Ерік туралы теориялаР

Презентация қосу

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ
УНИВЕРСИТЕТІ
ГЕОГРАФИЯ ЖӘНЕ ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ
ФАКУЛЬТЕТІ
ТҰРАҚТЫ ДАМУ ЖӨНІНДЕГІ ЮНЕСКО КАФЕДРАСЫ

МО Ө Ж-3
ЕРІК ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛАР

Орындаған: «6М060800 - Экология»
мамандығының 1 курс магистранттары
Хабиева А.М.
Тексерген: Болтаева Ә.М.
Өмірде біз адамның қалай жұмыс істейтінін,
оқитынын, тынығатынын, сүйікті ісімен
шұғылданатынын байқаймыз. Біз оның белгілеген
мақсатқа жету жолында ұзақ уақыт
талпынатынын, күш-жігер, ақыл-ойын
жұмсайтынын, көптеген кедергілерден өтетінін,
бойын кернеген сезімді тежеп отыратынын, шаттық
пен қанағат әкелмейтін, бірақ қажетті іс үшін
кейбір жағымды жайттардан бас тартатынын
көреміз. Мұның бәрінде де адам еркі көрініс
береді.
Адамның қиындықтарды жеңуді талап ететін
мақсатты әрекеттер мен қылықтарды жүзеге асыру
қабілетінен көрінетін сананың реттегіштік жағы —
ерік болып табылады.
• Тұлға қасиеті сипатында ерік
ортағасырлықтарға да таныс болмаған.
Мұны сол уақытта қоғамда орын
алған экзорис- жын-шайтан қуу үрдісінен
аңдауға болады. Бұл үрдісте адам шылғи да
енжар (пассив) бастама күйінде танылып,
сыртқы әсерлер жинайтын “ұя” ретінде
бағаланған. Ол заманда ерік дербес
жасайтын, нақты қайырымды не жауыз
құбыжық күштер түріне енген құбылыс деп
есептелген.
• Ерік түсінігінің жаңа "Қайта тіктелу"
(возврождение) заманында жеке адам
проблемасымен бірге ғылым аренасына келуі осы
адамның қалыпты жағдайдан ауытқуларын
мойындаудан. Осыдан адам шығармашылыққа
қабілетті, "тіпті қателер жіберуге де бейім"
дегендей тұжырымдар жоққа шығарылмады.
• Қалыптан шығып, тек (род) ортасынан бөлінумен
адам жеке адамдық (кісілік) кемелденуге жетіседі.
Мұндай тұлға үшін ең мәнді нәрсе - ерік
бостандығы.
И. М. Сеченов: «Ерік қимыл-
қозғалысқ ғана басшылық ететін
өзіндік ерекшелігі жоқ агент емес,
ақыл мен моральдық сезімнің
белсенді жағы, соның біріншісі
немесе екіншісі үшін ол көбіне
қимыл-қозғалыст адамның өзін-
өзі сақтау сезіміне қарсы келе
отырып басқарады» — деп жазды.
• Ерік бостандығын бір жақты Дүниеге қандай да бір
асыра дәріптеу күшпен келіп қалған" бұл
(абсолютизация) адамның өмірі мағынасыз
нәтижесіндеэкзистенциализм "қым-қиғаш оқиғалар"
немесе "тіршілік жиынтығы да, адамның өзі
философиясы" пайда болды. – "пайдасыз құмарлық".
Экзистенциализм (М.Хай- Мұндай адамның қоғам
дегтер, К.Ясперс, Ж.П.Сартр, алдында ешқандай
А.Камю ж.б.) ерікті тәуелсіз, инабаттық міндеттері мен
тысқы әлеуметтік әсерлерге жауапкершілігі жоқ. Осыдан
қатысы жоқ құбылыс деп да ол адамгершіліктен
таниды. Мұндай пайымның жұрдай, намыссыз, өз
негізі - қоғамдық байланыстар бетімен кеткен, тартыну
мен қатынастардан, дегенді білмейді. Қандай да
әлеуметтік-мәдени ортадан қалып-тәртіп (норма) ол
бөлек, дерексізденген үшін жойылу,
(абстрактный) адам. "
басыбайлыққа түсу көзі.
Ж.П.Сартр пікірінше,
нағыз адамгершілік - бір
ғана рет көрінетін, рет
тестірілмеген, қандай да
қоғамдық мекемелер
талаптарының
шеңберімен
оқшауланбаған, өздігінен
(спонтанный) туындайтын,
себепсіз, "әлеуметтенуге"
қарсылық әрекеті.
Ерік бостандығын асыра мадақтаудан
экзистенциалистер адам болмысының жалпы
негіздері жөніндегі ойларына дәлел айта алмайды.
• И.П.Павлов ерікті - адам белсенділігіне байлау болатын кедергілерді
жеңуде көрінетін әрекетшеңдік – "еркіндік инстинкті(рефлексі)" деп
қарастырады. "Еркіндік инстинкті ретінде ерік аштық пен қауіп-қатерден
де мәнділеу. Егер осы қасиеті болмаса, - деп жазды И.П.Павлов, - жануар
алдынан шық-қан елеусіз-ақ кедергіден өте алмай, өлімге душар болар
еді". Ал адам үшін мұндай кедергілер қатарына әрекетке матау болатын
сыртқы әсерлер ғана емес, өз қызығулары мен қажеттіктерін бақылау ға
алатын өзіндік сана мазмұны да болуы мүмкін. Бұл тұрғыдан ерікіндік
инстинкті болған ерік, жеке адамның психологиялық болмысының барша
деңгейлерінде көрі-неді, бір қажеттіктерді басып, екіншісіне
ынталандырады, өз міндетін танытып, жеке адамды қ қадірін қор ғау мен
өз мұраты үшін жан пидалыққа дейін апарады.
З.Фрейд пен Э.Фроммның психоаналитикалық зерттеулерінің
нәтижесінде "ерік адам қылықтарына дем беруші ерекше қуат
(энергия)" деген түсінік ғылымға енді. Бұл ғалымдардың
болжамынша, адам қылықтарының көзі - психикалық формаға
келтірілген жанды ағзаның қандай да биологиялық қуаты. Ал бұл
қуат, З.Фрейдше, санадан тыс, ақылдан алшақ "либидо" (махаббат) -
жыныстық құмарлықтың психосексуалды энергиясы. Мұндай
тұжырым-даумен З.Фрейд адам қылығын осы тіршілік
жалғастырушы, яғни "либидоның" "мәдениеттестірілген" алғашқы
көрінісі (эрос) деп, ал кейін бұл қылық адамның арғы дүниеге
(өлімге) ұмтылысының белгісі (танатос) екенін түсіндіріп бақты.
Психоанализ бағыты өкілдерінің (З.Фрейд және
шәкірттері) қай-қайсысы да қорытынды пікірлерін
- адам әрекеттерінің көзі - қажеттіктердің мән-ді,
бірақ тұтастай емес, бір тарапын ғана асыра
дәріптеуге бағыттаған.
Пікір қарсылығын тудыратын тек бұл әсіре ғана
емес, адамның өз "тіршілігін сақтау" мен
"тұтастығын қолдауды" қамтамасыз ететін
ықпалдарды түсіндіруі де ғылымдық көзқарасқа
сай келмейді.

