Экологиялық білім

Презентация қосу

Ә
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒ
Л-ФАРАБИ АТЫНДА ҒЫЫҚ АЗАҚ
ҚАЗА ҚҰ ЛТТЫҚ
ҰЛТТЫ Қ УНИВЕРСИТЕТІ
УНИВЕРСИТЕТІ
География жә
География және табиғ
не таби ғатты
атты пайдалану
пайдалану факультеті
факультеті
Тұ
Т рақ
ұрақты
ты даму жө
даму жөніндегі
ніндегі ЮНЕСКО
ЮНЕСКО кафедрасы
кафедрасы

Экологиялық
білім

Орындаған: Экология мамандығының 1 курс
магистранттары
Экология проблемасы тек бүгін көтеріліп отырған жоқ. Олар
ғасырлар бойы ғалымдардың зерттеу объектісінен түскен жоқ.
Адамзат баласына экологиялық тәрбие мен білім берудің
маңыздылығы ІХ-ХV ғғ. ғұламалары Әл-Фараби, Ж.Баласағұн,
М.Қашқари, Қ.А.Иассауи, Қорқыт ата-бабалардан бастау алады.
Қ оршағ
Қорша ған ортаны қ
ан ортаны орғ
қор ғау проблемасы ә
ау проблемасы кезең
әрр кезе ңде де ө
де де ткір қ
өткір қойылып
ойылып отырды.
отырды.
Қ оршағ
Қорша ған ортаны ккү
ан ортаны үйзелтпеу,
йзелтпеу, оны асқ
оны ас ындырмау ә
қындырмау әрбір адамны ң
рбір адамны ңққасиетті
асиетті борышы
борышы
деп ттү
деп үсіндіреді.
сіндіреді. Алайда, осы қ
Алайда, осы оршағ
қорша ған
ан ортаны
ортаны біреулер
біреулер білместікпен
білместікпен ластап жү
ластап ж үрсе,
рсе,
екінші
екінші біреулері «Табиғ
біреулері «Таби аттың
ғатты ң жаратылысы
жаратылысы еш еш ққашан да ө
ашан да өзгермейді, баста қ
згермейді, оо баста қандай
андай
болса, сол к үйінде м әң гі са қталады» деген т ұжырымны ң жетегінде,
болса, сол күйінде мәңгі сақталады» деген тұжырымның жетегінде, ал үшіншілері ал үшіншілері
«Біз табиғ
«Біз таби аттың
ғатты ңқ айырымдылығ
қайырымдылы ын ккү
ғын үтіп
тіп отырмай,
отырмай, оны ба ғ
оны ба ғындыруымыз
ындыруымыз керек»
керек»
деген
деген ойда
ойда болады.
болады.

Айта
Айта кету
кету керек, ХІХ ғ
керек, ХІХ асырдың
ғасырды ңөөзінде табиғ
зінде таби атқ
ғат қаа деген
деген д дұрыс ккө
ұрыс өззқ
қарастар
арастар да
да болды.
болды.
Мысалы,
Мысалы, белгілі
белгілі философ
философ Ф.Энгельс «Табиғ
Ф.Энгельс «Таби ғат
ат диалектикасы»
диалектикасы» атты атты ееңңбегінде
бегінде «...
«... біз
біз
табиғ
таби ғатты жең
атты же ңдік
дік деп шаттанбайық
деп шаттанбайы себебі ә
қ,, себебі әрбір жең
рбір же ісіміз ү
ңісіміз үшін, таби ғ
шін, таби ғат
ат бізден
бізден
кегін
кегін алып
алып отырады.
отырады. Осындай
Осындай же жең істердің
ңістерді аяғ
ң ая ғы біз ккү
ы біз үтпеген
тпеген ннә
әтижелерге,
тижелерге,
дағ
да дарыстарғ
ғдарыстар ғаа ә
әкеліп бұ
келіп б жең
ұлл же істердің
ңістерді маң
ң ма ңызын
ызын жо жоққ шы ғ
ққаа шы ғарады»,
арады», -- деп
деп ойын
ойын
білдірген
білдірген екен.
екен.

