Әлем құрлығы және аймақ бойынша ауа температурасы үрдістері және басқа да климаттық сипат

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасы

Әлем құрлығы және аймақ бойынша
ауа температурасы үрдістері және басқа
да климаттық сипат

Орындаған: Хабиева А.
Тексерген: Мамутов Ж.У.
Жердегі тіршілік үшін, әсіресе атмосфераның ең
тығыз төменгі қабаты тропосферадағы ауа құрамы мен
ондағы жүретін процестердің маңызы зор.
Мұнда бүкіл ауаның шамамен 9/10 бөлігі
шоғырланған. Тропосферада ауа райының маңызды
құбылыстары - бұлт, жаңбыр, қар, бұршақ, жел пайда
болып, олар кейде адамзат пен тіршілікке қауіпті апатты
жағдайларға - қуаңшылық, су тасқыны, қарлы борандар
мен дауылдарға әкеп соқтырады.
• Жер шарындағы климаттың қалыптасуы мен таралу заңдылы қтарын
түсінуде климаттық карталардың маңызы зор.

• Климаттық элементтердің таралуы картада изосызықтар арқылы
бейнеленеді.
• Температуралары бірдей нүктелерді қосатын сызықтарды
изотермалар, қысымы бірдей нүктелерді қосатын сызықтарды
изобара, жылдық жауын - шашын мөлшері бірдей нүктелерді
қосатын сызықтарды изогиета деп атайды.
• Жер шарының климаты алуан түрлі.
• Ол Жер бетінде Күннің
жылуы мен атмосфералық жауын-
шашынның әркелкі таралуына
байланысты болады.
• Белгілі климат зерттеуші ғалым Б.П.
Алисов Жер шарында бір-бірінен
температуралық жағдайлары және ауа
массаларының қасиеттері мен әсер ету
аймақтары арқылы айырмашылық
жасайтын 13 климаттық
белдеуді ажыратқан.
Климаттық белдеулер негізгі және өтпелі болып бөлінеді. Негізгі климатты қ
белдеулер төрт ауа массаларына бөлінеді:

1. Экваторлық белдеу – қысым төмен, жыл бойы экваторлық ауа массалары
әсер етеді. Күн сәулесінің мол түсуіне байланысты бұл белдеуде бүкіл жыл
бойы ауа температурасы жоғары болады. Жауын-шашщын мол түседі, ауа
райы ыстық, ылғалды әрі қапырық болады.

2. Тропиктік белдеу – жыл бойы тропиктік ауа массаларының ықпалында
болады. Сондықтан бұл белдеуде тұрақты жоғарғы қысым мен төмен
бағытталған ауа қозғалысы басым. Жазда температурасы өте жо ғары, ал
қыста салқын болып келеді. Тропиктік ауа массалары әдетте өте құр ға қ

3. Қоңыржай белдеу – жыл бойы қоңыржай ауа массалары мен батыс
желдері басым болады. Мұнда едәуір салқын, жыл мезгілдері айқын
байқалады. Жауын-шашынның жылдық мөлшері жалпы алғада біршама мол
болғанымен, белдеу ішінде әркелкі таралады.

4. Арктикалық және антарктикалық белдеу – жыл бойы арктикалық ауа
массалары әсер етеді. Жыл бойы ауа температурасы төмен болады. Полюске
жақындаған сайын табиғат жағдайы қолайсыз сипат алады.
Өтпелі климаттық белдеулер: субэкваторлық,
субтропиктік, субарктикалық және субантарктикалық.
Өтпелі климаттық белдеулер - негізгі белдеудің аралығына орналасқан .
Негізгі белдеулер секілді, өтпелі белдеулердің де атаулары оларды ң
географиялық орындарына байланысты қойылған.
Субэкваторлық белдеу ( «суб» жұрнағын латын тілінен аударғанда
«маңында» деген мағына береді) – экватор маңындағы, субтропиктік белдеу –
тропик маңындағы белдеу деген сөз.
Өтпелі белдеулерде ауа массалары жыл маусымдарына қарай өзгеріп
отырады. Олар мұнда көршілес белдеулерден келеді. Сонды қтан солтүстік
жарты шардағы субэкваторлық белдеудің климаты жазда экваторлы қ белдеудің
климатына, ал қыста – тропиктік белдеудің климатына ұқсас болып келеді.
Субтропиктік бедеудің климаты жазда тропиктік белдеудің , ал қыста –
қоңыржай белдеудің климатына ұқсас болып келеді .
Картаға қараған уақытта, онда климаттық белдеулердің шекаралары қатаң
түрде параллельдердің бойымен өтпестен , кейбір жерлерде бірде солт үстікке ,
бірде оңтүстікке қарай ауытқитындығын көруге болады . Себебі: жергілікті
жердің климатына сонымен қатар жер бетінің сипаты – жер бедері, м ұхиттар,
құрлық, теңіз ағыстары, мұздық жамылғысы да зор әсер етеді .
Климаттық белдеулер