Адам өзі-нің биологиялық болмысы, яғни
тіршілігіне қарсы қатерге де баруы тұрмыстан
белгілі: соғыстағы ерлік, қауіп-қатерде батылдық
ж.т.б., бірақ фрейдшілер бұл жағдайды ескермейді.
Еріктік әрекет себептері адамның сыртқы ортамен
белсенді қарым-қатынасқа келуінен туындайды.
Адам табиғатынан қоршаған орта жағдайлары
болмай, өз өмірін қолдай да, жалғастыра да
алмайды. Ерік бостандығы - табиғат пен қоғамның
жалпыланған заңдылықтарын теріс-теу емес,
керісінше, адамның оларды жете танып, өз әрекетін
соларға сай реттестіре білуі.

Ұқсас жұмыстар

ЕРІК ЖӨНІНДЕГІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТЕОРИЯЛАР

Тұлғаның психологиялық қасиеттері

Сананы жетілдіру құралы ретіндегі тілдің пайда болуындағы еңбектің рөлі

Конституционалды теориялар

Құндылық түрлері

Патриоттық тәрбие беру

Жекелік қасиеттердің психодиагностикасы

Мемлекет және құқықтың пайда болуы, мемлекеттің шығу туралы теориялары, тарихи типтері және мәні

Тұлғаның дүниетанымы

ФИЛОСОФИЯ БАТЫС ЕУРОПА ФИЛОСОФИЯСЫ

Пәндер