“Шымкентмай” АҚ өндірістік кәсіпорнының ақаба суларын тазарту

Презентация қосу

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
География және табиғатты пайдалану
факультеті
Тұрақты даму жөніндегі ЮНЕСКО
кафедрасы
“Шымкентмай” АҚ өндірістік
кәсіпорнының ақаба суларын
тазарту
Орындағған:
Орында ан: «6М060800
«6М060800 --
Экология» мамандығғыны
Экология» маманды ының ң 22 курс
курс
магистранттары
магистранттары
Оразбаева Т.Р.,
Оразбаева Т.Р., Исмагулова
Исмагулова А.Е,
А.Е,
Хабиева А.М., ТТөөлепова
Хабиева А.М., лепова С.Т.,
С.Т.,
Бердалы Ә.Ж.
Бердалы Ә .Ж.
Тексерген: Мы
Тексерген: Мың ңбаева
баева Б.Н.
Б.Н.
КІРІСПЕ
Ақаба суларды тазалап, айналмалы және тұйықталған ж үйелерде
қайта пайдалану экологиялық және экономикалық тиімді тәсіл
болып табылады. Бұл жағдайда кешенді технологиялы қ схема қажет,
ол барлық өнеркәсіп бөлімшелерінен тасталатын а қаба суларды
талаптарға сай тазалап, қайта айналымға пайдаланады, ол біріншіден
қоршаған ортаға зиянын келтірмейді, екіншіден, өндіріске қажетті
алатын таза су көлемін күрт азайту ға мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде құрамында май-мұнай өнімдері бар ақаба суларды
тазалау үшін техникалық құралдарды жобалау ж әне та ңдау кезінде
экстенсивті ірі, қымбат, энергияны көп талап ететін
технологиялардың орнына шағын құрылғылар мен қондырғыларды
қолдана отырып тазалаудың интенсивті түріне ауысу бағыты
байқалады.
“ШЫМКЕНТМАЙ” АҚ ӨНДІРІСТІК
КӘСІПОРНЫНЫҢ АҚАБА СУЛАРЫН ТАЗАРТУ

2009-2011
2009-2011 жылдарда
жылдарда май
май зауыттарындағы
зауыттарындағы ақаба
ақаба судың
судың сапасы
сапасы
мен
мен көлемін
көлемін анықтау
анықтау үшін
үшін «Шымкентмай»
«Шымкентмай» АҚ-да
АҚ-да өндірістік
өндірістік
зерттеулер
зерттеулер жүргізілді.
жүргізілді. Кәсіпорын
Кәсіпорын негізгі
негізгі майлы
майлы дақылдарды
дақылдарды
өңдеуді
өңдеуді меңгерген:
меңгерген: мақта,
мақта, күнбағыс,
күнбағыс, мақсары,
мақсары, қыша,
қыша, рапс,
рапс, соя
соя
және
және зығыр.
зығыр.

«Шымкентмай»
«Шымкентмай» АҚ-ның
АҚ-ның 2005-2011
2005-2011 жылдардағы
жылдардағы таза
таза суды
суды
пайдалану
пайдалану және
және ақаба
ақаба су
су көлемі
көлемі 1-кестеде
1-кестеде келтірілген.
келтірілген.

Көп
Көп жылдық
жылдық өндірістік
өндірістік бақылаулар
бақылаулар көрсеткендей,
көрсеткендей, кәсіпорында
кәсіпорында
таза
таза суды
суды пайдалану
пайдалану және
және ақаба
ақаба су
су көлемі
көлемі жылдан-жылға
жылдан-жылға артуда.
артуда.
Мысалы,
Мысалы, суды
суды пайдалану
пайдалану 2005
2005 жылы
жылы 615,48
615,48 мың
мың м3
м3 болса,
болса, ал
ал 2011
2011
жылы
жылы 1093,2
1093,2 м3
м3 дейін
дейін өсті,
өсті, сәйкесінше
сәйкесінше ақаба
ақаба су
су көлемі
көлемі 474,72-ден
474,72-ден
746,89
746,89 м3
м3 артты.
артты.
“Шымкентмай”
«Шымкентмай»
«Шымкентмай» А АҚ -ның
Қ-ны ңө ндірістік аақ
өндірістік қаба
аба суларын
суларын ластану
ластану сипаты
сипаты бойынша:
бойынша:
шартты-таза