Егер бұ
Егер б ұдан
дан да
да ары
ары баратын болсақ
баратын болса қ,, осыдан
осыдан екі мың
екі мы ң жылдай
жылдай ббұұрын
рын сол заманны ң
сол заманны ң
ғ алымы Эпикур – «Таби ғ атты қорлау ға болмайды, адамдар ө зіне қажетті
ғалымы Эпикур – «Табиғатты қорлауға болмайды, адамдар өзіне қажетті тілектерін, тілектерін,
оны ырқ
оны ыр ына ккө
қына өне
не отырып
отырып залал
залал келтірмей
келтірмей іске
іске асыруы
асыруы тиіс...
тиіс... »» -- депті.
депті.
Бү
Б гінгі қ
үгінгі қооғ
ғам алдында ттұ
ам алдында ұррғған
ан
негізгі мә
негізгі м селелердің
әселелерді ң бірі
бірі --
экологиялық
экологиялы қммәәселелер, табиғ
селелер, таби ғатты
атты
қ орғ
қор ғау жә
ау ж әне табиғ
не таби ғи байлық
и байлы қтарды
тарды
ү
үнемді
немді пайдалану болғ
пайдалану бол андық
ғанды қтан
тан
Республикада қ
Республикада оршағ
қорша ған
ан ортаны
ортаны
қ орғ
қор ау ү
ғау кіметіміздің
үкіметімізді ң саяси,
саяси,
экономикалық
экономикалы қжжә не ә
әне әлеуметтік
леуметтік
міндеттерінің
міндеттеріні ң негізі
негізі болып
болып
саналады.
саналады.
*Елбасы Н.Ә
Елбасы Н. .Назарбаевтың
Ә.Назарбаевты ң 2030 жылғ
2030 жыл ғаа дейінгі стратегиялық
дейінгі стратегиялы қ даму бағ
даму ба ғдарламасында
дарламасында
қ оршағ
қорша ған
ан ортаны ластауғ
ортаны ластау ға, экологиялық
а, экологиялы ққ қалыпты
алыпты жа жағғдайды
дайды б бү
үлдіруге
лдіруге жолжол бермеуге
бермеуге зор зор
ккөң
өңіл бө
іл б өлінгендіктен,
лінгендіктен, о оқ ушыларғ
қушылар экологиялық
ғаа экологиялы қ білім
білім беріп, табиғ
беріп, таби атты қ
ғатты орғ
қор ауғ
ғау ғаа ттә
әрбиелеу
рбиелеу
бү
б гінгі ккү
үгінгі ннің
үнні кезек ккү
ң кезек ттірмейтін ө
үттірмейтін өзекті мә
зекті м селелерінің
әселелеріні ң бірі
бірі болып
болып табылады.
табылады.
*Экология
Экология -- б бү
үкіл
кіл адамзат баласының
адамзат баласыны ң шалыс
шалыс басбасқ ан ә
қан әрбір іс-ә
рбір іс- әрекетіне
рекетіне келешекте
келешекте шекшек
қ
қоятын, оның
оятын, оны ң тыныс
тыныс -- тіршілігіне
тіршілігіне тікелей атсалысатын ғ
тікелей атсалысатын ылымның
ғылымны жаң
ң жа ңаа саласы.
саласы. ОлОл
қ оршағ
қорша ған
ан ортаны
ортаны кесапат
кесапат жажағ ғдайлардан, кейбір ккө
дайлардан, кейбір лденең
өлдене ң ооқ
қииғ
ғалардан
алардан са сақ тауғ
қтау ға, табиғ
а, таби ғатпен
атпен
арадағ
арада ғы тепе-тең
ы тепе-те дікті қ
ңдікті қалпына
алпына келтіруге
келтіруге бабағ ытталғ
ғыттал ған маң
ан ма ңызды
ызды мемлекеттік
мемлекеттік ж жәәне
не
ә
әлеуметтік
леуметтік шара.
шара.
*Қ ҚРР««Қ оршағ
Қорша ған ортаны қ
ан ортаны орғ
қор ғау
ау туралы»
туралы» (73-74 баптар), Қ
(73-74 баптар), ҚРР «Білім
«Білім туралы»
туралы» за заңңдарында
дарында (3- (3-
бап) экологиялық
бап) экологиялы қ білім мен ттә
білім мен әрбие
рбие беру
беру мемлекеттік саясаттың
мемлекеттік саясатты ң білім
білім беру саласының
беру саласыны ң негізі
негізі
болып
болып табылатыны
табылатыны атапатап ккө
өрсетілген.
рсетілген.
*ББүүгінгі таң
гінгі та ңда
да шегіп отырғ
шегіп отыр ған экологиялық
ан экологиялы қ
зардаптар
зардаптар б бү
үкіл адамзат қ
кіл адамзат қауымын
ауымын ала алаңңдатып
датып
отыр. Қ
отыр. азақ
Қаза стандағ
қстанда ғыы Арал, Балқ
Арал, Бал қаш
аш
проблемаларын,
проблемаларын, Семей
Семей полигонын
полигонын ж жә
әне тағ
не тағы
ы
басқ
бас қаларды адам қ
аларды адам қолымен жасалғ
олымен жасал ған
ан залалдар
залалдар
деп ттү
деп үсінуге
сінуге болады.
болады. ККө птеген ғ
өптеген алымдардың
ғалымдарды ң
пікірі
пікірі бойынша, табиғ
бойынша, таби аттағ
ғатта ы ккү
ғы үрделі
рделі
ө
өзгерістерді болдырмау ү
згерістерді болдырмау үшін экологияның
шін экологияны ң
адам психологиясындағ
адам психологиясында ғы экологиялық
ы экологиялы қ
мә
м әдениетті дамытып, қ
дениетті дамытып, қалыптастырудан
алыптастырудан
бастау қ
бастау қажет деген ұ
ажет деген ұсыныстарды
сыныстарды айтады.
айтады.
Экологиялық мәдениетті қалыптастыру бала кезден
басталады, ал балаларға қоршаған орта туралы
көзқарастарын үнемі кеңейтуге ұмтылу тән.

