Сырдың тұлғалары тарихи

Презентация қосу

Сырдың тарихи
тұлғалары

Дайындаған:Өмірзақов С.Е.
Тексерген:Гиззатжанова А.Г.
Қорқыт Ата– түркі халықтарына ортақ
ұлы ойшыл, жырау, қобызшы. Қорқыт
Ата өмірде ізі, артында әдеби-музыка
мұрасы қалған тарихи тұлға ретінде
белгілі. Қорқыт Атаның өмір сүрген
кезеңі туралы ғылымда әр түрлі
болжамдар қалыптасқан. Алайда
зерттеулердің көпшілігі Қорқыт Ата
Сырдария бойында өмір сүрген оғыз-
қыпшақ тайпалық бірлестігінде 10
ғасырдың басында дүниеге келген деген
тұжырымға саяды Қорқыт - түркілердің
оғыз ұлысынан шыққан асқан сәуегей,
бақсы, күйшілік, жыршылық өнерлерінің
атасы болып табылады.
Асан Қайғы Сәбитұлы (XIV ғ.
соңы - XV ғ. ортасы). Мемлекет
қайраткері, ақын, философ. Әкесі
Сәбит Арал өңірін мекен еткен.
Қазақ халқын бір ту астына
біріктіруге күш-жігерін аямай
жұмсаған. Қазақ хандығының
ұраншысы Асан Қайғының
этикалық, поэтикалық зерде және
философия, гуманизм
бағыттардағы дүниетанымдық
мұралары халыққа мирас. Есімі
бүгінге дейін ноғай, өзбек,
түркімен, қырғыз, қарақалпақ
халықтары арасында құрмет
тұтылып келеді
Сайд Ахмат Жалаладдин Қосани (1461-1542 жж.). Сыр өңірінде Мағзаман әулие
атымен белгілі. Самарқанда тіл білімінің синтаксисі, морфология саласы бойынша
біліктілік алған ол кейін оқуын Ташкентте жалғастырған. Жасы отызға жетпей діни
білімі мен іліми дәрежесіне сай Мақдум Мағзам атағы берілген. XVI ғасырдың
алғашқы ширегінде Жаңа дария - Сырдария аралығын мекендеп, ағарту шылық қызмет
атқарған. Діни, саяси әлеуметтік мәселелер, мемлекеттік іс басқару жүйелері туралы
отыздан астам іргелі ғылыми еңбектер жазып қалдырған.

Мақтұм Cейіт Баба (1590-1663 жж.). Сырдария ауданы Шаған ауылының солтүстік-
батысында дүниеге келген. Ол ислам дінін берік ұстанған аса сауатты, ғұлама тұлға.
Жарлыларға болысып, имандылықты насихаттаған, сөйтіп ел құрметіне бөленген.
Ұрпақтарының арасынан мешіт ұстаған 20 ишан шыққан.

Мәдіқожа (Махди) - XVII ғасырда Сыр өңірінде өмір сүрген оқымысты, көріпкел
әулие. Мәдіқожа Түркістан өлкесіндегі Қожа Ахмет Ясауидан кейінгі халықты ұлы да
игі істерге бастаған екінші тұлға саналады. Сырдария ауданының Жетікөл елді
мекенінде Мәдіқожа атындағы мешіт және ескерткіш бар.
Қожжан қожа (1595-1676 жж.). Бағдат, Бұқара сынды ірі мәдени орталықтарда білім
алған. Оның атағы Сыр елі мен Өзбекстан жеріне, Қарақалпақ өңіріне кең тара ған. Сыр
өңірінде мешіт салдырып, ауыл-ауылдарға шәкірттерін жіберіп, жас балалардың діни
білім-тәрбие алуына барынша ықпал етіп отырған.