(су ссү
шартты-таза (су үзу
зу цехы, шаруашылық
цехы, шаруашылы -тұ
қ-т рмысты қ
ұрмысты қ сулар) жә
сулар) ж әне
не

ластанғ
ластан ған
ан (дайындау,
(дайындау, экстракция,
экстракция, май
май тазалау
тазалау жжә
әне
не сабын
сабын жасау
жасау
цехтарынан) деген ттү
цехтарынан) деген үрлерге бө
рлерге б өлінеді.
лінеді.

Цехтардың
Цехтарды ң ттү
үріне байланысты аақ
ріне байланысты қаба сулардың
аба суларды ң сапасы кең
сапасы ке ау қ
ң ау ымда ө
қымда өзгереді:
згереді:
рН=6-8;

рН=6-8;
су

су температурасы
температурасы -25-65°С°,
-25-65°С°,
қ

алқ
қал қымалы
ымалы заттар
заттар –– 280-2100
280-2100 мг/л,
мг/л,
майлы

майлы заттар
заттар –– 260-3120
260-3120 мг/л,
мг/л,
құ

құррғ
ғаақ
ққ алдық
қалды қтар
тар –– 310-3600
310-3600 мг/л,
мг/л,

ХОҚ
ХО (хлорорганикалық
Қ(хлорорганикалы қққосылыстар)
осылыстар) –– 220-3110
220-3110 мг/л,
мг/л,
хлоридтер

хлоридтер –– 200-480
200-480 мг/л,
мг/л,
сульфаттар

сульфаттар –– 90-300
90-300 мг/л.
мг/л.
Зертханалық тәжірибе жүргізген қондырғыны ң жалпы к өрінісі
1-суретте келтірілген (Инновациялы қ патент №20781 КZ).

1-сурет. Вакуумды және маногидроциклонды шламды май ұста ғыштарды ң т әжірибелік
құрылғысынның кескіні 1 – ортадан тепкіш сорап; 2 – қозғалт қыш; 3 – арынды құбыр; 4
– сорғыш; 5 – вакуумгидроциклон; 6 – май ұстағыш; 7 – қоюлатқыш; 8 – арынды құбыр;
9 – маногидроциклонға кіріс құбырша; 10 – маногидроциклон; 11 – май байыт қыш; 12 –
май өнімдеріне арналған құбыр; 13 – жұмыс соплосы; 14 – қабылдау камерасы; 15 –
араластыру камерасы; 16 – диффузор; 17 – пульпаны алып кетуші; 18 – бак; 19 –
гидроқоспа қабылдағыш; 20 – кері клапан; 21 – сорғыш құбыр; 22,23,24 – вентильдер; 25
– май аққыш; 26 – бак.
Зертханалық қондырғы:

ортадан тепкіш вакуум-
электрлі двигателі
сорап гидроциклон

арынды режимде
май ұстағыштар жұмыс істейтін май байытқыш
маногидроциклон

гидроэлеватор
Гидроциклонды сорғ
Гидроциклонды сор ық
ғы ондырғ
қондыр ғысы су құ
ысы су құю арқ
ю ар қылы іске қ
ылы іске қосылады.
осылады.

Стенд
Стенд ерекшелігі базалық
ерекшелігі базалы қ ортадан
ортадан тепкіш
тепкіш сорапты тиімді қ
сорапты тиімді қолдану
олдану болып
болып табылады.
табылады.

Сораптың
Сорапты сорғ
ң сор ғыш
ыш желісінде
желісінде вакуумгидроциклон
вакуумгидроциклон орнатылады,
орнатылады, ол сорап қ
ол сорап қаа қ
қатты
атты
бө
б лшектердің
өлшектерді ң ттү
үсуіне
суіне жол
жол бермейді, сонымен қ
бермейді, сонымен қатар май ұ
атар май ста ғ
ұста ғышта же ң
ышта же ңіл фазаны ң
іл фазаны ң
бө
б лінуін қ
өлінуін қамтамасыз
амтамасыз етеді.
етеді.

