Темір және оның қосылыстары

Презентация қосу

Сабақтың
тақырыбы:
Темір және оның
қосылыстары
Сабақтың мақсаты: Темір металы жөнінде білімдерін кеңейту.
Оқушылардың білімдерін жүйелендіру, пәнге деген біртұтас көзқарас
қалыптастыру.

Сабақтың міндеті:

Білімділік:Темір элементін жан – жақты зерттеу арқылы темір, оның
қосылыстары,қолданылуы, маңызы жөнінде білімдерін кеңейту.

Дамытушылық:Оқушылардың ойлау, қорытындылау, жүйелеу
қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік:Оқушылардың шығармашылық мүмкіндігін дамыту,
қабілетін арттыру, қосымша материалдар арқылы эстетикалық тәрбие
беру.

Көрнекілік: Слайдтар (интернеттен алынған материалдар), периодты қ
кесте, плакаттар, карточкалар.
Жалпы сипаттама. Периодтық жүйедегі
орны және атом құрылысы
Темір – VIIIБ топ
элементі, d - элемент.
Темірдің валенттік
электрондары сыртқы
s-e және сырттан
санағанда екінші
деңгейдегі d-e болып
табылады, сондықтан
ол ауыспалы тотығу
дәрежелерін
көрсетеді.
Электрондық формуласы:
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2
4s2

3d6

3p6

3s2

2p6
2s2

1s2
Темір химиялық реакцияларда 2 немесе
3 электрон беріп, өзінің тұрақты
қосылыстарында +2 және +3 тотығу
дәрежелерін көрсетеді:
Fe0 – 2e Fe2+
Fe0 – 3e Fe3+
Темірдің тотығу дәрежесі +6 (K2FeO4 –
калий ферраты) болатын тұрақтылығы
төмен қосылыстары белгілі.
Табиғатта таралуы
Темір табиғатта таралуы бойынша екінші металл.
Оның жер қыртысындағы үлесі 5,1%.
Метеориттердің құрамында темір бар.
Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері:қызыл
теміртас (Ғе2О3), магниттік теміртас (Ғе3О4) ,
пирит (ҒеS2)
Темір минералды сулардың құрамында сульфат
(FeSO4) және гидрокарбонат Fe(НСО3)2 түрінде
кіреді
Минералдың Химиялық формуласы Маңызды кен
аты (негізгі құрам бөлігі) орындары

Магнетит Fe3O4, (Fe2O3 ∙ FeO) (72 процентке Оңтүстік Орал
дейін Fe болады). (Магнитогорск),
Курск магнит
аномалиясы

Гематит Fe2O3 (65 процентке дейін Fe Кривойрог аймағы
болады)

Лимонит Fe2O3 ∙ nH2O (60 процентке дейін Қырым (Керч кен орны)
Fe болады)

Пирит FeS2 (47 процентке дейін Fe Урал
болады)
Ақ сұр түсті

Ток пен Металдық
жылуды жылтыры
жақсы бар
өткізеді
Fe
физикалық
қасиеттері

Тығыздығ Жұмсақ
ы 7,864 г/см3 созылғыш

Магнитке
тартылатын
Алынуы
Темірді оның оксидтерін сутекпен, алюминиймен
немесе көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздандырып
алады :
Fе3O4 + 4CO 3Fе +4CO2

ҒеО + Н2 Ғе + Н2О

Ғе2О3 + 2АІ 2Ғе + АІ2О3
Химиялық қасиеттері
Жай заттармен.
1. Fe + S = FeS
2. 2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3
3. 3Fe + 2O2 = Fe3O4
Күрделі заттармен:
1. Fe + CuSO4 = FeSO4 + Cu
2. Fe + 2HCl = FeCl2 + H2
3. 2Fe+ 6H2SO4=Fe2(SO4) 3+3SO2+6H2O
4. Fe + 4HNO3=Fe(NO3) 3+NO2+2H2O
5. 3Fe+4H2O=Fe3O4 + 4H02
Биологиялық маңызы
Адам денесінде темір құрамы 3-7 гр дейін (ткань, қан,
ішкі органдарда) болады. Темір біздің организмге тамақ
арқылы келеді. Ересек адамның тәулік қажеттілігі 11-30
мг құрайды. Бұлшықет белогы – миоглобин, құрамында
Fe+3 катионы етке қызғылт түс береді. Қан белогы –
гемоглобин, құрамында Fe+2 катионы, қанға қызыл түс
береді, сүйек кемігінде түзіледі.Адам ағзасында темір
мөлшері жетіспеуінен –қан аздық(анемия ауруы пайда
болады. Ол дұрыс тамақтанбаудан,экологиялық
себептерден,әлсіреу ,көп қан кету т.б. пайда болады.
Қолданылуы
Магнетит, гемотит, лимонит – шойын және болат өндіру
үшін.
Пирит – күкірт қышқылын өндіру үшін
Темір купоросы - өсімдік зиянкестеріне қарсы күресте,
минералды бояулар жасауда, ағаш өңдеу үшін
қолданылады.
Темір қосылыстары қан аздылық, әлсіздік кезінде дәрі
ретінде беріледі.
Болат пен шойын техникада, тұрмыста қолданылады.
Темір хлориді (ІІІ) – суды тазарту үшін, мата бояу үшін
қолданылады.
Темір сульфаты (ІІІ) суды тазарту үшін еріткіш ретінде
қолданылады.
Сәйкестендірілген
тест
1. Fe+Cl2 → a) FeSO 4+SO2+H 2O
2. Fe+O2 → б) FeCl 2+H2
3. Fe+HCl → в) Fe 2O4+H2
4. Fe+H 2SO4 → г) FeSO4+H4
5. Fe+H 2O→ д) FeCl 3
е) Fe 3O4
ж) FeCl3+H2
з) FeO+H2
и) FeS+SO2+H 2O
«Түрлі - түсті шарлар»
Бұл кезеңде шар ішінен шыққан қилы-қилы
сұрақтарға оқушылар жауап береді
1.Болаттан жасалған қорғаныш қару
түрі(Қалқан)
2.Темірдің латынша атауы
3. Темірдің жер қыртысындағы массалық
үлесі
4.Темір қалпақ,батырлар соғысқа аттанарда
басыны киген?(Дулыға)
Толықтыру тестісі
1. Темір жер қыртысында таралуы бойынша .................
2. Адам денесінде темір құрамы ................ дейін болады.
3. Темір периодтық жүйеде .................. тұрады.
4. Темір адам ағзасында жеткіліксіз болса, ................... пайда болады .
5. Темірді ертеде ……………….. деп атаған.
6.Темір ...................... металл.