Айқожа ишан Темірұлы (1773-1857 жж.) Ташкентте, Бұхарада, Ауғанстанда діни білім
алған. Айқожа ишан Жаңақорған өңіріндегі Қарасопыда мектеп-медресе ашып,
ағартушылық қызмет жүргізіп әрі имандылық тәрбиесін берумен айналысқан. Ақтас
тағы Айқожа ишан мешіті Сыр өңіріндегі ірі тарихи ескерткіштердің бірі.

Мүсірәлі сопы әзиз - Әжіқожа Жәдікұлы (XVII ғ. екінші жартысы - XVIII ғ.
басы). 1680 ж. Күлтөбеде Тәукені хан сайлағаннан кейін билер Әжі қожаны б үкіл
қазақтың пірі деп жариялайды. Есіміне сопы әзиз деген атақ қосылады. Қазақ хал қы
әдет-жосындарының жиынтығы «Жеті жарғы» заңын әзірлеуге қатысқан.

Құлболды ишан (шамамен 1785-1860 жж.). Сырдария ауданы Жетікөл мен Айдарлы
ауылдарының арасында дүниеге келген. Бар саналы ғұмырын мұсылманшылықты
насихаттап, шәкірт тәрбиелеуге арнаған. Жас кезінде Ханқожаның медресесінде діни
сауаттанады. Бұхарада, Ауғанстанда жоғары білім алады. Елге оралған со ң Ысмайыл
Әздүр мешітінде имам болып, бала оқытады.
Сейтбембет әулие (XVIII ғ. аяғы - XIX ғ. ортасы). Сейтбембет Хиуа, Бұқара
медреселерінде оқып, Бағдат, Мысыр, Шам, Мекке, Медине, Герат қалаларында білімін
жетілдірген. Ол Сыр бойы халқы арасында үлкен сый-құрметке, зор рухани ықпалға ие
болған.

Оразай ишан Бұғыбайұлы. Ол 1809 жылы дүниеге келген. Ауыл молдасынан хат таниды.
Оразай ишан Торғай өңірінде халықты дінге уағыздау, сауатын ашу бағытында көп еңбек
сіңірген. Сырдарияның арғы бетінде (Сұлутөбе тұсында) «Зіңкетер» деген жерде мешіт
ұстап, бала оқытқан.