Алайда бұ
Алайда б жең
ұлл же ңіл
іл фазамен
фазамен бірге
бірге су
су да
да болады. Май ө
болады. Май өнімін байыту ү
німін байыту үшін
шін оны
оны азайту
азайту
керек.
керек.

Байыту
Байыту процесі
процесі маногидроциклонда
маногидроциклонда май байытқ
май байыт ыштың
қышты ң ккө
өмегімен жү
мегімен ж үзеге
зеге
асырылады.
асырылады.

Маногидроциклоннан
Маногидроциклоннан шы шығарылғ
ғарыл ған
ан су гидроэлеватордың
су гидроэлеваторды ңжжұ
ұмыс
мыс соплосына
соплосына
жө
ж нелтіледі, яяғ
өнелтіледі, ғни ол қ
ни ол қабылдау
абылдау камерасында вакуумның
камерасында вакуумны ң құрылуын қ
құрылуын қамтамасыз
амтамасыз
етеді.
етеді.
Вакуумгидроциклоннан қоюлатқышқа келіп
түсетін шлам (қатты қалдықтар)
гидроэлеватормен сорылып, ары қарай құбыр
арқылы пайдалану орнына дейін
тасымалданады.
Зертханалық стендте жұмыс құрылғысының
тұйықтығын қамтамасыз ету үшін құбырдан
шығатын гидроқоспаның барлық
компоненттері бакқа кері тасталады. Ол үшін
вентильдер жабылып, жүйеге ауаның кіруін
болдырмайды.
Зертханалық жұмыста гидроциклон
камерасындағы қысым үш рет өзгерді (0,1;
0,3 және 0,5 кг/см2 ), құмды саңылаудың
диаметрі де (dқ ) үш рет өзгерді 20 мм, 12
мм, 6 мм.
Тәжірибелер нәтижесі көрсеткендей,
«Шымкентмай» АҚ-ның ақаба суларындағы
тазаланған қатты заттардың
гранулометриялық құрамы келесідей болды:
түйіршіктердің диаметрі 0,1 мм дейінгі –
60%, 0,1-0,5 мм – 15%, 0,6-2,0 мм – 5%, ал 2,0
мм-ден үлкені – 20%.
Тәжірибелік зерттеулер қатты бөлшектердің
(d>0,1мм) арынды гидроциклондарда толық ұсталып
қалатынын көрсетті. Аққыш құбыр мен май- мұнай
ұстағышта диаметрі 0,1 мм-ден кем болатын
бөлшектер ұсталды. Құмды саңылау бойынша
қатты фазаның қоюлану коэффициенті 2,1-3,2
құрайды. Бұл коэффициент гидроциклонға кіретін
гидроқоспаның консистенциясы артқан сайын өсіп
отырады. Май-мұнай ұстағыштағы майдың байыту
коэффициенті арынды гидроциклонға берілетін
қысымның гидроқоспалық кіріс қысымы өскен
сайын артады (2-сурет).
Маногидроциклондағы майдың байыту коэффициенті