Экологиялық ағарту осыны қанағаттандыра алады,
сондықтан білім берудің негізгі баспалдағы - мектепте оны
қолға алу керек. Қоғамның экологиялық мәдениеті негізі
балалық шақтан қалыптасқан әр адамның экологиялық
мәдениетінен тұрады.

Қазіргі таңда мектептердің басым көпшілігі бүгінгі күні осы
бағытта балаларға үздіксіз экологиялық тәрбие мен білім
беру ісін өзінің негізгі міндеттерінің бірі ретінде қарастыруда
немесе кейбір мектептерде жекелеген пәндерде экологиялы қ
білім мен тәрбие беріп оқушыларды экологиялық мәдениетті
тұлға ретінде қалыптастыруда
Экологиялық білім беру мәселесі
ұлттық педагогиканың негізгі арқауы
десек те болады. Түркі жұрты
табиғатпен тікелей қарым-қатынаста
өмір сүргендіктен, табиғатқа деген
қамқорлыққа үлкен жауапкершілікпен
қараса, ұлы ақын Абай табиғаттың
ерекше құбылыстарын өз
туындыларын арқау ете отырып,
ұлттық экологиялық мәдениеттің
негізін қалады.
Ал ұлттық білімнің негізін салушылар
А.Байтұрсынов, М.Дулатов,
М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов және тағы
басқалар қоршаған ортаны аялау,
салауатты өмір сүру салтын құрудың
ғылыми алғы шарттарын жасады.
Жоғары және орта оқу орындарында экологиялық білім және
тәрбие беру мәселелеріне көптеген ғалымдардың ғылыми-
зерттеу еңбектері арналған. Белгілі эколог-ғалым академик Әлия
Бейсенова мектептен бастап жоғары оқу орындарындағы ұлттық
экология ғылымының жүйесін жасады. Сонымен қатар
экологиялық мәдениетті қалыптастыру Н.Сарыбековтың
еңбектерінде негізгі орын алады.

Гуманитарлық-экологиялық бағыттағы мектеп-гимназияның
экологиялық білім және тәрбие беру кешенін жасауда Ресей
ғалымдары Е.С.Сластенинаның, Н.А.Рыковтың,
А.И.Щербаковтың және қазақстандық ғалымдар
Ә.Бейсенованың, М.Сарыбековтың, Ж.Жатқанбаевтың,
Е.Мәмбетқазиевтің ғылыми ұсыныстарын, сонымен қатар
халықтық педагогика негізінде экологиялық тәрбие беру
мәселесі бойынша профессор С.Қалиев, К.Қожахметов,
К.Бөлеев және тағы басқа ғалымдардың зерттеу жұмыстары
мектептің оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланылды және
оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беруде
Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың Білім академиясының орта
білім беру институтының әдіскер ғалымдары ұсынған ғылыми
тұжырымдамалары басшылыққа алынды
*Қазіргі таңда экологиялық
дайындықтан өткен тәрбиешілердің,
мұғалімдердің жеткіліксіз болуына
және оқу құралдары мен
бағдарламалардың болмауына
байланысты 323 000 бала экологиялық
тәрбие беру жүйесінен шет қалып
отыр. 3 млн-нан аса оқушылар оқитын
республика мекетептерінде экология
сабақтары жүйелі түрде өткізілмейді.

