы мен Астана қаласының ара қашықтығы - 1810 км.

Қаланы Жайық өзені екіге бөледі: батысы Самар қанаты мен шығысы Бұқар қанаты.

Географиясы

Ұлттық құрамы

Атырау облысында 84 ұлт өкілдері тұрады.

Экономикасы

2007 ж. қаңтардың 1-інде тіркелген заңды тұлғалар саны 5195-ке жетті, оның 4875-і шағын, 275-і орта, 45-і ірі заңды тұлғалар.

2006 ж. 3319, 5 мың тонна мұнай өнімі өңделді, одан 493, 7 мың тонна моторлық отын (бензин) ; 1122, 2 мың тонна газойл; 1389, 9 мың тонна отындық мазут; 123, 6 мың тонна мұнайлы кокс алынды. Электр қуатын өндіру 1442, 9 млн кВт/сағ; жылу қуаты - 1624, 4 мың кКал құрады.

Негізгі тамақ өнімдерінен: 18 тонна шұжық; 5784 тонна қалбырланған балық; 323 тонна өңделген сұйық сүт пен кілегей; 7370 тонна жаңа піскен нан өндірілді.

Атырау қаласының әлеуметтік-экономикалық әлеуетінің артуына «Қазмұнайгаз» ӨФ-ы, «Атырау мұнай өңдеу зауыты», «Қазтрансойл», «Атыраубалық», «Заман групп», ЖШС-рі, «Атырау жарық», «Облтрансгаз», «Атыраусушар», «Атырау су арнасы», т. б. мекемелер ауқымды үлестерін қосуда.

Өнеркәсібі

Қала өнеркәсібінің басты саласы - мұнай мен химия өндірісі. Мұнай айыру, полиэтилен, машина жасау, металл өңдеу, кеме жөндеу, балық құтылау, басқа да тамақ, жеңіл өнеркәсіп орындары бар.

Ұқсас жұмыстар

Батыс Қазақстанның экономикалық және экологиялық проблемалары

Жайық өзенін көрсету

Жай бөлшектерге амалдар қолдану

Жаңажол Қарашыға газ өңдеу нақ өңдеу зауыты кешені

Қазақстанның халық статистикасы

Атырау тарихы

Махамбет Өтемісұлы және Исатай Тайманұлының өмірбаяны

Хиуаз Доспановa

Мұғалжар тауы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің мәліметтері бойынша 2018 жылдың басында Қазақстан халқының саны

Пәндер