2-сурет. Епл=f(Рвх) тәуелділігінің графигі
Графиктен көрініп тұрғандай, құмды са ңылауды ң
диаметрі dқұм=12 мм болғанда, ал қысым 1,5 м су
сынап бағанасына дейін артқанда, май-м ұнай
өнімдерінің байытылуы 1,15 есеге дейін жетеді, ал
dқұм20 мм болғанда, бұл көрсеткіш айтарлы қтай
жоғары болады – 1,39, қысым 0,5 кг/см2 дейінгі
ары қарайғы артуы мұнай өнімдерінің мұнай-май
ұстағыштардағы байытылу коэффициентін 1,55
дейін арттырады.
Май-мұнай ұстағышындағы байыту
коэффициентінің артуы Рвх өскен сайын
сәйкесінше май өнімдерінің аралық өнімге
шығуын төмендетеді (3-сурет).
3-сурет. Епл=f(Рвх) тәуелділігінің графигі
Май саңылауы мөлшерінің өзгерісі Епл=f(Рвх) тәуелділігіне аз
әсер етеді. Кіріс қысымы тұрақты болған кезде (Рвх=const) май
қоспаларының байытылу коэффициенті арынды гидроциклон
тесіктерінің диаметрлер қатынасы (dсл/dпес) артқанда кемиді. Бұл
Р.Н.Шестовтың тәжірибелік зерттеулерінің нәтижелерімен
расталады (4-сурет).
4-сурет. Есл=f(dсл/dпес) тәуелділігінің графигі
Р.Н.Шестовтың тәжірибелік мәліметтері гидроқоспаны
екі өнімді арынды гидроциклон арқылы «май+су»
бөлудің нәтижесінде алынған.
Графиктен көрініп тұрғандай, жоғарыдан шыққан
ағынды да байыту коэффициенті Есл dсл/dпес артқан
сайын төмендейді.
Ары қарай үш өнімді гидроциклонда жеңіл фазаны
байытудың екінші әдісіне өтеміз. Тәжірибелік
стендті жүргізу үшін 1,5К – 6 ортадан тепкіш сор ғы
қолданылды, оның сорғыш желісіне диаметрі
Dц=140мм болатын вакуум- гидроциклон
орнатылған.
Сорғыға кіре берістегі вакуум шамасы 2,89-дан 4,11
м су сынап бағанасы аралығында өзгеріп отырды.
Тәжірибелік мәліметтерді өңдеу нәтижесінде:
Нвх.вак=Рвх.вак./pg көрсеткіші артқан сайын, Енл
көрсеткіші де 2,3 есеге дейін өсетінін көрсетті,
сонымен қатар бұл жағдайда Енл>Епр (5-сурет).
5-сурет. Епр=f(Рвх.вак/ρg) және
Енл=f(Рвх.вак/ρg) арасындағы тәуелділік
графигі
Бұл гидроэлеватордың жұмыс ағыны ретінде аралық
өнімнің қолданылуымен түсіндіріледі. Сондықтан да
үш өнімді гидроциклон жұмысының жеңіл фазаны
байыту мен қатты фазаны қоюлату үшін жоғары
тиімділікке ие екені түсінікті (6-сурет).
6-сурет. Есг=f(Рвх.вак/ρg) тәуелділік
графигі
Бұл жеңіл және тамақ өнеркәсіптерінің ақаба
суларын тазалаудың технологиялық жүйесінде екі
өнімді қарапайым арынды гидроциклондарды ң
орнына үш өнімді вакуум-гидроциклонды сор ғы
қондырғыны (предпатент №20824КZ) қолдану ға
мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, ақаба суларды қатты және мұнай
өнімдерінен тазалаудың екі өнімді
гидроциклондарын қолдану тәжірибелері де
жүргізілді, «Шымкентмай» АҚ мысалында (2-
кесте).
2-кесте. Тазалауға дейінгі ақаба сулар
құрамындағы май өнімдері мен механикалық
қоспалардың мөлшері (2009-2010 жылдардағы
орташа мәндері)
3-кесте. Үш өнімді гидроциклон қондырғысында тазалағаннан
кейінгі ақаба сулардағы май өнімдері мен механикалық
қоспалардың мөлшері
Сонымен, тәжірибелік мәліметтер нәтижесі
бойынша, үш өнімді гидроциклон құрыл ғысында
ақаба суларды механикалық қоспалардан
тазалағаннан кейін оның мөлшері 17-22 есеге
дейін азайып, бастапқы мөлшерді ң 4,6-6,2%
құрады.
Май өнімдерінің консистенциясы бастап қы