Марал ишан Құрманұлы (1780-1841 жж.) - бұрынғы Қазалы, Торғай және Қостанай
уездеріне айрықша мәлім болған ислам ағартушылығы дәстүрінің көрнекті тұлғасы,
қоғам қайраткері. Бұхарадағы діни оқу орындарында оқып, Шығыс ғылымы мен ілімін
игерген. Сыр бойына келген соң халықтың сауатын ашып, мәдениетін к өтеруге к өп е ңбек
сіңірген. Сырдарияның бір саласы Қараөзектің бойына жағалай 7 мешіт-медресе («Қара
бөгет», «Байбол», «Ишан ауылы», «Қырғы мешіт», «Қолаңтөбе», «Қышмешіт», «Оспан
ишан», «Қамыр төбе» мешіттері) салдырған. Бұларда бала оқып, тәлім алған. Ресей
империясы отаршылдық саясатына және Хиуа хандығы басқыншылығына қарсы
ымырасыз күрес жүргізген. Бейіті Қармақшы ауданы Баба атындағы қорымда.
Әбдікәрім Оңалбаев (5.12. 1901, Жалағаш ауданы
Мақпалкөл ауылы – 6.4.1964, Қызылорда қаласы) –
ақын. Коммунистік журналистика институтын бітірген
(1938). Өлең-жырлары баспасөз бетінде 1930 жылдан
бастап жарық көрген. 1940 – 43 жылдары «Әдебиет және
искусство» («Жұлдыз») журналында жауапты хатшы, 1943
– 64 жылдары «Ленин жолы» («Сыр бойы») газетінде
бөлім меңгерушісі қызметін атқарған. Ақынның «
Сыр бойы» (1951), «Таң алдында» (1963), «Өсиет» (1969),
«Атамекен» (1981), «Туған жер» (1992) атты жыр
жинақтары жарық көрген. 1991 жылы Мақпалкөл
ауылындағы орта мектепке Оңалбаевтың есімі берілді.
Зейнолла Шүкіров (1927 - 1979) - Қызылорда облысы
Арал ауданындағы Бөген кеңістігінде туған. Тұңғыш
өлеңдер жинағы 1955 жылы Қазақтың мемлекеттік
көркем әдебиет баспасынан шыққан. Оның балаларға
арналған жинақтары бар. Бірқатар өлең, дастандары
орыс тілінен аударып, "Менің достарым", "Күншуақ"
деген атпен шықты. Шығармалары шет ел халықтары
тілдеріне аударылған. Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің
Құрмет грамотасыымен марапатталған (1977).
Әбділда Тәжібаев - туған әдебиетіміздің ірі
тұлғаларының бірі,Қазақстан халық жазушысы.
Ол 1909 жылы Қызылорда қаласында дүниеге
келген. Атақты ақын Нартай келіп, Әбділданың
анасы Айманкүлмен айтысқа түскен. "Сыр елі-
жыр елі" атанған Сырда туып-өскен Әбділдаға
іргелі ақындардың жыр додасы да өзіндік әсерін
тигізсе керек. Әбділда Тәжібаев "Күй атасы",
"Ақын", "Портреттер" аталатын дастандар
жазумен бірге, лирикалық поэмалардың қазақ
әдебиетінде озық үлгілерін қалыптастыруға да
үлкен үлес қосты. Әдебиетті зерттеумен де
айналысты. Балалар тақырыбына да қалам
тартты.
Әбдіжәміл Кәрімұлы Нұрпейісов (1924
жылы 22 қазан Қызылорда облысы,
Арал ауданының Құланды поселкесінің
Үшкөң ауылы) –Қазақстанның халық
жазушысы, ХХ ғасырда қазақ әдебиетіне зор
үлес қосқан суреткерлердің бірі,
қоғам қайраткері. 1941-1945 жылдардағы
II Дүниежүзілік соғыс ардагері, Оңтүстік
және Прибалтика майданында, Луганск
түбінде миномёт ротасында саяси қызметкер,
кейін штабист ретінде Балтық маңында
Курляндия плацдармындағы шайқастарға
қатысқан.
Қаназ Молдахмет (23.2. 1942 жылы туылған,
Арал ауданы Бекбауыл станциясы) – жазушы.
Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі (1980).
Қаназдың ауыл адамдарының тұрмыс-тіршілігі,
замандастарының ой-арманы, адамгершілік
мәселелері туралы жазылған «Сонар» (1973), «
Арна» (1978), «Ақ тайлағым-ай» (1980), «
Құм ойнау» (1984), «Армандай алыс жағалау»
(1988), «Жаңбырлы жал» (1991), «
