Тұлға туралы теорияларды талдау

Презентация қосу

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
География және табиғатты
пайдалану факультеті

МОӨЖ-3
Тұлға туралы
теорияларды талдау

Орындаған: Хабиева Айнагүл
Экология, магистратура 1-курс
Тексерген:Болтаева Ә.М.
OXXғ. 20 ғасыр 30 жылдардан
бастап тұлға психологиясын
зерттеу белсенді дифференциялдық
бағытта болды. Соның арқасында
тұлға туралы теориялар түрлі
тұрғыдан қарастырулар
қалыптасты. 48 түрлі варианпен, 5
параметрмен жіктелгені де белгілі.
O Психодинамикалық теория типіне К.Левиновті ң
формуламен берілген символикалы қ түсінік типі
жатады:
B= F (Р,Е).
В- мінезді,
F-функциональдық тәуелділік белгіні,
Р-тұлғаның ішкі субъективті психологиялы қ қасиетін,
Е- әлеуметтік ортасы дегенді білдіретін шартты белгілер
болып табылады.
O Психодинамикалық теорияның символикалы қ к өрінісі
мынадай болады: В = Ғ (Р)
O Мұнда мінез психологиялық қасиеттен шы ғарылып
тасталды. Ол толығымен олардың негізінде
түсіндіріледі.
O Социодинамикалық теорияда мінез
детерминациясы ішкі ситуацияға беріліп, оған ішкі
тұлға қасиеті ретінде мән берілмейді. Сөйтіп, оны
символикалық түрде В = Ғ (Е)
берілді.

O Интеракционистік теория - адамның
өзектіәрекеттерін басқарудың ішкі және сыртқы
факторларын өзара әрекеттестік принцип негізінде
құрылады. Оның Левин формуласы:

В = Ғ(Р,Е).
OЭкспериментальдық теория -
факторлар арқылы алынған талдау
мен қорытып шығаруға құрылады.

OЭкспериментальді емес теория -
өмірлік пікірлер, бақылау мен
тәжірбиеге, теориялық қорытуға
негізделеді де, экспериментке
сүйенбейді.
OҚұрылымдық теория- тұлға
қүрылымын анықтау, жүйелік
түсініктер беріледі де солардың
арқасында сипатталу жүзеге асады.

OДинамикалық теория- тұлға
дамуындағы қайта құрылу,
өзгерістер, яғни оның динамикасы
беріледі.
OКейбір теориялар білім беру ж үйесі
кезеңін, ал енді бірі адамныің б үкіл
ғұмырлық дамуын қамтиды.
Сондықтан, олар жас ерекшелік ж әне
педагогикалық психологияға тән
сипаттарға сай құрылған.
OТұлға туралы теориялар- ішкі
қасиеттерді, келбет пен тұлға сапасын
немесе олардың сыртқы көріністерін
алады. Мысалы: мінез, қылы қ, іс -
әрекет сияқты.
O Г.Оллпорт пен Р.Кеттелдің жасаған теориясы - келбеттік теорияны,
психодинамикалық, экспериментальды қ, құрылымды қ -
динамикалықтың қатарына жатқызуға болады.
O Мұнда адамның барлық өмірі қамтылып, оны ң т ұл ғалы ғыны ң ішкі
психологиялық қасиеттерңн сипаттайтын түсініктер бар. Б ұл теория
арқылы адамдарды бір-бірінен дамушылы қ де ңгейіні ң белгілі бір
түріне қатысты айыруға болатындығына байланысты теорияны
қуаттауына болады. Ал тұлғалық тұтас сипаттау тек тестілеу немесе
қатаң зерттеу тәсілі арқылы гана анықтауға болады.
O Қатаң зерттеу тәсіліне - тұлғаның тілді меңгеруімен
және қазіргі статистиканың күрделі әдістері арқылы
ғана анықтауға болады.

O Осы әдістер арқылы Р.Кеттел 16 түрлі түлғалық
келбет анықтап, аның күшті жэне әлсіз сияқты екі
түрлі дамушылығын белгілейді. Кеттел сауалы 100
сұрақты қамтиды да, оны мақұлдау немесе
мақұлдамау арқылы, соңындағы жинақтаған
баллық «кілтіне» қарай белгіленеді. Сол арқылы
оның түлғалық келбеті анықталады.

O Тұлға келбетін Р.Мейлиде анықтады.
Р.Мейли бойынша тұлғаның
моделі 3 компонеттен тұрады:

темперамент

Мінез-құлық

қабілет
Тұлғаның интеракционды теориясын американ
психологі У.Майшел жасады. Онда адам тұлғалық
факторы мінез белгілеп, оны бірнеше мынадай, топқа
бөледі:

1. Адам қабілеті.
2. Когнетивті стротегиясы.
3. Кітетіні.
4. Құндылығы.
5. Мінез жоспары.
O Ал З.Фрейдтің тұлғалық психоаналитикалық
теориясы Батыста кең танымал. Оны
психодинамикалық, экспериментальды емес,
құрылымдық-динамикалық типке жатқызуға
болады. Ол тұлғаның психологиялық қасиетін,
әсіресе қажеттілігі мен себептерін сипаттайды.
O З.Фрейд өзіндік сананы - айсбергтің шыңына
теңейді. Адам өз жанында болып жатқанның
мардымсыз бөлігін ғана белсенді сезінеді. Ал оның
жанында болып жатқанның негізгі бөлігі
тәжірбиесі мен тұлғалануы бейсанада болады деп
көрсетеді.
O Фрейд тұлға құрылымын үш құрамды деп
белгілейді:
оно

