Әлеуметтік қорғау модельдері

Презентация қосу

Әлеуметтік қорғау
модельдері
Еуроодак елдерідегі әлеуметтік қорғаудың
ұлттық жүйесінде ұқсастықтарға қарағанда
айырмашылықтары көбірек. Себебі, әр
мемлекет әлеуметтік саясатты
қалыптастыруда өзі таңдаған жолмен жүрді.
Әлеуметтік қорғаудың моделі әлеуметтік
қамту бағдарламасының қалыптасуы мен
ұйымдар ұстанымын түсіндіру негізінде
жасалған еурапалық комиссияның 1995
жылғы есебіне қарағанда Еуроодақ елдерінде
негізгі төрт модель бар: континентальдық,
англосаксондық, скандинавиялық және
оңтүстік еуропалық.
Бисмарктық деп аталатын континентальдық
модель әлеуметтік қорғаудың деңгейі мен кәсіби
қызметтің ұзақтығының арасындағы байланысты
анықтайды. Қамтылғандардың төлемі есебінен
қаржыланатын әлеуметтік сақтаудың негізі
болып саналады. Бұл модельдің негізі
принциптері XІX ғ. Германияда қалыптасты.
Канцлер О. Бисмарк кейіннен басқа
индустриялды елдергі үлгі болған сол кезеңдегі
әлеуметтік қорғаудың прогрессивті негізін
жасады. Германияда күні бүгінге дейін
қолданылтын әлеуметтік саласында үш саласы
сол кезде пайда болды. Олар қарттықта,
мүгедектікті және өндірістегі оқыс жағдайлардан
туындаған ауруларын қамсыздандыру. Аталған
модельдің негізгі принциптері Австрия, Франция,
Бенилюкс елдерінде де қолдыналады
Германияның әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік
сақтандыру айрықша маңызға ие. Бұнда көптеген
батыс Еуропа елдеріндегі сияқты әлеуметтік
сақтандыру міндетті және жеке сақтандыру жүйесіне
бөлінеді. Оның негізгі болып: медициналық және
зейнеткерлік сақтандыру, мүлдектік, жұмыссыздық
сәтсіз оқиғалардан сақтандыру. Неміс зерттеуіндегі
еңбектерінде әлеуметтік қорғау жүйесінің негізгі
принциптері ретінде мыналарды атайды.
1) Сақтандыру қағидасы. Аталған көмекті
қаржыландыру сақтандыру ұйым мүшелерінің
төлемдері есібінен жүзеге асады. Жеке салымдар
негізінде әлеуметтік көмек ретінде беріледі.
Жалақысының белгілі бір мөлшерін сақтандыру
фондына берген адамның бұрынғы жалақының
көлеміне сай көмек алуға құқығы бар. Әлеуметтік
сақтандыру принципі эквиваленттілік ережесімен
қатар бөлудің элементтері де кіреді.
2) Қамтамасыз ету қағидасы. Әлеуметтік көмек бұрынғы
салымдарына қарамастан беріледі және бюджетке т үсетін
салық есебінен жүзеге асады. Бұл принцип бойынша
әлеуметтік көмек алатындар бұрын ешқандай салым
төлемегендер, бірақ мемлекет алдындағы еңбектері үшін
осындай құқыққа ие. Бюджет есебінен қаржыландыру
бюджет жағдайы мен экономиканың тиімділігіне тікелей
байланысты. Бұл принципті сақтандыру принципін
қолдануға болмайтын кезде жүзеге асыру керек.
3) Қамқарлық қағидасы. Әлеуметтік көмекті әрбір қажет
адам қиын жағдайдан шығу үщін өзіне керекті көлемде
алады. Қамтамасыз ету принципі сияқты б ұл да мемлекеттік
бюджет жағдайына тікелей байланысты. Қамкорлы қ
принципі Германия экономикасындағы әлеуметтік қамту
жүйесінің ажырамас бөлігі. Себебі сақтандыру ж әне
қамтамысыз ету принципі барлық қауіптен қаша алмайды.
Ұлыбритания мен Ирландияда қолданылатын
англосаксондық модель немістердікінен бөлек. Ағылшын
экономисті У. Беверидждің баяндамасы негізінде
қалыптасқан. Беверидж оны үкіметке 1942 ж.
таныстырды. Оған Кейнстің қоғамдық өндірістің
жылдамдығы төлемақыға байланысты, төмен табысты
әлеуметтік топтың мүддесіне сай кірісті бөлу керек деген