Қияндағы күн нұры» (1993), «Жанқожа»(2001)
атты әңгімелер мен повестер жинақтары жарық
көрген. Қаназдың еліміз тәуелсіздік алғаннан
кейінгі шығармашылығы. Халық батыры
Жанқожа Нұрмұхаммедұлының өнегелі өмірі
мен өшпес ерлігіне арналған. Осы тақырып
аясында «Жанқожа» атты үш актілі тарихи
драмасы, сондай-ақ, «Ел қорғаны – Ер Жәкем»
атты іргелі еңбегі (С.Қалуовпен бірге)
жарияланған.
Дүкенбай Досжан (09.09.1942, Құланшы
ауылы, Жаңақорған ауданы,
Қызылорда облысы - 15.09.2013, Астана)
– жазушы. 1966 – 1975 жылдары
«Жазушы» баспасында аға редактор, Кейін
Қазақстан Жазушылар одағында әдеби
кеңесші, «Жалын» журналында бөлім
меңгерушісі болған.Тұңғыш өлеңдер
жинағы 1964 жылы жарық көрді. Досжан
проза саласында өнімді еңбек етіп, 8
роман, 18 повесть, 100-ден астамәңгіме
жазды
Нартай Бекежанов (1890 – 1945) – ақын, композитор.
Қызылорда облысы Шиелі ауданында дүниеге келген. Он
жасынан ән салып, өлең айта бастайды. Нартай өмірінің
соңғы кезеңіне дейін өткір идеялық құрал өнер мен
мәдениетті дамыту жолында күресті. Ол туралы
Мұхамеджан Рүстемов “Нартай” повесін жазды.1982
жылы «Жазушы» баспасынан «Өсиет» деген атпен
өлеңдер, дастандар, айтыстар енген жинағы жарық көрді.
«Құрмет Белгісі» орденімен, медальдармен, Қазақ КСР
Жоғарғы Кеңесінің Құрмет Грамотасымен
марапатталған. «Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген өнер
қайраткері» атағы (1939) берілген.
Роза Бағланова – әнші, Қазақстанның (1955)
және бұрынғы КСРО халық артисі (1967),
Халық қаһарманы (1996). Қызылорда облысының
Қазалы қаласында 1922 жылы бірінші қаңтарда
туған. 1947 – 1949 жылдары
Қазақ опера және балет театрының, 1949 – 1960
жылдары Қазақ филармониясының, 1960 жылдан
Қазақконцерттің әншісі болып, ұлттық ән өнерін
дамытуға үлкен үлес қосты, ерекше сазды әншілік
мектептің қалыптасуына ықпал жасады. 1946 жылы
Мәскеуде өткен бүкілодақтық эстрада әншілері 2-
конкурсының дипломаты, 1949 жылы Бухаресте өткен
бүкіл дүниежүзілік Жастар мен студенттердің 2-
фестивалінің лауреаты. Ленин, Еңбек Қызыл Ту
, «Халықтар достығы» ордендерімен, Шапағат
медалімен марапатталған
Дүйсекеев Кеңес Дүйсекеұлы (1946) —
композитор,
Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері
(1994). Алматы консерваториясын бітірген (1974).
1974 — 1976 жылдары “Гүлдер” ансамблінің бас
дирижері және музыка жетекшісі, 1976 — 1979
жылдары “Қазақконцерт”гастрольдік-концерт
бірлестігінің музыка жетекшісі, 1975 —Ол —
“Толғау” симфониясының (1984), “Жалаңтөс
батыр” симфония поэма-картинасының (1996), “О,
дүние” кантатасының(1997), “Жыл мезгілдері”
романстар циклінің (1991), “Мәди”, “Аққу Жібек”
мюзиклінің, “Алдар көсе” опереттасының,
симфония-концерттер, аспаптарға арналған
концерттер, камералық оркестрге шығармалар,
соната, рапсодия, вариациялар және 200-ден астам
әндердің авторы.
Мәдина Есмалайқызы (2.8.1954,
Қызылорда облысы Қазалы ауданы — 27. 11.2000,
сонда) — әнші, Қазақстанның еңбек сіңірген
артисі (1990). 1974 ж. Қызылордапедагогика
училищесінің музыка бөлімін, 1978 жылы Қазақ
мемлекеттік қыздар педагогика институтының
музыка факультетін бітірген. 1978 — 84 ж. Әдебиет
және өнер институтында қызмет істеді. 1985
жылдан өмірінің соңына дейін Алматы облысы