Негізгі Ауыспалы

Бір ғана ауа массасы Жыл мезгіліне
байланысты өзгеретін
бар Жер шарының Екі ауа массасы бар
территориялары территориялар
Ауа массалары:
1. Экваторлық – төмен қысым - 0ºС
2. Тропиктік – жоғарғы қысым - 30ºС
3. Қоңыржай – төмен қысым
4. Арктикалық – 65ºС

Ауаның әрқашан жоғары қысымды аймақтардан төмен
қысымды аймақтарға қарай қозғалады. Сол себепті экватор
маңындағы жоғары өрлеген ауа төмен түсе алмай,
тропосфераның жоғарғы қабаты арқылы тропиктерге қарай
жылжиды. Бірақ қозғалыстағы ауа Жердің өз білігінен
айналуына байланысты шығысқа қарай ауытқиды да, полюстерге
жете алмайды. Біртіндеп суынып, ауырлаған бұл ауа 30ºс. е. пен
30ºо. е. маңында төмен бағытталады. Осы себепті екі жарты
шарда да тропиктік ендіктерде Жоғарғы қысымды белдеулер
қалыптасады. Полюстердегі сияқты мұнда да ауа ағындарының
төмендеген қозғалыстары басым болады. Жер бетінде жоғарғы
қысымды белдеулерден төмен қысымды белдеулерге қарай ауа
ағындары бағытталады, олар тұрақты желдерді қалыптастырады.
Бүкіл жер шарындағы
климаттық процестердің
барлығы маңызды
климатқұрушы факторға-
географиялық ендікке
байланысты.

Ол жер бетіне түсетін жылу
сәулелерінің бұрышын
анықтайды және жылудың
мөлшерін анықтайды.
Экватордан алыс орналасқан
сайын күн сәулелерінің түсу
бұрышы да азаяды, ал ол
температураның төмендеуіне
алып келеді.
Дүние жүзінің орташа температурасы
• Жер шарының орташа температурасы дегеніміз- белгілі бір
аудандағы температура емес, Жер шарында ғы б үкіл
нүктелердің орташа температурасы. Мысалы Алматы
қаласында 20 градус ал Көкшетауда 30 градус болса, онда
орташа температура 25 градус қа те ң болады.
• Қазіргі таңда Шер шарының орташа температурасы +12 градус
Цельсияға тең.
Минимум және
максимум
Ең төменгі температура 2010 жылы Антарктидада байқал ған. Рекордты қ
көрсеткіш -93 градус Цельсияға тең болды. Ал ең ыстық нүкте Иранда орналас қан
Деште-Лут шөлінде байқалған, рекордтық температура +70 градус қа те ң.

Қазақстан территориясында ең суық жер Ақмола облысындағы Ақбасар
ауданында байқалған, төменгі температура -57 градус қа те ң болды. Ал е ң ысты қ
жер Қызылқұм шөлі, +50 градус.
Қазақстан климаты
Қазақстан аумағы солтүстік жарты шардың қоңыржай климаттық
белдеуінде орналасқан. Қоңыржай климаттық белдеудің басқа
климаттық белдеулерден айырмашылығы – жылдың төрт мезгілі (жаз,
көктем, күз, қыс) айқын байқалады. Қазақстанның климаты
қоңыржай –шұғыл континентті, яғни жазы өте ыстық, қысы өте
суық.

Қазақстанның климатының континенттілігі жаз пен қыс айларының
температураларының күрт ауытқуынан, ауаның құрғақтығынан,
жауын-шашынның әркелкі түсуінен көрінеді.

Қазақстанның климаты қоңыржай шұғыл континентті. Қазақстанның
климатын қалыптастырушы негізгі үш фактор бар, оларға жердің
төсеніш беті, күн радиациясы, атмосфераның алмасуы жатады.
Қыста орташа температура солтүстікте -18°С, ал о ңт үстікте -3°С.
Жазда орташа температура солтүстікте +28°С, ал о ңт үстікте +30°С.

Ұқсас жұмыстар

Ақау себебі Диагностикасы Ақауды жою

Климаттың жіктелуі

ӘР МАЛ ТҮРЛЕРІНЕ МИКРОКЛИМАТ ЖАСАУ ШАРАЛАРЫ

Американың климаты

КЛИМАТТЫҚ БЕЛДЕУЛЕРІ

Жер бетінде температураның таралуы

КЛИМАТТЫҚ КУРОРТ

СӨЖ КЛИМАТТЫҢ ӨЗГЕРУ СЦЕНАРИЙЛЕРІ

Қостанай қаласының климатологиясы

Астықты сақтау технологиясы

Пәндер