7.Темірдің салыстырмалы атомдық массасы ........... тең.

8. Болат пен шойын ..................... қолданылады қолданылады.
Есте сақтау
№ Химиялық формулалар Есте сақта, тап
1 FeCl2
2 Fe(HCO3)2
3 FeSO4
4 K 2FeO4
5 Fe(NO3)2,

6 NaFeO2
7 Fe(OH)2
8 Fe(OH)3
9 FeS2
10 FeCO3
№
Графикалық тестісі Ия Жоқ
1 Темір элементі VIII негізгі топқа жатады
2 Темір табиғатта минералдар тәрізінде кездеседі
3 Темір адам ағзасына зиянды
4 Темір адам ағзасында 3- 7 г болады
5 Темір электролиз әдісімен алынады
6 Темір құймалары болат және шоянға бөлінеді
7 Темірдің адам ағзасында жетіспеушілігі анемия ауруына
әкеледі

8 Темір гемоглабин құрамында болады
9 Темір ең жеңіл металл қатарына жатады
10 Темір қанның құрамында 65 % болады
“САН СҰРАҚ ЖАУАП” ОЙЫНЫ
Темірдің тотығу
дәрежелері
Темірдің физикалық
Қасиеттері
Қанның түсінің
қызыл болу себебі
Темірдің биологиялық
Маңызы қандай
биғатта кездесетін минералд
қосылыстары
Темір қандай тағамдық
Өнімдерде кездеседі
Темір қосылыстарының
қолданылады
Тест
№ Сипаттама Al Fe C N Ca
u a
1 Металл –автомобиль мен шегенің
негізі

2 Тек Павлодарда өндірілетін металл

3 Иілгіш және электр тоғын жақсы
өткізетін металл
4 Тірі организм мен құрылыстың
металы
5 Қола мен жездің металы
6 Организмде жетіспегенде қан аздық
тудыратын металл
7 Өскеменде өндірілетін металл
8 Бұл металл көп болғанда кейбір
элементтердің белсенділігін
төмендетеді
9 Металл ионы организмде суды
сақтайды
1 Металл ионы бауырда, сүтте
0 жиналады,қан ұюға қатысады
1 Аралдың экологиялық дағдарысы
1 қай металдың қосылысының
көбеюіне әкелді
1 Металл қосылысы – құрылыс
2 материалының негізі
1 Бұл металл қосылысы жасыл немесе
3 көгілдір түсті
1 Металдардың ішіндегі ең белсендісі
1 Авиацияда қолданылатын құйманың
5 негізі
1 Электролизбен алынатын металл
Тест
№ Сипаттма Al Fe Cu Na Ca
1 Металл - автомобиль мен шегенің негізі +
2 Тек Павлодарда өндірілетін металл +
3 Иілгіш және электр тоғын жақсы өткізетін +
металл
4 Тірі организмнің және құрылыстың негізгі +
құрамы
5 Қола мен жездің негізі +
6 Организмде жетіспегенде қан аздылық +
тудыратын металл
7 Өскеменде өндірілетін металл +
8 Бұл металл көп болғанда кейбір +
элементтердің белсенділігін төмендетеді
9 Металл ионы организмде суды сақтайды +
1 Металл ионы бауырда, сүтте жиналады,қан +
0 ұюға қатысады
1 Аралдың экологиялық дағдарысы қай +
1 металдың қосылысының көбеюіне әкелді
1 Металл қосылысы – құрылыс материалының +
2 негізі
1 Бұл металл қосылысы жасыл немесе көгілдір +
3 түсті
1 Металдардың ішіндегі ең белсендісі + +
1 Авиацияда қолданылатын құйманың негізі +
1 Электролизбен алынатын металл + + +
ББҰ
№ Нені білер едім? Нені Нені білгім
үйрендім? келеді?
Үйге тапсырма
§ 41-42 оқу. 125бет
есеп шығару (В) 2-3.
Назар аударып
тыңдағандарыңыз үшін
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Темір

Мырыш - ІІБ топ элементі

d - элементтердің сонымен қатар Cr, Mo, W қосылыстарының медицина мен фармация қолданысындағы химиялық негіздер туралы түсінік

Микроэлементтердің адам организміндегі рөлі

Хром тобына Темір тобына

Препараты железа

d - элементтердің сонымен қатар азот, фосфор, мышьяк қосылыстарының медицина мен фармация қолданысындағы химиялық негіздер туралы түсінік

ХРОМ МЫС

МЕТАЛДАР. МЕТАЛДАРДЫҢ ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕДЕГІ ОРНЫ. МЕТАЛДАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

ТЕМІР ҚОСЫЛЫСТАРЫН АНЫҚТАУ

Пәндер