Каллус клеткаларын алу және өсіру

Презентация қосу

Каллус клеткаларын алу және өсіру

Алматы - 2017 жыл
Өзектілігі: Каллус клеткаларын алу және өсірумен толық
танысу.

Мақсаты: Өсімдіктердің жаңа сорттарын шығаруға қажет
селекциялық материалды аз уақыт ішінде алу үшін өсімдік
жасушаларын өсіру.

Міндеті: Каллус клеткаларын алуға шолу жасау

Өсімдік клеткаларын қолдан өсіру

Өсімдіктің жеке мүшелерін асептикалық жағдайда жасанды
қоректік ортада өсіру.
Өсімдік ұлпасының стерилденген кішкене бөлшегін Петри
табақшасының немесе пробиканың ішіне агарлы қоректік ортаға
орналастырады. Содан кейін ұлпада жасушалар белсенді түрде бөліне
бастайды. Жасушалық түзілім тез өсіп каллус түзеді.

Каллус – дифференцияланбаған жасушалардың жинақталып
ұлпа түзуі.
Каллус (лат. Callus – тірі тері, мозоль) – өсімдікте жарақаттанудың
нәтижесінде пайда болған ұлпаның түрі. Ол жараның орнын
қорғайды және қоректік заттар жиналып арнайы қорғаныш қабатын
түзеді немесе жараланған мүше қайтадан қалыптасады.

In vitro термині (лат.- шыныда, әйнекте) стерильді жасанды
қоршаған ортада өтетін процестердің жағдайларын сипаттау
үшін қолданылады.

In vivo (лат. –
тіршілікте)
организмнің тіршілік
процестерінің табиғи
ортада өтуі.

Өсімдік-регенерант –
асептикалық түрде алынған,
тамыры мен өркені қалыптасқан
өсімдік, демек in vitro.

Тотипатенттілік (лат. totus – барлық, тұтас, potential – күш) – тұтас
организмге дейін дамуын қамтамасыз ететін өзіне тән генетикалық
ақпаратты сақтап, үйлестіретін жасушаның қасиеті. Әмбебап
тотипатенттілік қасиетке өсімдіктің және жануардың ұрықтанған
жұмыртқа жасушасы ие. Ал сомалық жасушалардан тотипатенттілік
қасиетке тек қана өсімдік жасушалары ғана ие. Қолдан өсірілетін
жануарлар жасушасы тотипатенттілік қасиеттен айырылған.
Тотипатенттік қасиет – жасандыжағдайда клетканың өзіне тән
генетикалық информациясын толығымен жүзеге асыруы, соның
арқасында дифференциялану процесін және тұтас организмнің дамуын
қамтамасыз етуі.

Қызметтік мамандануына байланысты өсімдік ұлпалары мен
жасушалары арасындағы физиологиялық және құрылымдық
ерекшеліктердің пайда болуы дифференциация процесі деп аталады.
Дифференциация ұғымы эмбриондық және меристемалық
жасушалардың маманданған жасушаларға айналуын көрсетеді.

8
Қоректік ортаның құрамы

Минералды тұздар, көмірсулар, витамиңдер, фитогормондар,
амин қышкылдары кіреді
Көмірсутегі ретінде сахароза немесе глюкоза косылады.
Азот коректік ортаға нитрат немесе аммоний түрінде косылады,
фосфор - фосфат түрінде, күкірт - сульфат түрінде, темір - хелат
немесе әр түрлі түздар түрінде қосылады.

10
Суспензионды культура

Сұйық ортада қолдан өсірілген
өсімдік жасушысын- суспензионды
культура деп атайды.
Жасушалардың суспензионды
культурасы салыстырмалы
гомогенді жасушалық популяция
болып табылады

Фитогормондар әсері
Өсімдіктер гормондары — өсімдіктермен өндірілетін және реттеуші
функцияларды атқаратын төмен молекулалы органикалық заттар.
Ауксиндер – өсімдіктің сабағы мен дәнінің өсуін, күн сәулесі мол
жерге бағыттала өсуін, гравитропизм бойынша тамырлардың төменге
бағыттала өсуін қадағалайды.
Цитокининдер – өсімдіктердің жасушаларының бөлінуі мен басқа
физиологиялық процестерге жауап береді. Олар жасушалардың көбеюін,
сабақ пен тамырдың морфогенезін, хлоропласттардың пайда болуын
реттейді, жасушалардың ретті өсуін, жанама сабақтар мен тамырлардың
дамуына жауап береді.
Гиббереллиндер – дитерпендік табиғаты бар фитогормондардың
тобы. Олар гипокатильдің ұзарып өсуі, гүлдену дәндерінің өсуі мен
әртүрлі морфогенетикалық процестерге жауап береді.
Кинетин – каллустан жапырақ пен тамырдың пайда болуын
қамтамасыз етеді.
In vitro жағдайда каллустың түзілуі және өсуі ауксин мен
цитокининмен реттеледі.
Каллус түзілу үшін 2,4 Д фитогормоны 2.5мг/л мөлшерде қажет.
Эмбриоидтардың өсуіне 0.1-2.0 мг/л фитогормондар əсер етеді.