филармониясының жетекші әншісі болды. Нәзік те
сыршыл үн, өзіндік мәнерімен халықтың сүйікті
әншісіне айналды. Оның орындауындағы
“Ай-қарагөз”, “Ақбаян”, “Жылқы ішінде ала жүр”,
т.б. көптеген халық әндері мен
“Кіресің жиі түсіме” (Қ.Құрманәлиев), “Сағым
жылдар” (Б.Байкенжеев, М.Дәукенова) сияқты
қазіргі қазақ композиторларының әндері
Ералиеваның өзіне ғана тән әншілік мәнерімен,
өзіндік орындау ерекшелігімен, нақыс-бояуымен
халық жадында қалды. Ералиева халқымыздың
ұлттық ән өнерін насихаттауға елеулі үлес қосты
Мәдина Сәдуақасова 1981 жылдың 8 қыркүйегінде
Қызылорда облысында дүниеге келген. Балалық
шағын Алматы қаласында өткізді.Алғашқы әрі ірі
байқауы ол телевизиялық жарыс "Музыкальный вояж"
байқауы. Көптеген байқауларда гран-приді иеленіп,
жүлдегер атанады.1999 жылы Мәдина, "Жас Қанат"
байқауында ән шырқайды Сол сәтте жас әншінің
ерекше дауысына тәнті болған Роза Рымбаева өз
қамқорлығына алады, ақ жол, сәт сапар тілейді.
Артынша Роза мен Мәдинаның дуэт болып шырқаған
"Мақсат-бақыт бастауы" атты әндері жарық көрді.1999
жылы Мәдина, "Азия Дауысы" байқауында өзінің
бағын сынайды. Сол жылы Мәдина, облыста "жыл
адамы" деп танылады. Одан кейін Президент
оркестрінде, "Гүлдер" ансамбілінде ән шырқайды.2004
жылы Ермек Елгезектің "Махаббат жалыны" атты әніне
алғашқы бейнебаянын түсіреді. Сезімге толы, керемет
ән халық арасында кеңінен таралып кетті.Араға көп
уақыт салмай "Аңсағаным" деп аталатын өзінің
тұңғыш ән жинағы жарық көрді.
Өмірқұл Айниязов 1978 жылы 3 қаңтарда
Қызылорда облысы Қазалы ауданында дүниеге
келген. Ақтөбе қаласындағы музыка
колледжінде "Домбыра" класын Күй"
мамандығы бойынша бітірген. алматы
қаласындағы Құрманғазы атындағы қазақ
ұлттық консерваториясында "Халық әні"
кафедрасында білім ала жүріп, 3 курста
Сүйінбай атындағы филормонияға жұмысқа
тұрады. 2000 жылы үлкен сахнаға шығып, 2005
жылы бірінші концерті, 2008 жылы екінші
концерті береді.
Алмас Кешкінбаев - әнші,1985 жылы 1
маусымда Қызылорда қаласында дүниеге келген.
Күйсандық пен домбыра өенрін жақсы
меңгерген.1996 ж "Айналайн" халықаралық
фестиваліне қатысады. 2004 ж "Superstar KZ"
мега-жобасының жеңіпмазы атанады. 2008 ж
Алматы Өнер Академиясын бітірді.
Измерительные
инструменты
Последовательность выполнения
• 7-й этап – заполнение основной надписи:
Чертеж и эскиз направляющей

чертеж эскиз
Алгоритм выполнения эскиза
• 1-й – чтение чертежа(форма детали)
• 2-й – оформление листа
• 3-й – размещение изображений на формате(тонкими
линиями габаритных прямоугольников)
• 4-й – выполнить видимый контур детали
• 5-й – изображение невидимых частей детали и
обводка чертежа
• 6-й – нанесение выносных и размерных линий
• 7-й – обмер детали и нанесение размерных чисел
• 8-й – заполнение основной надписи

Ұқсас жұмыстар

ҰЙЫТЫНДЫ МЕН СЫР МАССАСЫН ӨҢДЕУДЕГІ БИОХИМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ФИЗИКО-ХИМИЯЛЫҚ ПРОЦЕССТЕР

Жұмсақ мәйекті сырлардың технологиясы

«Батыр Баян» поэмасы – отаншылдықтың өрен үлгісі

Тыныс белгілері

Көшпелілік тің дамуы, шығу тарихы

ИНДУСТРИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ 2000 жыл - Мәдениетті қолдау жылы

ФРАНЦУЗ ТІЛІ

Қазақ әдебиеті тарихында қазақ поэзиясы

Қазақ хандығына 550 жыл

Сырда туған сырдың ұлы

Пәндер