идеясы қатты жер етті Беверидж әлеуметтік қорғау
жүйесін құруды ұсынды. Біріншіден, барлық
материалдық көмекке зәру жандарға тарату,
екіншіден бірдей көлемдегі зейнетақы мен
төлемақы түріндегі әлеуметтік қызметтің
үйлестіру принципын ұсынды «Кіріске сай
жалақың» деген талапты Беверидж әділ деп
есептеді. Себебі көптеген жағдайларда
кеткен шығынның мөлшеріне қарамастан
Әлеуметтік қорғаудың британдық жүйесінің екі
ерекшелігі бар. Біріншіден, қарттық ауру,
жұмыссыздық сияқты әлеуметтік қауіппен
айналысатын арнайы институттары жоқ.
Әлеуметтік сақтандырудың барлық
бағдарламасы бір жүйеге біріктірілген.
Екіншіден, әлеуметтік қызмет көрсетуде
мемлекеттік мекемелердің маңызы зор.
Әлеуметтік қорғаудың үйлестіру жұйесі екі ірі
топқа бөлінеді, ол елдің барлық тұрғындарын
қамтиды: зейнеткерлерге, мүгедектерге
әлеуметтік көмек, уақытша жұмыссыздыққа
байланысты бағдарламалар кіретін ұлттық
әлеуметтік сақтандыру
Әлемеуттік сақтандыру жүйесінде
сақтанушылар кіріс көлеміне байланысты төрткеке
бөлінеді:
жалдамалы жұмысшылар мен кәсіпкерлер. Оларға
белгілінген кіріс жалақыдан есептеледі;
сақтандыру кірісі аптасына 4,55 фунд/стерлинг
және қосымша жылдық жалақыдан 6,3 % болатын
азаматтар. Оларға белгіленген минимум 5450,
максимум 18200 фунд/стерлинг. Бұл топтың кірісі
ауруларға, қарттарға, жүктілерге жұмсалады;
екі топқа қарағанда керекті құқықты иемденуге
сақтандыру тәжірибесі жетіспейтін не жұмыс
жасамайтындар. Бұлардың сақтандыруы ерікті
түрде болады. Әлеуметтік қамту көлемі де алдыңғы
екі топқа қарағанда төмен;
мекеме басшылары, әкімшілік-басқару өнілдері.
Олардың кіріс көлемі бірінші және екінші топқа
қарағанда артық болады.
Әлеуметтік қорғаудың бір моделі Дания,
Швеция, Финляндияға тән. Барлық
азаматтардың салық есебінен әлеуметтік
қамтылуға құқығы бар. Әлеуметтік
қорғау әрбір азаматтың заңды құқығы
ретінде қалады. Жұмыссыздықты
сақтандыру бұл топқа жатпайды.
Скандинавиялық модельдің ерекшелігі-
қоғамның қолдауын қажет ететін
жағдайлар мен әлеуметтік қауіпті
қамтуында. Әлеуметтік қызметтер
барлық тұрғындарға көрсетіледі және
сақтандырушы кіріс төлеміне қарайды.
Әлеуметтік қорғау деңгейі жоғары.
Италия, Испания, Греция, Португалия
әлеуметтік қорғау моделінің Оңтүстік
Еуропалық үлгісін қолданады.
Соңғы 10 жылдықта әлеуметік –
экономикалық және құрлымдық жүйедегі
өзгерістер әлеуметтік қорғауда жүзеге аса
бастады. Бұл модельді нақты ұйым дегеннен
гөрі дамушы ретінде атауға болады. Аталған
модельде әлеуметтік қамту деңгейі төмен,
әлеуметтік қорғау отбасы мен туыстардың
қамқорлығына байланысты. Сондықтан
отбасы мен өзге де институттар соңғы орында
емес.
90 жылдардың басында жүргізілген
сауалнама негізінде еуропалық елдердің
респонденттерінің көпшелігі мемлекеттің
аз қамтылған адамдарған минималды
кіріс берсе деген тілек айтқан. Әлеуметтік
қауыпты азайтуға бағытталған әлеуметтік
бағдарлашаларды еуропалықтардың
көпшілігі мемлекіттің негізгі компоненті
ретінде қарастырады. Келешекте де
еуропалық қоғамды әлеуметтік қорғау
басты назарда болары сөзсіз

Ұқсас жұмыстар

Инновациялық қызметтен табыс алу

Экономикалық жүйе

Экономикалық Отбасы тәрбие

Өтпелі аймақтар

Графикалық деректер қорын басқару жүйесі

ГАЖ бағдарламалары

КАНВА БИЗНЕС - МОДЕЛДЕРІ

Этикалық принциптері

Мәліметтер қоры және оның модельдері

Әділдік теориясы

Пәндер