Суспензионды жасушаларды алу

Суспензионды жасушаларды алудың негізгі тәсілі тербелгіштегі
сұйық ортада борпылдақ дифференциалданбаған каллусты өсіру
болып табылады.
Борпылдақ каллусты арнайы осындай мақсаттар үшін 2,4-Д және
құрамы азайған немесе цитокинині жоқ ортада өсіреді.
Сұйық ортадағы каллусты ұлпалардың бөліктері араластырудың
әсерінен жасушаларға және жасушалық агрегаттарға ыдырап
алғашқы суспензияны түзеді.
Жасушалардың диссоциясына қоректік ортаның құрамы, аэрация
және суспензияны араластыруда әсер етеді.

Суспензиядағы клеткаларды өсіру әдістері

Клеткаларды сұйык
коректік ортада өсірудін
негізгі екі әдісі болады:

1) мерзімді өсіру- 2) үзіліссіз өсіру-
суспензиядағы клеткаларды суспензиядағы клеткаларды
өсіру процесі белгілі бір уакыт өсіру процесі үэдіксіз
ішінде жүргізіледі және де жүргізіледі және де коректік
бастапқы құйылған қоректік орта ылғи жаңартылып
орта жаңартылмай, өз нәрі тұрады.
саркылғанша пайдаланылады.

Үзіліссіз өсірудің мынадай жүйелері
бар:

3) ағынды-
1) ағынды жабық; 2) ағынды ашық;
ағынсыз.

Мол өнім алу бірнеше жолмен қамтамасыз етіледі:
1) клеткалардың көбі өсу процесінің экспоненциалды фазасында
бола алады;
2) биомассаны өндіріске ыңғайлы кай кезде болса да суспензиядан
бөліп алуға болады;
3) сұйық қоректік орта ағынды болып құйылатындықтан, оның
сапасы төмендемейді, нәрі сарқылмайды.

Өсімдіктердің in vitro морфогенез жолдары

Өсімдіктердің іn vitro морфогенез жолдары 2 кезе ңнен т ұрады:
1. Каллустық клетка -маманданбаған клетка жиынтығы.
2. Эмбриоид- маманданған құрылым.

Бірінші кезеңнің мақсаты- өсімдік регенераттарын алу:
1) Гистогенез - каллустан каллустың дамуы ( ұлпаларды ң);
2) Ризогенез - каллустан тамырдың дамуы;
3) Гемогенез - каллустан жапырақ пайда болуы. Біра қ тамыры болмайды;
4) Гемо-ризогенез - каллустан жапырақ пен тамырдың дамуы.

Екінші кезеңде - сомалық эмбриоидтар алу.
ІІ реттік эмбриоидтар- каллустан эмбриоид түзеді.
Эмбриоидтан жəне Гемо-ризогенезден өсімдік аламыз.

17
18
Қорытынды

Өсімдіктердің жаңа сорттарын шығаруға қажет селекциялық
материалды аз уақыт ішінде алу үшін өсімдік жасушаларын өсіру.
Өсімдік клеткаларын қолдан өсіру – Өсімдіктің жеке мүшелерін
асептикалық жағдайда жасанды қоректік ортада өсіру.
Каллус дифференцияланбаған жасушалардың жинақталып
ерекше ұлпа түзуі.
Тотипатенттілік (лат. totus – барлық, тұтас, potential – күш) – тұтас
организмге дейін дамуын қамтамасыз ететін өзіне тән генетикалық
ақпаратты сақтап, үйлестіретін жасушаның қасиеті.
Суспензионды жасушаларды алудың негізгі тәсілі тербелгіштегі
сұйық ортада борпылдақ дифференциалданбаған каллусты өсіру
болып табылады.
In vitro жағдайда каллустың түзілуі және өсуі ауксин мен
цитокининмен реттеледі.
Каллус түзілу үшін 2,4 Д фитогормоны 2.5мг/л мөлшерде қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Широков А.И., Крюков Л.А. Основы биотехнологии растений,
Электронное учебно-методическое пособие. – Нижний Новгород:
Нижегородский госуниверситет, 2012. – 49 с.
2.Л. А. Лутова, Л. А. Л у т о в а. Биотехнология высших растений.
Издательство С.-Петербургского университета, 2010.
3.Бирюков В.С. Основы промышленной биотехнологии. М.: Колос
С, 2004. 296стр.
4.Г.Ж. Султангазина, Г.А. Абилева Биотехнология растений.
Учебно-методическое указание для студентов специальности
5В070100-Биотехнология. – Костанай, 2013. – 57 с.
5.Егорова Т.А., Клунова С.М., Живухина Е.А., Основы
биотехнологии. М.: Академия, 2008.- 208с.
6.Кенжебаева С.С. Биотехнологиядағы қазіргі әдістер: оқу
құралы, Алматы: Қазақ университеті, 2011. – 210 б.

Ұқсас жұмыстар

Өсімдіктерді сауық ыру. Гаплоидтық технология

Клетка культурасы

Клеткаларды өсіру әдісі

Өсімдіктерден экономикалық маңызы зор заттарды алу

Каллус жасушаларының культурасы

Жасанды қоректік ортада өсетін клеткалардың артықшылықтары

Жасанды қоректік ортада өсетін жасушалардың биологиясы

ЖАСАНДЫ ҚОРЕКТІК ОРТАДА ӨСЕТІН ӨСІМДІК КЛЕТКАЛАРДЫҢ БИОЛОГИЯСЫ

ӨСІМДІКТЕРДІҢ ӨСУІНЕ ЖӘНЕ ДАМУЫНА ДУБИЛЬДІ ЗАТТАРДЫҢ ӘСЕРІ

Өсімдіктерді клондық микрокөбейту

Пәндер