мен

Мен-
тыс

O «Оно» - бұл өзінің дербес бейсаналықтағы қызығушылы қ, қажеттілік
пен себепке терең енуі;
O «Мен» - санасы;
O «Мен-тыс»-бұл саналык жэне бейсаналық деңгейі.
O «Оно» - ләззат принципіне, «Мен» - шындық принципіне, «Мен-тыс» -
қоғамда орын алған моралдық норма мен құндылықты басшылы ққа
алады.
O Жағымсыз эмоциональдық жағдайдан құтылу ға
байланысты «Мен» көмегімен өзінің қорғанысты қ
механизімдерін жасайды. Ондай рационализация,
реакуляция қалыптастыру, проекция, интеллектуализация,
ескертпелер жатады. Егер осы және б ұданда бас қа
қорғаныстық механизімдер нәтиже бермесе, ол «Оно»
-дағы кодталған, символикалық форма ға байланысты
болғаны.
O З.Фрейдтің тұлға теориясы жэне неофрейдистер
тұжырымдамасы шет елдер мен ресей психологтары
арасында сынға ұшырады. Бұл сын адамны ң биологиялы қ
шегіне, оның әлеуметтік мінезінің себебіне, оны бас қару
ролінің төмендігіне байланысты. Оларда ғы д әлелдер
ғылыми негізделіп, нақтыланған дәлелденген деуге
болмайды, деген олар тартымды әрі өмірлік а қи қат қа
жанасымды құрылған.
O З.Фрейдтің тұлға теориясы жэне неофрейдистер
тұжырымдамасы шет елдер мен ресей
психологтары арасында сын ға ұшырады. Б ұл сын
адамның биологиялық шегіне, оның әлеуметтік
мінезінің себебіне, оны басқару ролінің
төмендігіне байланысты. Олардағы дәлелдер
ғылыми негізделіп, нақтыланған дәлелденген
деуге болмайды, деген олар тартымды әрі өмірлік
ақиқатқа жанасымды құрылған.
O З.Фрейд пен неофрейдистер тұлғаны ң жалпы
психологиясын жасауда үлесі болды. Оларды ң
үлесі қорғаныс механизмі, мінез-құлық
детерминизациясы мен бейсаналы қ мәселесіне
қатысты.
O Ресей психологтарының ішінен тұлға
психологиясын анықтауда Л.С.Выготский,
А.Н.Леонтьев, Л.И.Божовичті айтуға болады.
Л.И.Божович - мектепке А.Н.Леонтьев - тұлға
дейінгі балалардың сәбилік құрылымы мен дамуы
шағы мен жастық шақ
аралығындагы тұлға дамуын
тұжырымдамасын
зерттейді. Ішкі қасиеті мен жасайды. Ол і-әрекетке
адам ерекшелігін, негізіі баса мән береді және
тұлға түсініктеріне сипаттама теориялары
береді. Тұлғааралық қатынас психодинамикалық,
арқылы ішкі позициясы деп
аталатын көзқарастың
эксперименттік емес,
қалыптасатынын көрсетеді. құрылымдық-
динамикалыққа
жатады.
O Тұлға теориясын жасауда американ
психологі Э.Эриксон тұжырымдамасының өзіндік орны бар.
Ол тұлға дамуы мен қалыптасуын эпигенетикалы қ принципке
сүйене отырып түсіндіреді және өмір сүру барысында болатын
тұлға дамуындағы 8 дағдарыстың болатынын белгілейді:

1. Алғашқы өмір сүру кезеңінде болатын сену, не сенбеу.
2. 2-3 жас арасында болатын күмән мен үят.
3. 3-6 жас аралығында белсенділік пен о ған қатысты болатын кін әл әну.
4. Еңбек қорлық және оған қарсы толық мәнде болмаушылық.
5. 12-18 жас аралығындағы болатын тұлғаның өзін - өзі белгілеуі мен
жеке дара даралануындағы топтамалар мен дау-дамайлар.
6. 20 жас шағындағы өз шектеулігі мен қоғамға араласушылы ғы мен
оған қарсы мәндері.
7. 30-60 жас аралығында жас ұрпақ қам қорлыққа өзін-өзі жегуі.
8. 60 жас және одан жоғары жаста өткізген өміріне қана ғаттануы мен
өкіну, түңілуі.

Ұқсас жұмыстар

Мінез жоспары

Бағалау таксономиясы (Б.Блум)белгілері, сатылары

Тұлғаның психологиялық қасиеттері

Мәліметтерді талдау

Тұлғаның танымдық іс-әрекетін қарым – қатынас арқылы дамыту

Себепті тергеу

Жаратылыстану ғылымдарының философиялық проблемалары

Тұлға теориясы

Тұлға

Білімге деген жаңа көзқарастар мен түсініктер

Пәндер