Оқ
О қуу процесінде
процесінде пайдаланатын
пайдаланатын экология
экология
пә
п әні бойынша ооқ
ні бойынша улық
қулы қтар
тар мен
мен о оқ
қуу
құ
құралдары ескірген, қ
ралдары ескірген, қазіргі таң
азіргі та дағ
ңда ғы
ы
Қ азақ
Қаза стандағ
қстанда ғы экологиялық
ы экологиялы қ
проблемалардың
проблемаларды ерекшеліктерін ккө
ң ерекшеліктерін өрсете
рсете
алмайды. Осы ккү
алмайды. Осы үнге
нге дейін
дейін елімізде
елімізде
экологиялық
экологиялы қ білім берудің
білім беруді біртұ
ң бірт ұтас
тас
бағ
ба ғдарламасы
дарламасы ж жәәне экологиялық
не экологиялы қ арнайы
арнайы
мектептер,
мектептер, гимназиялар,
гимназиялар, лицейлер
лицейлер жо жоққ деп
деп
айтуга
айтуга болады.
болады.
* Экологиялық білім беру мен тәрбиелеудің міндеттеріне табиғат туралы,
оның тұтастығы және қоғаммен бірлігі хақындағы ғылыми негізделген
білімді меңгеру, оған ықпал етуге байланысты туындайтын практикалық
шараларды дәлелдеп орнықтыру, қоғам мен адам үшін табиғаттың
құндылығы шексіз екенін ұғындыру, табиғи ортада дұрыс жүріп–тұрудың
нормаларын сақтау, табиғат пен сырласа білу қабілетін дамыту, табиғат
пен қайта түлеген ортаны жақсарту жөніндегі қызметті сауатты
ұйымдастыру жатады. Міне, осы міндеттерді шешу жастардың
экологиялық білімін арттырып, олардың табиғатқа деген қарым–
қатынасын қалыптастыруға бағытталады.
*Қазіргі кездегі жастар тәрбиесінің өзекті мәселелерінің бірі
экологиялық білім мен тәрбие әлемдегі экологиялық
деректерді ғылыми мағлұматтық білім мен тәрбие процесінде
пайдалану мұғалімнің терең білімділігіне, педагогикалық
шеберлігіне, жоғары мәдениеттілігіне байланысты. Ең басты
міндеттердің бірі табиғатты қорғау мәселелері мен
оқушыларды ғылым негізінде теориялық және практикалық
біліммен қаруландыру. Бұл үшін экологиялық білімнің негізгі
көздері химия, физика, биология, география, астрономия
пәндері.
*Экологиялық білім мен тәрбие беру қазіргі кезде барлық
ғылымдар саласымен сабақтастықта әрекет ететін кешенді
ғылымға айналуда.
*Қоғамдық ой санада әлі күнге дейін табиғатқа қарым-
қатынас, жаулап алу, бұзып қиратып пайдалану орын алып
келеді. Сондықтан да жаңа ой-сананы, экологиялық білім беру
концепциясына сүйене отырып дамуы қажет.
Осы
Осы орайда,
орайда, елімізде жас ө
елімізде жас спірімдерге ү
өспірімдерге үздіксіз экологиялы қ
здіксіз экологиялы қ білім
білім беруді
беруді
ұ йымдастырудың
ұйымдастыруды ңб бү гін ккү
үгін н ттә
үн ртібіне қ
әртібіне қойылуы
ойылуы орынды. Оның
орынды. Оны ңөөзіндік
зіндік объективті
объективті
жә
ж әне
не субъективті
субъективті себептері
себептері бар.
бар. Олар:
Олар:
*Аталған проблемаларды шешу үшін экологиялық білім алу ауадай
қажет. Мектеп, гимназия, колледждер және басқа да оқу мекемелері
үздіксіз экологиялық білім берудің қайнар көзі және
ұйымдастырушы ордасы болуы тиіс.
*Экологиялық білім берудің негізгі ұстанымдары. Экологиялық
білімді жүзеге асыруда білім беру аспектілерімен принциптерін
сақтау керек. Ұстанымдар:

ғылымилық, жалғастырушылық
байланыстылы ,
қ, интеграциялау,
тепе-теңдік, көрнекілік,
қызығушылық қабылдаушылық
, өлкелік
ҚОРЫТЫНДЫ

«Табиғаттың - әр беті терең мазмұнға толы
бірегей кітап» - деген И. Гёте. Олай болса,
мазмұнға толы табиғатымызды сақтап қалу
экологиялық білімді талап етеді.

Ұқсас жұмыстар

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ МӘНІ МЕН СИПАТЫ

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖӘНЕ ТӘРБИЕ

Жастар арасында экологиялық тәрбие беруге мүмкіндік алу

Экологиялық білім берудің негізгі ұстанымдары

Бастауыш сынып оқушыларына экологиялық білім мен тәрбие беру жолдары

Қазақстан Республикасындағы халыққа экологиялық білім және тәрбие беру

Экологиялық аудит

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕ

Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі

Экологияны оқыту әдістемесі

Пәндер