мөлшерден 10-15 есеге дейін азайды да, аппарат қа
кіре беріске дейінгі мөлшердің 9,0-12,3% құрады.
ҚОРЫТЫНДЫ
1. Республикада тамақ өнеркәсіптерінен тасталатын а қаба
сулардың көлемі және сапасы кәсіпорындарды ң қуаттылы ғына,
шығарылатын өнімдердің ассортименті мен өңделетін
шикізаттың түріне, қолданылатын технологияларды ң
тиімділігіне, тазалау техникалы қ құралдарды ң жа ңалы ғына,
суды тиімді пайдалану деңгейіне және т.б. байланысты.
Өсімдік майын шығаратын кәсіпорындар орта есеппен 1 т май
өндіруге 1,9-3,0 м3 таза су қолданды, оны ң ішінде а қаба су
көлемі 1,6-2,4 м3 құрайды. Ақаба сулардың құрамында ғы
қалқымалы механикалық заттар – 200-3600 мг/л, майлы заттар –
300- 6000 мг/л, БОҚ5 – 400-4800 мг/л, ХОҚ – 250-3000 мг/л, рН
6-9 аралығында өзгереді.
2. Өндіріс салаларында тұйықталған жүйені қолдану су
қорларын ластанудан және сарқылудан қор ғауды ң тиімді т әсілі
болып саналады және таза суды т ұтынуды ед әуір азайтады. Б ұл
болашақта қоршаған ортаға ластанған ақаба суларды ң
тасталуын толық тоқтатып және техникалы қ қажеттілікке таза
суды қолдануды мүлде болдырмайды.
Аймақтардағы өндіріс кәсіпорындарын тікелей аралап,
тексеру нәтижелері көрсеткендей, құрал-жабды қтарды суыту ға
пайдаланатын су көлемі басқа барлы қ су т ұтыну т үрлерінен
әлдеқайда артық (75-85%), және де жалпы өндірістік сумен
жабдықтау жүйесінде, өзінің өсуін жалғастыруда.
3. «Шымкентмай» АҚ-ның ақаба суларының құрамындағы
механикалық заттардың әртүрлі тығыздықты, сыртқы
пішінді және өлшемді болып келетіні анықталды.
Тазалау құрылымдарға шөгетін қалдықтар (құм, саз, шлак)
және r Вакуум маногидроциклонды сорғылы қондырғыда
«Шымкентмай» АҚ-ның ақаба суларын зертханалық
тәжірибеде тазалау нәтижелері механикалық қоспалардың
мөлшерін 17-22 есеге дейін азайтып, бастапқы мөлшердің
4,6-6,2% құрады.
Май өнімдерінің мөлшері 10-15 есеге дейін азайды,
бастапқы мөлшердің 9-12,3% құрады.
Ақаба судағы май өнімдерінің мөлшерін талаптағы нормаға
дейін жеткізу үшін вакуумды-маногидроциклонды
қондырғыдан тазалағаннан кейін флотация тәсілімен
қосымша тазалау ұсынылады.
4. Ақаба судағы ластаушы заттарды үш компонентті ортаға
бөлетін (шлам+мұнай өнімдері+су) вакуум және
маногидроциклонды сорғы қондырғыларының жаңа
конструкциялары жасалып, дайындалып, зерттеулер жүргізілді.
Салыстырмалы су өтімі, қысымның абсолюттік мәні және
вакуум гидроциклон мен маногидроциклонның тесіктерінен
өтетін сұйықтың ішіндегі шөгінді және жеңіл заттардың
қоюлану мөлшері баяндалды.
Вакуум және маногидроциклонды сорғы шлам-мұнай
ұстағыштың жұмыс істеу режимі зерттелді.
Гидроциклондағы ұсталатын түйіршіктердің шекаралық
размерін анықтайтын формулалар келтірілген.
Алғашқы рет бір бетті құйынды гидроэлеватордың толық
гидравликалық есебі жасалды.
Назарыңызға
рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Маногидроциклондағы майдың байыту коэффициенті

Ақаба суларды тазарту әдістері

Ақаба суы

АҚАБА СУЛАР

Суды тазалау әдістері

Өсімдік майларын тазалау қондырғысы

Ағынды суларды тазарту

Ақаба сулардағы мұнайды тазалауға озонды пайдалану

Ақаба суларды тазалау әдістері

Судың ластаушы көздері

Пәндер